نصیب بَی یوسف‌بیگلی
نصیب بی یوسف بَیلی (آذربایجان تورکجه‌سی: Nəsib bəy Yusifbəyli) - دوغوم: ۱۸۸۱ ـ اؤلوم: ۳۱ مئی ۱۹۲۰ (۳۹ یاش) - آذربایجانین ایجتماعی سیاسی و دؤولت خادیمی، ژورنالیست.[۲]
نصیب بی یوسف بَیلی | |
|---|---|
 | |
| Minister of Finance of ADR | |
| ایشده ۲۸ مئی ۱۹۱۸ – ژوئن ۱۹۱۸ | |
| رییس‌جومهور | Fatali Khan Khoyski (Chairman of Azerbaijani Parliament) |
| قاباقکی | office established |
| سونراکی | Abdulali bey Amirjanov[۱] |
| Chairman of the Council of Ministers of the Azerbaijan Democratic Republic | |
| ایشده ۱۴ آوریل ۱۹۱۹ – ۱ آوریل ۱۹۲۰ | |
| قاباقکی | Fatali Khan Khoyski |
| سونراکی | Mammad Hasan Hajinski (acting) |
| شخصی بیلگیلر | |
| دوغوم | ۱۸۸۱ گنجه، Elisabethpol Governorate، روسیه ایمپیراتورلوغو |
| اؤلوم | ۳۱ مئی ۱۹۲۰ (۳۹ یاش) Outside of Baku |
| میلیت | آذربایجان تورکلری |
| سیاسی حزبی | موساوات |
یاشاییش
دَییشدیرنصیب بَی ۱۸۸۱نجی ایلده، آذربایجانین گنجه شهرینده سویلو، اؤزگون، وارلی بیر بَی عائیله‌سینده دونیایا گؤز آچدی.
اورتا اوخولونو گنجه دبیرستانینا کئچیریب، ۱۹۰۲-جی ایلده اودئسسادا نووروسیسک اونیوئرسیته‌سی‌نین حوقوق فاکولته‌سینده یوکسک ائییتیمه باشلادی.
۱۹۰۵-جی ایلده بیرینجی روس اینقیلابی باشلانان زامان اؤیرنجی حرکاتیندا بؤیوک چالیشقانلیق گؤستردی. روس حؤکومتی، اودئسسادا اؤیرنجی حرکاتی گئنیشلندیگی زامان، نووروسیسک بیلیم یوردونون کئچیجی اولاراق باغلانماسینا قرار وئریر. بوندان سونرا نصیب بی باغچاسارایا کؤچور، ائله اورادا دا بؤیوک تورکلوک میلّی حرکاتینین گؤرکملی قوروجولاریندان بیری اوْلان ایسماعیل قاسپیرالی ایله یاخیندان تانیش اولور. اونون، قاسپیرالی ایله یاخین ایلگی قورماسی، دونیا گؤروشونون اولوشماسیندا، اونون تورکچولوک دوشونجه سی ایله یاخینلاشماسیندا، آذربایجان حؤکومتی دؤولتی‌نین گله‌جک باشچی‌سی‌نین اؤزل آلین یازیسیندا بؤیوک رول اویناییر.
۱۹۰۸-جی ایله دک نصیب بَی، قاسپیرالینین یایینلادیغی ترجومان قزئتی ایله سیخ امکداشلیق ائدیر، همین باسینین صحیفه‌لرین‌ده موسلمان خالقلارینین گلیشمه‌سی سورونلارینا ایلگیلی یازقی‌لاری ایله چیخیش ائدیر.
نصیب بَی ۱۹۰۸-جی ایلده تورکیه‌یه کؤچور، ایستانبولدا تورک اینقیلابی یئتکیلیلرینین حاکمیته گلیشینی سئوگی و ماراق دویغوسو ایله قارشیلاییر. همین چاغلاردا تورک باسینلاریندا سورَکلی آردیجیل یازیلارلا چیخیش ائدیر، «تورک درنه‌یی» توپلومونون یارادیلماسینا قاتیلیر.
داها سونرا قاسپیرالینین قیزی شفیقه سولطانلا عائیله قورور. ۱۹۰۹-جو ایلده گنجه‌یه قاییدیر. اورادا او، شهر دوماسیندا ایشله‌مه‌یه باشلاییر. نصیب بَی آذربایجاندا بؤیوک یاییمجیلیق چالیشمالارا قاتیلیر، بیر سیرا خئیرییه اؤرگوتلرین ایشین‌ده امکداشلیق ائدیر. اونون مقاله‌لرینه آدلانمیش «موللا نصرالدین» ژورنالینین صحیفه‌لرین‌ده اوزلَشمک مومکوندور. او، «موسلمان خئیرییه جمعیتی»، «موسلمان موعاریف‌چی‌لیک جمعیتی»، «آکتیورلار جمعیتی» ایله سیخ امکداشلیق ائدیر.
