قافقاز (درگی)
قافقاز | |
|---|---|
|
| |
| یاییلان ایللر | 1951 |
| دیل | تورک، آلمان، روس دیل‌لرینده |
| یاییلان یئر | آلمان - مونیخ |
| موضوع | ایجتیماعی درگی |
قافقاز (تورک. Kafkasya، آلمان. Der Kaukasus) — قافقاز سیاسی موهاجیرلری نین 1951-جی ایلین آقوستوندان 1952-جی ایلین دسامبرینادک مونیخ‌ده تورک، اینگیلیس و روس دیل‌لرینده نشر ائتدیردیکلری درگی.
تاریخی
دَییشدیرواحید کونفداتیو قافقاز دؤولتی یاراتماق ایدئیاسینی تبلیغ ائدیردی. علی خان قانتمیرین رداکتورلوغو ایله چیخان درگی 1-جی سایینداکی " دعاوا و غایه‌میز " آدلی باش مقاله‌سینده یازیردی:
" موضطریب وطنیمیزین قورتولوشو اومیدی ایله یاشایان بیز قافقازلی‌لار اوچون یالنیز موستقیل و بیرلشیک قافقاز فیکرینه صداقتیمیزی یئنیدن بیان ائتمکله قالماییب، بو حدده هانسی یول‌لارلا چاتماق ایسته‌دیگیمیزی، هانسی میلّت‌لرآراسی قووّه لره ایستیناد ائتمگی دوشوندوگوموزو، قافقازین اؤز ایستیقلالینی ایستیرداد ائتمه‌سی و خوصوصیله اونو موحافیظه ائده بیلمه‌سی اوچون اؤزونه هانسی دوستلاری و موتتفیق‌لری تاپا بیله‌جگینی ده اورتایا قویماق زامانی گلمیشدیر. "
درگیده قافقاز بیرلیگی ایدئیاسینا، اراضیده یاشایان خالق‌لارین تاریخی بیرلیگینه، همچنین تزار روسیه‌سی‌نین، شوروی رئژیمی‌نین قافقازداکی سیاستینه دایر علمی-پوبلیسیستیک ماتریال‌لار درج ائدیلیردی. علی خان قانتمیرین " قافقاز " (1951، آقوست، نؤمره 1)، احمد نبی ماقومانین " قافقازین ایستیقلال موجادیله‌سی " (1951، آقوست، نؤمره 1)، میرزه بالا محمدزاده نین " آذربایجاندا روسلاشدیرما سیاستی " (1952، ژوئن-ژوئیه، نؤمره11-12) و دیگر چوخ‌سایلی مقاله‌لرده قافقازین تاریخی جوغرافیاسی، بورادا یاشایان خالق‌لارین عادت-عنعنه‌سی و یادائللی‌لره قارشی بیرگه موباریزه‌سیندن بحث اولونوردو.
مؤوضولاری
دَییشدیر" قافقاسیانین ان چوخ موراجیعت ائتدیگی مؤوضو شوروی رژیمی و ایدئولوژی‌سی نین، بولشویزمین خالق‌لارا گتیردیگی بلالارین تنقیدی ایدی: محمد امین رسول‌زاده‌نین " آذربایجاندا آوریل اینقیلابی " (1952،N9İ0)، ر.تراهونون " شیمالی قافقازدا کوللکتیولشدیرمه " (1952، Nell-12)، م.ه.تورکقولون " قیزیل روس ایمپریاسی قان اوزرینده قورولموشدور " (1952، N°14) مقاله‌لری و س. محمد امین رسول‌زاده‌نین " قافقاز کونفدراسیاسی حرکاتی " (1951، N°2-3) و " قافقاز مسله‌سی " (1952، Ne6-14) مقاله لری قافقاز بیرلیگی ایدئیاسی‌نین پروقرامی آدلاندیریلا بیلر.
میرزه بالا محمدزاده‌نین " میلّی ایستیقلال دعاوامیزین بوگونکو صحیفه‌سی " آدلی یازیسیندا (1952، آقوست نؤمره 13) بیر طرفدن، روسلارین نه‌یین باهاسینا اولورسا-اولسون، " واحید و بؤلونمز روسیه " قورماق نیت‌لری ایفشا ائدیلیرسه، دیگر طرفدن، " میلّی ایستیقلال دعاوامیزی روسلارلا بیر بازارلیق مؤوضوسو حالینا " گتیرن غئیری-روس، او جومله‌دن آذربایجان موهاجیرتی‌نین یانلیش مؤوقع‌لری تنقید اولونور.
