محمّدحسن‌خان قاجار
محمّد حسن خان و یا موحمّدحسن خان قاجار بؤیوک بیر آدام، قاجار ائلینین ائلخانی و آغا موحمّدخان قاجارین آتاسی‌ایمیش.
| محمدحسن‌خان قاجار | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| حاکیم، استرآباد فرمانده‌حاکمی و گورگان و مازندران و گیلان حاکیمی | |||||
| ایللر | ۱۱۲۷ - ۱۱۳۸ (گونشلی) | ||||
| دوغوم | ۱۰۹۴ گونشلی ۱۱۲۷ قمری | ||||
| اولوم | ۱۱۳۸ گونش ایلی (۴۴ یاش) ۱۱۷۲ قمری (۴۵ یاش) | ||||
| حیات یولداشلاری | ۶ خاتونو واریمیش (لیستی گؤرون) | ||||
| اوشاقلار | ۱۰ اوشاغی واریمیش (لیستی گؤرون) | ||||
| |||||
| سولاله | قاجار خاندانی .svg){kind=small} | ||||
| آتا | فتحعلیخان قاجار | ||||
او فتحعلیخان قاجارین اوغلویدو. فتحعلی خان، ایکینجی شاه تهماسب صفوی‌نین وکیل‌الدوله‌سی‌ایمیش کی نادیر قولو خان افشار، شاه تهماسبین دیگر سرداری‌سی‌نین تحریکاتینا گؤره، اؤلدورولدو.
محمدحسن خان آتاسی‌ندان سونرا قاجارلارین اشاقه‌باش طایفاسی‌نین ریاستین، کی او زامان استرآباد (بوگونکو گورگان) دا ساکین‌ایدیلر، الینه آلدی و نادیر چوخ چالیشدی کی اونی اله گتیره و ایسارته آپارا امّا الیه بیلمدی و اونا چاتمادی. نادیر اؤلوموندن سونرا عادل شاه افشار کی محمدحسن خان قاجارا الی یئتیشمه‌میشدی و اونو تورا سالا بیلمه‌میشدی، اونون اوغولون آغا محمد خان قاجاری مقطوع‌النسل ائله‌دی. شاهرخ شاه قودرتدن گئدندن سونرا و ایکینجی شاه سلیمان قودرته یئتیشمه‌سیندن سونرا محمدحسن‌خان استرآبادین ائشیک‌آقاسیگری و بیگلربیگیگری سینه منصوب اولدو. شاه سلیمان قودرتدن توشمه‌سیندن بیراز سونرا، اوچ نفر سردارلاردان (علیمردان خان بختیاری، ابوالفتح خان بختیاری و کریم خان زند) ایصفاهاندا اۆچونجو شاه اسماعیلی قودرته یئتیردیلر. سونرا بو اوچ سردارین آراسیندا ساواش و دؤیوش باش وئردی، بو ساواشلاردا کریم خان زند ائده بیلدی کی قودرتی اله گتیره و اۆچونجو شاه اسماعیلین وکیل‌الدولهٔ‌سی اولدو. او اۆچونجو شاه اسماعیل‌ایله ساواشا عازم اولدولار و محمدحسن خان قاجارین ساواشینه گئتدیلر و استرآبادی محاصره ائتدیلر. امّا محمدحسن خان قاجار ساواشی قازاندی و کریم خانی مغلوب ائتدی و اونو تهرانا قاچیرتدی و اۆچونجو شاه اسماعیل دا کی ناچار قالمیشدی، محمدحسن خان قاجارین یانینا گیتدی و اونو اؤز وکیل‌الدولهٔ‌سی اعلام ائتدی.
محمدحسن خان ظفره یئتیشدی و ساواشی قازاندی و اوبیری سردارلاری مغلوب ائتدی. آزاد خان افغانی کی ایصفاهانا صاحاب چیخمیشدی و حؤکومت ائدیردی، قاچیرتدی، و یئنی‌دن کریم خان زندی دا مغلوب ائتدی و ایصفاهانی فتح ائله‌دی.
او اؤز قول‌اوردوسونون آذقوقه‌سی‌نین تهیّه ائتمک اۆچون ناچار اولدی خالق‌دان و رعیت‌دن چوخ مالیات آلا و اونلارین اموال‌ین تاراج ائلیه، بو باره‌ده رستم‌الحکما کی بیر یازیچی‌ایدی و رستم‌التواریخ کیتابی‌نین یازیچی‌سی دیر، یازیب کی، قاجار خانی‌سی‌نین ظولوم شیدّت‌یندن ایصفاهانین مظلوم خالق‌ین سَسی گؤی‌لره یئتیشیر.
