ماکی
ماکی، ماکو یادا داش‌ماکی و یا ماکی شهری — ماکی بؤلگه‌سینین مرکزی‌دیر. ۱۳۸۵–جی هیجری گۆنشلی ایلین نۆفوس سایی‌سی اساسیندا بۇ شهرین ۴۶٬۵۸۱ نفر اهالیسی وارایمیش.[۲] ماکو تئهراندان ۹۳۹ کم آرالی یئرلشیر. مولاییم ایقلیمی اوْلان، دنیز سویه‌سیندن ۱۲۹۴ م هوندورلوکده داغ اتک‌لرینده یئرلشن و یاریمدایروی فورمایا مالیک شهر سانکی چتیرله اؤرتولموش‌دور. ماکو بیرینجی شاه عباس صفوی حاکیمیتی‌نین اوّلینده ساده‌جه بیر قالا ایدی. شهرین سالینما تاریخی ائرامیزین ۱۰۱۲-جی ایلینه تصادف ائدیر. ماکی و ماکو نزهه القلوب دا ماکویه یازیلیپ ومینورسکی انو ماد سؤزون‌دن آلینماسینی بیلیر کی دوغرو اولابیلمز. یاقوت حموی اونو ماگوش و ماغوش یازیپ و گویا مغ لارین یری ایمیش. ماخ سومر دیلینده بویوک معناسینادی. ماکی، ماکو و مخور سؤزلری آزربایجانین چوخ یئرلرینده وار و مخ و مغ سؤزلریندن اله گلیر. آنجاق ماکی تاریخی صفوی‌لردن چوخ قاباغا گدیر.
ماکو
Maku ماکی | |
|---|---|
City | |
 Panoramic view | |
  ماکو Maku | |
| موختصاتلار: 39°17′43″N 44°31′00″E / 39.29528°N 44.51667°Eموختصات: 39°17′43″N 44°31′00″E / 39.29528°N 44.51667°E | |
| اؤلکه | ایران |
| اوستان | غربی آذربایجان اوستانی |
| بؤلگه | ماکی بؤلگه‌سی |
| بؤلوم | Central |
| جمعیت (2016 Census) | |
| • جمع | ۴۶٬۵۸۱[۱] |
| ساعات قورشاغی | یوتی‌سی +۳:۳۰ (ایرانین رسمی ساعاتی) |
| • یای (DST) | یوتی‌سی +۴:۳۰ (ایرانین رسمی ساعاتی) |
| وئب سایت | Make Free Trade Zone Official Portal |
تاریخی
دَییشدیرماکو قالاسی یا دا قابان قالاسی کی قابان آدلا بیر شورشی دن آلینین کی صفویه دورده دولت علیه نه شورش ائدیب و قلعه پناه گتیریب هابئله شاه عابباس صفوی حمله ائدیب و قلعه نی آچاندان سوْنرا اونی تخریب ائتدی و امر ائتدی دیواریلارن اوستونده بۇ شعری کی فارسجا دیر یازالار:
این قلعه که اسم او قبان بود ضرب‌المثل همه جهان بود (چئویرمه: بو قالعه کی آدی قابان میش جهان‌دا میثال میش)
عباس شه آن که در رکابش فتح و ظفر هم عنان بود (چئویرمه: عباس شاهی کی ریکابیندا ظفرلر گوروشو)
فرمود خرابی مکان را چون خانه مکر و مفسدان بود (چئویرمه: بویوردو خاراب یئردی اورداکی مکر و فیساد ئیردی)
باغات و قلاع و کوه و صحرا در عرض دو ماه بی نشان بود (چئویرمه: باغلار، قالالار، چولربیر آی دا آدسیز اولدی)
از ضربت تیشه دار دوران سنگش به همه طرف روان بود (چئویرمه:دورانین کسقین ضربه سی ایله داشی هر یانا روانی دیر)
هر کار که کرد اکبر از صدق چون نقش به سنگ درجهان بود (چئویرمه: اکبر هر ایش گورب صداقت له ائله بیل دونیادا داش اوستونده چکیلمیش کن)
از پیر خرد سؤال کردم تاریخ عنب بر آن بود (چئویرمه: قوجا یلا اوشاق دان سوروشوب عنب تاریخی اونایدی)
ماکو، صفوی‌لر زامانیندا ایروان شهرین‌دن کؤچموش بیر بایات ائلی آدلی آذربایجان‌لی تۆرک طایفاسینا مسکن اولور. بایات‌لار پهلوی دؤورینه قدر (۲۰-جی عصرین اورتالاری) ماکودا هؤکوم سورورلر؛ و بۇ مهاجرت شاه عابباس امری له اولونوب بایات ائلی نخجوان منطقه‌سیندن ماکویا گلیب‌لر. ایندیکی ماکو شهری کی قابان قالاسینین آلتیندا دوزلیب ۱۰۱۲ قمری ایلده شاه عابباس امری‌له تیکیلدی.[۳]
خالق
دَییشدیر۱۳۹۵–جی هیجری شمسی ایلینده ماکی شهری‌نین ۵۶٬۵۶۰ نفر اهالیسی واریمیش.