" هر شئیدن اؤنجه - میلّی ایستیقلال " آدلی باشقا بیر مقاله‌سینده (1952، اوکتوبر، نؤمره15) م.ب.محمدزاده آمریکا کومیته‌سی نین صدری آدمیرال کِرکی " شوروی‌لرده کی میلت‌لرین ایستیقلال حاقینی شوبهه آلتینا آلدیغینا " گؤره قینایاراق یازیردی: " بیزیم اوچون، هر شئیدن اؤنجه، میلّی ایستیقلالیمیز بحث مؤوضوسو اولدوغو حالدا و موقدس حاقیمیزین قئید و شرطسیز تانینماسینی طلب ائتدیگیمیز حالدا، آمریکا کومیته‌سی‌نین سیاستینه ترجومان اولان آدمیرال کِرک بونون تام عکسینی ایدیعا ائدیر، حتّی داها ایره‌لی گئده‌رک، " بیر چوخ میلتین قایناییب-قاریشیب تک بیر میلت " اولا بیله‌جگینی مومکون گؤرور " . مقاله‌ده داها سونرا دئییلیردی: " هر شئیدن اؤنجه، ایستیقلال حاقی‌نین تانینماسینی طلب ائدن میلت‌لر یئنیدن بؤیوک بیر روسیه‌نین تشکّولونو عومومی باریش، عومومی گوون، دونیا مدنیتی و حوریت پرینسیپ‌لری اوچون بؤیوک بیر تهلوکه حساب ائدیرلر " . " قافقاسیا " نین توتدوغو یولون دوغرو اولدوغونو تاریخ 40 ایل سونرا تصدیق ائتدی: شوروی چؤکدو و ایمپریانین خارابالیق‌لاری اوزرینده موستقیل میلّی دؤولت‌لر یاراندی.
فعالیتی
دَییشدیر" قافقاسیا " 1953-جو ایلین ژانویه‌سیندن همین ایلین مئی‌نه‌دک " بیرلشیک قافقاسیا " آدی ایله نشر اولونموشدور. پروقرام، مرام، مؤوضو، پروبلم و یازارلار باخیمیندان " بیرلشیک قافقاسیا " اؤز سلفیندن فرق‌لنمیردی.
قافقاز کونفدراسیونو ایدئیاسینا یاراندیغی واختدان طرفدار اولمایان ارمنی موهاجیرتی‌نین تمثیلچی‌لری، اوّلکی نشرلر کیمی، " بیرلشیک قافقاسیا " نین دا فعالیتینده ایشتیراک ائتمیردیلر. اساساً، آذربایجان، گورجوستان و شیمالی قافقاز نوماینده‌لری‌نین تریبونوناچئوریلن " بیرلشیک قافقاسیا " قافقاز کونفدراسیاسی اوغروندا آردیجیل موباریزه آپاریردی. درگی، عئینی زاماندا، میلّی ایستیقلال موباریزه‌سی اؤنونه کؤتوک کیمی آتیلان " واحید و بؤلونمز روسیه " پرینسیپی‌نین طرفدارلارینا سرت جاواب‌لار وئرمگی ده اونوتموردو.
آذربایجان موهاجیرتی‌نین لیدرلریندن بیری، گؤرکملی ایدئولوق م.ب.محمدزاده بئله‌لری نین تِزیس‌لرینی توتارلی تاریخی فاکت‌لارلا آلت-اوست ائده‌رک یازیردی: " تاریخاً قیلینج، قان و آتش گوجو ایله، وحشت و باربارلیقلا تشکّول ائتمیش روسیه وارسا، او میلت‌لر زیندانیندا... میللی مؤوجودیت‌لرینی قورویا بیله‌جک قدر مدنی و اینسانی قودرت گؤسترمیش اولان میلت‌لر ده واردیر... " .
مورکّب و دییشن تاریخی شراییط، ایجتیماعی-سیاسی موحیط موهاجیر ایستیقلالچی‌لارین موباریزه اوصولو و تاکتیکینده موعین دییشیک‌لیک‌لر ائتسه ده، اونلاری اساس پرینسیپ، آمال و پروقرام‌لاریندان دؤندره بیلمه‌میشدی. آذربایجان ایستیقلالچی‌لاری‌نین " بیرلشیک قافقاسیا " دا درج ائدیلمیش بو قبیلدن اولان یازی‌لاری گؤستریر کی، شوروی رژیمی نین " شیدّت و تضییق پولیتیکاسینا رغماً، روسلار آذربایجانی یالنیز مادّتاً ایستیلا ائتمگه مووفق اولموش، وطن منن فتح ائدیلمه‌میشدیر " (م.ه.تورکقول، " آذربایجان تورکلری نین ایستیقلال گونو " ، 1953، مئی، نؤمره 5).
" بیرلشیک قافقاسیا " آذربایجان ایستیقلالچی‌لاری‌نین حیاتیندا و مطبوعات تاریخینده پارلاق ایز قویموش، " ردّ اولسون بؤلونمز و بوتؤو روسیه، یاشاسین قافقاز کونفدراسیاسی، یاشاسین میلت‌لرین ایستیقلال حاقی! " - دئیه‌رک، شوروی-ده‌کی محکوم میلت‌لرین ایستیقلالی‌نین بولشویزمه قارشی موباریزه پروقرامی‌نین ترکیب حیصه‌سینه چئوریلمه‌سینده بؤیوک رول اوینامیشدیر.[۱]
قایناق
دَییشدیر- Tahirli A., Azərbaycan mühacirəti,B., 2001; yenə onun, Azərbaycan mühacirət mətbuatı, II hissə, B., 2003.
اتک یازی‌لار
دَییشدیر- ^ "Qafqaz". Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II. Bakı: "Lider". 2005. səh. 97-98. ISBN 9952-417-44-4.