مرتضی‌قلی خان شاملو
'ععشاملی مۆرتضاقولو خان حسن خان اوْغلوعع'-(1591-1649). شاعر، والی، خطتات
| مرتضی‌قلی خان شاملو | |
|---|---|
| آد | مۆرتضاقولو خان شاملی |
حیاتی
دَییشدیرزفر" تخللوسو ایله شعرلر يازمیش مۆرتزاقولو خان شاملو تخمینن 1591-جی ایلده دۆنيايا گلمیش، سفوی حؤکمدارلاریندان شاه سفی (1629-1642) و ایکی شاه آبباسین (1642-1666) هاکیمیييتی دؤورونده يۆکسک دؤولت وزیفلرینده ایشلمیش، ائشیکاغاسیباشی، دیوانبيی، قوْرچوباشی، کئرمان ویلايتی والیسی، سئيخ سفیددین تۆربسینین مۆتوللیسی اوْلموشدور. اؤزونون يازدیغی کیمی، يۆز مین بئيته ياخین فارسجا شعرلری اوْلان شایر، ياشینین ایختیيار چاغیندا، 1669-جۇ ایلده آذربايجان تۆرکجسینده شعرلریندن ایبارت دیوانینی تاماملامیشدیر. اوْنون تۆرکجه شعرلرینده ه.نوای، ش.ای.ختای و م.فۆزولی تسیری گؤرونور.
زفر دیوانینین دیباچسینده، دئمک اوْلار کی، نوای دیوانی دیباچسینین اوولینی تکرار ائدیر. نوای دیباچسینده اینسانی دیگر مخلوقاتدان اۆستون يارادیب اوْنا نیطق، شئیر يازماق قابیلیييتی وئرن يارادانا شۆکورلر اوْخويور: "شۆکر وا سیپاس اوْل قوْدیرغا کیم، چۆن آدام اوْسوْيیش-قوْهیدین وۇجود اوْروْيیشی اوْقوْهلاریغا جیلوا بئردی. اینسوْننی سوْيیر ماخلوقوْتدین نۇتق شارافی بیلا مۇمتاز قیلدی.
رۆبای:
ۇل کیم، چۆ جاهوْن خیلقتین اوْغوْز ائتتی، سۆنی کیلمینی ناقش پاردوْز ائتتی.
اینسوْن خايلین نۇتق ایلا مۇمتاز ائتتی، نۇتق آهلینی نازم ایلا سانافروْز ائتتی".
زفر دیوانینین دیباچسینده بزی سؤز و ایفادلری ديیشسه ده، متنی آذربايجان تۆرکجسینه اۇيغونلاشدیرسا دا، اوْنون نوایدن بهرلنمسی شۆبهسیزدیر. "شۆکرو سیپاسی ناموتناهی اوْل قادیری-بیچونه کیم، چۆن آدم آسايیشگاهیدین مخلوقاتدین برگوزیده ائدیب نیتقی-شریفینه مۆمتاز قێلدی.
رۆبای:
وْل کیم، جهان خیلقتین آغاز ائتدی، سۆنینی کیلکله نقشپرداز ائتدی.
اینسانی قامو نیطق ایله مۆمتاز ائتدی، نیطق اهلینی نظم ایله سرفراز ائتدی."
زفر دیوانینین داها قێسا اوْلان دیباچسینده نوای دیباچسی ایله اۇيغون گلن دیگر يئرلر ده واردیر.
نوای قیتلریندن بیرینی مهممد پئيغمبره حصر ائتمیشدیر. بۇرادا دئيیلیر کی، قئيری خالقلارین اوْنون دینینه ائتیقاد ائتمسی اوْنلارا خئيیردیر. پئيغمبری گۆنشه، اینسانلاری ایسه اوْنون شۆالارینا بنزدن شایر دئيیر کی، زررلر نه قدر چوْخ اوْلسالار دا، گۆنشه مانئ اوْلا بیلمزلر.
مۇهاممادی آرابی شانی اوْندین آزام ائرور کی، نۇقس بوْلغاي اۇلوس بوْلسا نافيیغا گوْيیل.
قۇياش آشاسیغا لاما آندین اوْرتوق ائرور کی، زاررا کاسراتی بوْلغاي زیياسیغا قوْيیل.
زفر بۇ شئیره يازدیغی نزیرسینه الاوه ائتدیيی بیر بئيتده دئيیر کی، يالنیز پئيغمبرین يوْلوندا فنا مۆتلق اوْلانلار اوْنون بۆتون يارادیلیشین سببی اوْلدوغونو بیلیرلر:
مهممدی-اربی شانی اوْندان آرتیقدیر کی، قئير میللت اگر اوْلمايا اوْنا قایل.
گۆنش کیمی بۇ جاهانی تۇتوبدور انواری، هقیر زرره ندیر کیم، اوْلا اوْنا هایل.
اوْنون يوْلوندا فنا مۆتلق اوْلمايان نه بیلیر کی، اوْلدور سببی کۆللی-آفرینیش گیل.