ماکی اهالیسی‌نین اکثریتی تورکدورلر و آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیرلار.[۴][۵][۶] تورکلرین یانیندا کوردلر ده اقلیت اولاراق بو شهرده یاشاییرلار و کورمانج کوردجه‌سینده دانیشیرلار.[۷][۸][۹][۱۰]
طبیعتی و تاریخی بینالاری
دَییشدیر
ماکو شهری‌نین گؤزل طبیعی لاندشافتی، چوخ‌لو تاریخی و طبیعتی زنگین اوْلان یئرلر وار. اونلاردان آشاغی‌داکی‌لاری قئید ائتمک اولار:
- چوخ‌لو مینئرال سو بولاق‌لاری؛
- گالئ-جوغ شلاله‌سی؛
- مراکان قوروق زوناسی؛
- باخچئ-جوغ سارایی، کولاه فرنگی بیناسی و ماکو پاشس مرکزی‌نین کؤهنه بیناسی؛
- رواز و قالئ سیاه کؤهنه قسرلر؛
- پنج چئشمه (۵ دویم) کؤهنه کؤرپو، ماکودان ۵ کم. آرالی‌دیر؛
- ماکو شهرینده روسا تاریخی شهرین قدیم داش ائپیقرافیک عابده‌لری؛
- ماکودا سنگر آدلانان اورارتو داش مزاری؛
- بیر نئچه قدیم کیلسه‌لر؛
- چال‌دیران دؤیوش یئری. شاه ایسماعیل و سلطان سلیمین تاریخی دؤیوش یئری.[۱۱]
ماکونون ان تاریخی بینالاری:
مریضخانالار
دَییشدیرماکینین بیماریستانی «قدس» دور. بوُ بیماریستان ۱۳۴۷ده ۱۰۰ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۷۹ تخت ایله ایشله‌ایر. بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، چاغالار.[۱۲]
قارداشلیق
دَییشدیر| تاریخ | اؤلکه | قارداشلیق شهرلری |
|---|---|---|
| ۲۰۱۰ | 
|
آغری[۱۳] |
آدلیم‌لار
دَییشدیرحسینقلی افتخاری بیات: ماکونون یازیچی‌لاریندان قاجار دؤره‌سینده
عباس پناهی ماکویی: بؤیوک مشروطیت شاعیری
تیمور پاشاخان بیات ماکویی: ماکو سرداری
ایستی، سویوق و یاغینتی
دَییشدیر| داده‌های اقلیم Maku, Iran | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| آی | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژوئیه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | ایل |
| سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) | ۱۱٫۵ | ۱۴٫۰ | ۲۳٫۰ | ۲۷٫۵ | ۳۰٫۶ | ۳۶٫۰ | ۳۷٫۰ | ۳۷٫۸ | ۳۴٫۲ | ۲۸٫۰ | ۲۰٫۸ | ۱۹٫۰ | nil (nil) |
| میانگین بیش‌ترین °C (°F) | ۰٫۴ | ۲٫۶ | ۸٫۰ | ۱۵٫۴ | ۱۹٫۹ | ۲۵٫۲ | ۲۹٫۴ | ۲۹٫۶ | ۲۴٫۹ | ۱۷٫۵ | ۹٫۸ | ۲٫۹ | ۱۵٫۴۷ |
| میانگین کم‌ترین °C (°F) | −۷٫۴ | −۵٫۸ | −۱٫۰ | ۵٫۵ | ۹٫۱ | ۱۳٫۱ | ۱۷٫۲ | ۱۷٫۲ | ۱۲٫۵ | ۷٫۱ | ۱٫۰ | −۴٫۳ | ۵٫۳۵ |
| سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) | −۲۲٫۰ | −۲۳٫۰ | −۲۲٫۰ | −۸٫۰ | ۰٫۰ | ۴٫۰ | ۸٫۰ | ۹٫۴ | ۲٫۴ | −۲٫۶ | −۱۵٫۳ | −۲۰٫۲ | nil (nil) |
| بارندگی میلی‌متر (اینچ) | ۱۳٫۰ | ۱۹٫۹ | ۳۰٫۴ | ۳۷٫۱ | ۵۴٫۵ | ۳۹٫۶ | ۱۴٫۸ | ۱۱٫۵ | ۱۰٫۲ | ۲۵٫۷ | ۲۰٫۹ | ۱۶٫۹ | — |
| میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm) | ۳٫۵ | ۴٫۰ | ۵٫۷ | ۷٫۱ | ۹٫۸ | ۶٫۸ | ۳٫۲ | ۲٫۰ | ۱٫۹ | ۵٫۰ | ۴٫۶ | ۳٫۹ | — |
| درصد رطوبت | ۶۵ | ۵۹ | ۵۳ | ۴۶ | ۴۶ | ۴۰ | ۳۷ | ۳۶ | ۳۶ | ۴۶ | ۵۴ | ۶۵ | — |
| میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب | ۱۲۶٫۵ | ۱۴۶٫۲ | ۱۸۱٫۲ | ۱۸۵٫۷ | ۲۳۰٫۴ | ۲۹۰٫۲ | ۳۲۷٫۰ | ۳۲۲٫۵ | ۲۷۴٫۸ | ۱۹۹٫۹ | ۱۶۲٫۶ | ۱۱۹٫۷ | — |
| منبع: Synoptic Stations Statistics | |||||||||||||
قایناقلار
دَییشدیر- ^ Statistical Center of Iran > Home.
- ^ http://www.amar.sci.org ایرانین آمار مرکزی، 1385 اینجی ایلین نوفوس سایی سی
- ^ -شهرداری ماکو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-01-06. یوْخلانیلیب2015-08-13.
- ^ ماکو. یوخلانیلیب 2020-12-27.
- ^ «پیشنهاد سفر به شهر سنگی ماکو» ارک توریسم
- ^ ماکو دانشنامه فرق اسلامی
- ^ اسکندری‌نیا، ابراهیم. ساختار سازمان ایلات و شیوة معیشت عشایر آذربایجان غربی. بندرانزلی: 1366، ص 52-62؛ توحدی، کلیم‌الله. حرکت تاریخی کرد به خراسان. مشهد: 1364، ص 2/176-177؛ لطفی پاشا. تواریخ العثمانی. استانبول: 1341ق، ص 323؛ نیز نک: سومر، فاروق. نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعة دولت صفوی. ترجمة احسان اشراقی، محمدتقی امامی، تهران: 1371، ص 94-95. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 130. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، جمعیت عشایری دهستان‌ها. تهران: 1378، ص 23، 27-28. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان‌جا. سرشماری اجتماعی، اقتصادی عشایر کوچنده 1377، نتایج تفصیلی. تهران: 1378، ص 15. اسکندری‌نیا، ابراهیم. همان. ص 132.
- ^ KURDISH TRIBES
- ^ منصورینام=مسعود. شابلون:یادکرد/پیوندساز. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (با همکاری گروه اقتصادی دانشگاه ارومیه). پیاپی ۳۷ ۱۹، شابلون:یادکرد/شماره (زمستان ۱۳۸۱).
- ^ اسکندری نیا، ابراهیم: ساختار و سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذربایجان غربی
- ^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-16. یوْخلانیلیب2015-08-13.
- ^ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-04-30. یوْخلانیلیب2015-08-13.
- ^ http://maku.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=1&Site=DouranPortal&Lang=fa-IR&ItemID=1807&mid=13881&wVersion=Staging[دائمی اولو باغلانتیلی] پورتال شهرداری ماکو