ماکی

ماکی
نقشه اوستونده یئری ماکی بیلگی‌لر
اؤلکه	ایران
بؤلگه	غربی آذربایجان اوستانی
ایلک آدی	قابان قالاسی
اهالی	۵۶٬۵۶۰ نفر (۲۰۱۶ (میلادی))
نقلیات واسیطه‌سی کودو	ایران د ۲۷
سوی و دیل	آذربایجان تۆرکجه‌سی
مذهب و دین	موسلمان (شیعه)

ماکی، ماکو یادا داش‌ماکی و یا ماکی شهری — ماکی بؤلگه‌سینین مرکزی دیر. ۱۳۸۵–جی هیجری گۆنشلی ایلین نۆفوس سایی‌سی اساسیندا بۇ شهرین ۴۶٬۵۸۱ نفر اهالی‌سی وارایمیش. ماکو تئهراندان ۹۳۹ ک‌م آرالی یئرلشیر. مولاییم ایقلیمی اوْلان، دنیز سویه‌سیندن ۱۲۹۴ م هوندورلوکده داغ اتک‌لرینده یئرلشن و یاریمدایروی فورمایا مالیک شهر سانکی چتیرله اؤرتولموش‌دور. ماکو بیرینجی شاه عباس صفوی حاکیمیتی‌نین اوّلینده ساده‌جه بیر قالا ایدی. شهرین سالینما تاریخی ائرامیزین ۱۰۱۲-جی ایلینه تصادف ائدیر. ماکی و ماکو نزهه القلوب دا ماکویه یازیلیپ ومینورسکی انو ماد سؤزون‌دن آلینماسینی بیلیر کی دوغرو اولابیلمز. یاقوت حموی اونو ماگوش و ماغوش یازیپ و گویا مغ لارین یری ایمیش. ماخ سومر دیلینده بویوک معناسینادی. ماکی، ماکو و مخور سؤزلری آزربایجانین چوخ یئرلرینده وار و مخ و مغ سؤزلریندن اله گلیر. آنجاق ماکی تاریخی صفوی‌لردن چوخ قاباغا گدیر.

تاریخی

ماکو قالاسی یا دا قابان قالاسی کی قابان آدلا بیر شورشی دن آلینین کی صفویه دورده دولت علیه نه شورش ائدیب و قلعه پناه گتیریب هابئله شاه عابباس صفوی حمله ائدیب و قلعه نی آچاندان سوْنرا اونی تخریب ائتدی و امر ائتدی دیواریلارن اوستونده بۇ شعری کی فارسجا دیر یازالار:

این قلعه که اسم او قبان بود ضرب‌المثل همه جهان بود (چئویرمه: بو قالعه کی آدی قابان میش جهان‌دا میثال میش)

عباس شه آن که در رکابش فتح و ظفر هم عنان بود (چئویرمه: عباس شاهی کی ریکابیندا ظفرلر گوروشو)

فرمود خرابی مکان را چون خانه مکر و مفسدان بود (چئویرمه: بویوردو خاراب یئردی اورداکی مکر و فیساد ئیردی)

باغات و قلاع و کوه و صحرا در عرض دو ماه بی نشان بود (چئویرمه: باغلار، قالالار، چولربیر آی دا آدسیز اولدی)

از ضربت تیشه دار دوران سنگش به همه طرف روان بود (چئویرمه:دورانین کسقین ضربه سی ایله داشی هر یانا روانی دیر)

هر کار که کرد اکبر از صدق چون نقش به سنگ درجهان بود (چئویرمه: اکبر هر ایش گورب صداقت له ائله بیل دونیادا داش اوستونده چکیلمیش کن)

از پیر خرد سؤال کردم تاریخ عنـب بر آن بود (چئویرمه: قوجا یلا اوشاق دان سوروشوب عنب تاریخی اونایدی)

ماکو، صفوی‌لر زامانیندا ایروان شهرین‌دن کؤچموش بیر بایات ائلی آدلی آذربایجان‌لی تۆرک طایفاسینا مسکن اولور. بایات‌لار پهلوی دؤورینه قدر (۲۰-جی عصرین اورتالاری) ماکودا هؤکوم سورورلر؛ و بۇ مهاجرت شاه عابباس امری له اولونوب بایات ائلی نخجوان منطقه‌سیندن ماکویا گلیب‌لر. ایندیکی ماکو شهری کی قابان قالاسینین آلتیندا دوزلیب ۱۰۱۲ قمری ایلده شاه عابباس امری‌له تیکیلدی.