او شیراز موحاصیره‌سینده کریم خانین موقاویمت‌اینه گؤره و قاجار سردارلاری‌نین ایختیلاف‌لارینا گؤره ناچار قالدی کی دالیه‌چکیله و سونرالار ایصفاهانی دا الدن وئردی و بابول شهرینه قاچدی. اۆچونجو شاه اسماعیل دا یئنی دن زندیلره پناه آپاردی و کریم خان ایکینجی دفعیه گؤره وکیل‌الدوله اولدو. پرویز رجبی نین یازیسی نین اساسیندا «کریم خان زند و اونون زامانی» کیتابیندا، محمدحوسین قاجار (محمدحسن خانین یولداشلاریندان) کی محمدحسن خان طرفیندن ایصفاهان حؤکومتی اونا یئتیشمیشدی، محمدحسن خان قاجارین مغلوب اولماسیندان سونرا، ایصفاهانی ترک ائدیب، مازندرانا و بابول شهرینه گئتدی تا اؤزو قودرتی اله آلا. محمدحوسین قاجار، ایصفاهان زندلرین الینه توشندن سونرا، بونا گؤره کی قاجار خانی تز تر قودرتدن توشه و محو اولا، اؤز یولداشلار و آداملاری‌ایله شیخعلی خان زندین یانینا گئتدیلر و اونونلا یول بیر اولدولار کی محمدحسن خان قاجاری تاپسینلار و تورا سالسینلار. محمدحسن خان کی سورعت‌له قوزئی طرفینه قاباغا گئدیردی اشرف یاخینلیغیندا دوشمن الینه توشدی و چتین مغلوب اولدو و قاچماق واقتی آتی‌سی‌نین آیاغی بیر دلیک‌ده و یا بیر شیکاف‌دا گیر ائلییر و یئره توشور، علی آغا خان قاجار (محمدحوسین خانین قارداشی) یئتیشیر و محمدحسن خان قاجاری اؤلدورور. رستم بیک کردلو، محمدحسن خان قاجارین نوکری ده اؤز اربابی‌نین باشین کسدی و شیخعلی خان زندین یانینا آپاردی.
ایران ایجتیماعی تاریخی نین کیتابیندا کی مرتضی راوندی نین قلم‌ایله یازیلیب، یازیب کی محمدحسن خان قاجارین باشین کریم خان زندین یانینا آپاردیلار، امّا کریم خان زند باشی گؤرندن سونرا متأثر اولدو و اؤرگی ناراحات اولدو و دستور وئردی کی اونون باشین قئیترسینلر و بدن‌ایله قاجار خاندانی‌نین عائیله‌لیک مقبره‌سینده توپراغا تاپیشدیرسینلار.
عائیله
دَییشدیرمحمدحسن خان قاجار، قاجار ائلینین آشّاغی باش (قووانلی) طایفاسی‌ندان‌ایمیش. محمدحسن خان قاجارین بؤیوک اوغلو آغامحمد خان قاجاریدی کی سونرالار قاجار ایمپیراتولوغون قوردو و قاجارلارین ایلک شاهی اولدو.
محمدحسن خان قاجار، زندلر و باشقا حؤکومت مودّعی‌لری‌ایله ساواشیردی و حؤکومت قورماغا چالیشیردی، محمدحسن خان بو ساواشلاردا اؤلدو و دونیادان گئتدی، کریم خان دستور وئردی کی محمدحسن خان قاجارین نعش‌این سایغی و ایحتیرامی‌نان قاجارلارین عائیله‌لیک مقبره‌لرینده دفن ائتسینلر.
سونرا محمدحسن خان قاجارین باجی‌سین آروادلیغا آلدی و عقد ائله‌دی، محمد حسن خان قاجارین بؤیوک اوغلون آغامحمد خانی کی اوندا اوشاغیدی، اؤز یانینا شیراز شهرینه آپاردی و اونلارا مهربانچیلیق، دوستلوق و خوشلوق گؤستردی. کریم خان زند محمدحسن خان قاجارین عائیله‌سینه محبّت ائتدی و حتّی دامغان شهری نین حؤکومتین، محمدحسن خان قاجارین ایکینجی اوغلونا حسین قولو خان جهانسوز قاجارا وئردی.
حیات یولداشلاری
دَییشدیر- ۱-جیرام‌بیگم (جیران خانیم)، اسکندرخان قاجار قووان‌لو نون قیزی ( ۱۱۱۸ گونش ایلینده ائولندیلر)
- ۲-زهراخانیم، محمدحوسین خان قاجار دَوَه‌لو نون باجی‌سی
- ۳-آغابیگم قاجار عزالدین‌لو
- ۴-بیر کورد آرواد
- ۵-بیر ایصفاهانلی آرواد
- ۶-آقا جمال فومنی نین باجی‌سی
اوشاقلار
دَییشدیر- ۱-آغا موحمّد خان قاجار
- ۲-حسین قولو خان جهانسوز قاجار
- ۳-علی‌رضا قولو خان قاجار
- ۴-مرتضی قولو خان قاجار
- ۵-رضا قولو خان قاجار
- ۶-جعفر قولو خان قاجار
- ۷-موصطفی قولو خان قاجار
- ۸-مهدی قولو خان قاجار
- ۹-عباس قولو خان قاجار
- ۱۰-علی قولو خان قاجار
ائشیک باغلانتی‌لار
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- پناهی سمنانی، آغا محمد خان قاجار چهره حیله‌گر تاریخ، انتشارات کتاب نمونه
- دهقان‌نیری، لقمان، اصغر منتظرالقایم شابلون:یادکرد/وعلی‌اکبر جعفری. شابلون:یادکرد/پیوندساز. دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان)، شابلون:یادکرد/شماره (۱۳۸۶): ۱–۱۶شابلون:یادکرد/بازبینی.