مارتین لوتر کینگ
مارتین لوتر کینگ جونیور (۱۵ ژانویه ۱۹۲۹–۴ آوریل ۱۹۶۸)، آمریکالی، قارادریلر و اینسان حوقوقلاری مودافیعه‌چیسی. دۆنیا داخیلینده زور علئیه‌داری و ایرقی برابرلیک فیکیرلری ایله تانینماقدادیر و ۱۹۶۴-جی ایلده نوْبل صۆلح مۆکافاتینی قازانمیشدیر. بۇندان باشقا، ۱۹۷۷-جی ایلده، اؤلوموندن ۹ ایل سوْنرا، کؤهنه آبش باشچیسی جیمی کارتر طرفیندن باشچیلیق آزادلیق اودولونه لاییق گؤرولموش و شرفینه مارتین لۆتر کینگ گۆنو قئید اوْلونماغا باشلانمیشدیر. کینگین ان بیلینن و تأثیرلی دانیشماسی بیر خیالیم وار اینگیلیسجه: I Have a Dream دیر.
مارتین لوتر کینگ جونیور | |
|---|---|
 کینگ - ۱۹۶۴ | |
| جنوبی مسیحیلرین کنفرانسینین ایلک رهبری | |
| ایشده ژانویه ۱۰، ۱۹۵۷ – آوریل ۴، ۱۹۶۸ | |
| قاباقکی | قورولدو |
| سونراکی | رالف ابناتی |
| شخصی بیلگیلر | |
| دوغوم | مایکل کینگ جونیور ۱۵ ژانویهٔ ۱۹۲۹ آتلانتا، جورجیا ایالتی، آمریکا |
| اؤلوم | ۴ آوریل ۱۹۶۸ (۳۹ یاش) ممفیس، آمریکا |
| اؤلوم سببی | ترورلا اؤلدورولدو |
| میلیت |  آمریکالی |
| حیات یولداشلاری | کورتا اسکات کینق (ائولی ۱۹۵۳) |
| اوشاقلاری | |
| والئدینی | |
| قوهوملاری |
|
| آلماماتر | |
| پئشه | |
| تانینمیش | قارادریلرین حوقوق مودفیعه‌سی، صولحه چالیشان |
| جایزه‌لری |
|
| یادبود | مارتین لوتر کینگ جونیور یادبودو |
| ایمضاسی |  |
حیاتی
دَییشدیرآفریقا منشألی آمریکالیلارین وطنداش حۆقوقلاری اۇغروندا غئیری-زوْراکی یوْللا مۆباریزه‌نین اؤنونده گئدن مارتین لۆتر کینگ ۱۹۶۴-جۆ ایلده نوْبل صۆلح اودولونه لاییق گؤرولموشدو، بۇندان دؤرد ایل سوْنرا اوْ قتله یئتیریلمیشدیر.
عاییله‌سی و کئچمیشی
دَییشدیرمارتین، ۱۹۲۹-جۇ ایلین ۱۵ ژانویه‌سینده آتلانتا، ژئوْرژیا-دا آنادان اوْلموشدور. دوْغولاندا ایلک آدی میشل اوْلموشدور. مکتبدن سوْنرا مارئ‌هوْوس کالج (Marehouse College)-ده تحصیلینی داوام ائتدیرمیشدیر. بۇرادا مۆدیر و عئینی زاماندا وطنداش حاقلاری لیدئری اوْلان بئنجامین مایس-دان تأثیرلنمیشدیر. ۱۹۴۸-جی ایلده سوْسیوْلوْژی فاکولته‌سیندن ماذون اوْلموشدور. ۱۹۵۳-جۆ ایلده کورتا اسکات (Coretta Scott) ایله ائولنمیشدیر. ۴ اؤولادی وار ایدی: یولاندا دنیس (Yolanda Denise)، مارتین لوتر2 (Martin Luther II)، دکستر اسکات (Dexter Scott) و برینس آلبرتینه (Bernice Albertine).
کینگین ۴ اۇشاغی دا آتالاری‌نین یوْلوندا گئدیب بیر وطنداش حۆقوقلاری مۆدافیعه‌چیسی اوْلدولار کورتا اسکات ۳۰ ژانویه ۲۰۰۶-جی ایلده اؤلدو.