طبیعتی و تاریخی بینالاری

اوژن فلاندنین چکدیگی ماکو خانین ائویندن

ماکو شهری‌نین گؤزل طبیعی لاندشافتی، چوخ‌لو تاریخی و طبیعتی زنگین اوْلان یئرلر وار. اونلاردان آشاغی‌داکی‌لاری قئید ائتمک اولار:

• چوخ‌لو مینئرال سو بولاق‌لاری؛
• گالئ-جوغ شلاله‌سی؛
• مراکان قوروق زوناسی؛
• باخچئ-جوغ سارایی، کولاه فرنگی بیناسی و ماکو پاشس مرکزی‌نین کؤهنه بیناسی؛
• رواز و قالئ سیاه کؤهنه قسرلر؛
• پنج چئشمه (۵ دویم) کؤهنه کؤرپو، ماکودان ۵ کم. آرالی‌دیر؛
• ماکو شهرینده روسا تاریخی شهرین قدیم داش ائپیقرافیک عابده‌لری؛
• ماکودا سنگر آدلانان اورارتو داش مزاری؛
• بیر نئچه قدیم کیلسه‌لر؛
• چال‌دیران دؤیوش یئری. شاه ایسماعیل و سلطان سلیمین تاریخی دؤیوش یئری.

ماکونون ان تاریخی بینالاری:

• شهربانی عمارتی
• ماکونون حمامی
• باغچه جیق کاخی
• قلعه جیق عمارتی
• صفرعلیخان ائوی
• شیر و خورشید ساختمانی
• جمال خان تیمورینین داش ائوی
• کلاه فرنگی عمارتی
• بانک ملی عمارتی
• قابان قالاسی
• علیخان بیات ائوی
• فرمانداری ساختمانی
• تیموری ائوی

اقبال السلطنه نین گیریشی ماکی شهرینه قاجار دورسینده

مریضخانالار

ماکی‌نین بیماریستانی «قدس» دور. بوُ بیماریستان ۱۳۴۷ده ۱۰۰ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۷۹ تخت ایله ایشله‌ایر. بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، چاغالار.

قارداشلیق

تاریخ	اؤلکه	قارداشلیق شهرلری
۲۰۱۰		آغری

آدلیم‌لار

حسینقلی افتخاری بیات: ماکونون یازیچی‌لاریندان قاجار دؤره‌سینده

عباس پناهی ماکویی: بؤیوک مشروطیت شاعیری

تیمور پاشاخان بیات ماکویی: ماکو سرداری

ایستی، سویوق و یاغینتی

داده‌های اقلیم Maku, Iran
آی	ژانویه	فوریه	مارس	آوریل	مه	ژوئن	ژوئیه	اوت	سپتامبر	اکتبر	نوامبر	دسامبر	ایل
سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F)	۱۱٫۵	۱۴٫۰	۲۳٫۰	۲۷٫۵	۳۰٫۶	۳۶٫۰	۳۷٫۰	۳۷٫۸	۳۴٫۲	۲۸٫۰	۲۰٫۸	۱۹٫۰	nil (nil)
میانگین بیش‌ترین °C (°F)	۰٫۴	۲٫۶	۸٫۰	۱۵٫۴	۱۹٫۹	۲۵٫۲	۲۹٫۴	۲۹٫۶	۲۴٫۹	۱۷٫۵	۹٫۸	۲٫۹	۱۵٫۴۷
میانگین کم‌ترین °C (°F)	−۷٫۴	−۵٫۸	−۱٫۰	۵٫۵	۹٫۱	۱۳٫۱	۱۷٫۲	۱۷٫۲	۱۲٫۵	۷٫۱	۱٫۰	−۴٫۳	۵٫۳۵
سابقهٔ کم‌ترین °C (°F)	−۲۲٫۰	−۲۳٫۰	−۲۲٫۰	−۸٫۰	۰٫۰	۴٫۰	۸٫۰	۹٫۴	۲٫۴	−۲٫۶	−۱۵٫۳	−۲۰٫۲	nil (nil)
بارندگی میلی‌متر (اینچ)	۱۳٫۰	۱۹٫۹	۳۰٫۴	۳۷٫۱	۵۴٫۵	۳۹٫۶	۱۴٫۸	۱۱٫۵	۱۰٫۲	۲۵٫۷	۲۰٫۹	۱۶٫۹	—
میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm)	۳٫۵	۴٫۰	۵٫۷	۷٫۱	۹٫۸	۶٫۸	۳٫۲	۲٫۰	۱٫۹	۵٫۰	۴٫۶	۳٫۹	—
درصد رطوبت	۶۵	۵۹	۵۳	۴۶	۴۶	۴۰	۳۷	۳۶	۳۶	۴۶	۵۴	۶۵	—
میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب	۱۲۶٫۵	۱۴۶٫۲	۱۸۱٫۲	۱۸۵٫۷	۲۳۰٫۴	۲۹۰٫۲	۳۲۷٫۰	۳۲۲٫۵	۲۷۴٫۸	۱۹۹٫۹	۱۶۲٫۶	۱۱۹٫۷	—
منبع: Synoptic Stations Statistics