وطنداش حۆقوقلاری فعالیتی
دَییشدیرکینگ، ۱۹۵۳ ایلینده داها ۲۴ یاشیندایکن ان اؤنملی قارالار کیلیساسی اوْلان موْنتگوْمئری (Montgomery)، آلاباماداکی دئکستر آونو باپتیست کیلیساسی‌نین (Dexter Avenue Baptist) پاستؤرو اوْلدو. ۱ دکابر ۱۹۵۵-جی گۆنو روزا پارکس (Rosa Parks/قارادریلی بیر قادین)، جیم کرو یاسالاری (Jim Crow laws) قارادریلی یئرینی بیر آغ دریلی‌یه وئرمه‌سی اوْلدوغو حالدا، بۇنا قارشی گلدیگی اۆچون تۇتوقلاندی. بۇنون اۆزرینه کینگ، موْنتگوْمری اوْتوْبوس بایکوْتونو (فا: تحریم اتوبوس‌های مونتگومری) دۆزنلدی. بایکوْت ۳۸۲ گۆن سۆردو و دۇروم اوْ قدر گرگینلشدی کی کینگین ائوی بوْمبالاندی. بۇ بایکوْت زامانی کینگ تۇتوقلاندی. بایکوْت، آمریکا یۆکسک محکمه‌سی‌نین اوستانلرآراسی اوْتوْبوسلرده و دیگر اۇلاشیم آراچلاریندا اێرق آیریمجیلیغینی (فا: تبعیض نژادی) غئیری قانونی اعلان ائتمه‌سینه قدر داوام ائتدی.
بۇ بایکوْتدان سوْنرا، کینگ، سیاهی / قارا کیلسه‌لرین گۆجبیرلیگی ائتمه‌سینی و وطنداش حۆقوقلاری ایصلاحاتی اۆچون صۆلح گؤستریلر ائتمه‌گی مقصد الده ائدن جنوبی مسیحی لیدرلیک کوْنفرانسی (SCLC) نین ۱۹۵۷-جی ایلده قۇرولماسیندا اهمیتلی روْل اوْینادی. کینگ اؤلومونه قدر بۇ قۇرولوشدا اهمیتلی روْل اوْینادی. کینگ، ماهاتما گاندی طرفیندن تطبیق اوْلونان، زورا سؤیکنمه‌یَن وطنداش اطاعتسیزلیک فلسفه‌سی‌نین تعقیبجیسی‌ایدی و بۇ فلسفه‌نی SCLC طرفیندن نۆماییشلرده تطبیق ائتدی.
اف.بی. آی، ۱۹۶۱-جی ایلدن اعتباراً، یۇردداش حۆقوقلاری حرکتینه کوْمونیست سێزدیگی قوْرخوسویلا کینگی دینله‌مه‌یه باشلادی. لاکین، بئله بیر دلیله چاتیلا بیلمه‌دی. اف.بی. آی ۶ ایل بوْیونجا الده ائتدیگی قئیدلری، داها سوْنرا کینگی لیدرلیک مؤوقعئینی بۇراخماسی اۆچون مجبور ائتمک مقصدی ایله ایستیفاده اولدو.
بیر پاسیفیست اوْلان آ.ژ. مۇست (A.J. Muste)، سیاسی حرکتلرینده مارتین لۇتر کینگینه موشاویر اولدو. کینگ، جیم کرو یاسالاری (Jim Crow laws) اوْلاراق دا بیلینن جنوبداکی ایرق آیریمجیسی سیستمه قارشی زوْراکیلیغا سؤیکنمه‌یَن، یاخشی تشکیل ائدیلمیش نۆماییشلر مئدیادا بؤیوک ماراق گؤره‌جکدی. حقیقتاً ده، ژۇرنالیستلرین یازدیقلاری و تلویزیونلاردا نۆماییش اوْلونان پروْقراملار یۇردداش حۆقوقلاری فعالیتینه قارشی بؤیوک بیر ماراق اوْیاندیردی و بۇ حرکتی ۱۹۶۰-جێ ایللرده آمریکانین ان اهمیتلی گۆندم ماده‌سی حالینا گتیردی.
کینگ، قارالارین سس حاقی، آیری-سئچکیلیگین سوْنا چاتماسی، چالیشان حۆقوقلاری و دیگر اساس حۆقوقلار اۆچون نۆماییشلری تشکیل ائتدی و قوردو. بۆتون بۇ حۆقوقلار ۱۹۶۴-جی ایلده چێخان یۇردداش حۆقوقلاری قانونو (Civil Rights Act of 1964) ایله ۱۹۶۵-جی ایلده چێخان سس حاقی قانونو (Voting Rights Act of 1965) ایله آمریکا حۆقوقونون بیر پارچاسی اوْلدو.