نصیب بَیین یاشامی‌نین ان یئنی، اؤنملی بؤلومو روسیه‌ده‌کی فئوریه اینقیلابی ایللرینه اوزله‌شیر. او، مسلکداشلاری ایله بیرلیکده ۱۹۱۷-جی ایلین اولین‌ده گنجه ده تورک فئدئرالیستلر پارتیسینی یارادیر. گنجه‌نین وکیلی، داها سونرا ایسه پارتینین یئتکیلیسی کیمی و باکینین و موسکونین موسلمان قورولتایلارینا گؤندریلیر. بورادا او، روسیه‌نین دوزَنینده کی تورک خالقلارینا بیرگه دؤولتین بیچیمینده میلّی-اراضی اؤزرکلیگین وئریلمه‌سی کیمی قرارین یانداشی اولاراق چیخیش ائدیر. بۇ دوروم ائله نصیب بَی طرفیندن یؤنَتیلن تورک فئدئرالیستلر پارتیسینین پروقرام بلگه سینین تَمَلینی قوروردو. بۇ فیکیرلری موساوات پارتیسینین لیدئری - گلجَک آذربایجان جومهوریتی پرئزئدئنتی محمد امین رسول‌زاده ده آلقیشلاییردی، بۇ دا اونلارین داها سونرا بۇ ایکی پارتینی بیرگه پارتی بیچیمینده بیرلشدیرمه‌سی ایدئیاسینا یؤنلندیریردی.
۱۹۱۷-جی ایلین جولایوندا بۇ پارتیلر بیر قوروم آدی آلتیندا بیرلشدیلر، قوروم آرتیق موساوات تورک فئدئرالیستلر پارتیسی آدلانیردی. پارتینین باشقا اویه‌لری کیمی او دا بولشئویکلرین حاکمیته گلیشینین قانونی اولدوغونو تانیمادی. باشقا آدایلار کیمی اویه لیگی روسیه قوروجولار مجلیسی سیرالارینا ایرَلی سورولدو، ۱۰ سایلی سئچکی تؤکومو اوزره موسلمان میلّی کومیته‌سی و موساواتین گونئی قافقاز سئچکی دایره‌سیندن گؤرَولیسی سئچیلدی. بولشئویکلر طرفیندن روسیه قوروجولار مجلیسینین داغیدیلماسی بولشئویکلرین حاکمیتی دؤورونده روسیه‌ده مجلیس دوزگه-سیستئمینین یارادیلماسی اولوشومو ایله باغلی قوشقولارا سون قویدو.
بو، گونئی قافقازدان اوْلان نماینده‌لرین بولشئویکلرین حاکمیتینی تانیمادیقلارینا باغلی آچیقلاما تابلاماغا و اؤز بؤلگه‌سل حاکمیتلرینی، گونئی قافقاز سئیمینی یاراتماغا گرَکله دی. بۇ بؤلگه‌سَل مجلیس‌ده‌کی یئرلر چئشیتلی، اساساً میلّی پارتیلر آراسیندا بؤلوشدورولدو. سایینا گؤره سئیمین فراکسیونوندا ایکینجی یئری موساوات پارتیسی توتوردو. پارتینین باشچیسی محمدامین رسول‌زاده سئچیلدی. اونون ایکی یاردیمچیسیندان بیری ایسه نصیب بَی ایدی. گونئی قافقاز فئدئراسیونون حؤکومتین‌ده نصیب بَی موعاریف باخانی گؤره‌وینی توتوردو. آنجاق کونفئدئراتیو گونئی قافقاز دؤولتی ایدئیاسی ائله ده اوزون سورمه‌دی.
۱۹۱۸ -جی ایلین مای آیینین سونوندا ۳ موستقیل دؤولتین- آذربایجان، ائرمنیستان و گورجوستانین یارادیلماسی بیلدیریلدی. مایین ۲۸-ده ایلک آذربایجان حؤکومتی یارادیلدی. نصیب بی بۇ حؤکومت‌ده مالییه باخانی، خالق موعاریفی باخانی و دینی ائعتیقاد باخانی گؤره‌ولرینی توتوردو. نصیب بَی باغیمسیزلیق اعلان ائدیله‌ندن همن سونرا تورکیه ایله حربی امکداشلیق آنلاشماسینین ایمضالانماسینین یانداشی ایدی. او دئییردی:
«ساده‌جه بیزده یوخ، آذربایجان تورکلرینین، ائلجه ده بوتون گونئی قافقاز بؤلگه سینده اولان قارقاشانین اؤلچوسو ائله بؤیوکدور کی، اونو اؤز گوجوموزله اوزاقلاشدیرا بیلمریک؛ دورومو داها دا گرگینلشدیرن ایسه اودور کی، دوغودان بیزیم اَسکی دوشمنلریمیزله بیرلشن بولشئویکلر تورک خالقینین سونونا چیخماق و اونو بیر دفعه‌لیک یوخ ائتمک اۆچون ایرلیله مکده دیرلر.
بئله بیر دورومدا، ساوونماسیز قالدیغیمیز بیر چاغدا یابانجی موداخیله‌یه اوز توتماقدان باشقا یولوموز یوخدور. بو حالدا بیز طالئعین آخارینا بورجلو اولمالیییق کی، بورا گلمه‌لی و موداخیله ائتمه‌لی اولان یابانجی گوج بیزه دوست و قارداش اؤلکه تورکیه‌دیر. قورولوشوموزون دوغو گونئی قافقاز تورکلری آدیندان باتوما گئدَ‌رک عثمانلی ایمپئراتورلوغوندان یاردیم ایستمه یینین واختی یئتیشیب. آنجاق بوتون بونلارلا یاناشی، باغیمسیز آذربایجانین آزاد بیر وارلیق اولماسی ایدئیاسینی دا یاددان چیخارماق اولماز».
نصیب بَی ۱۹۱۹-جو ایلین مارسیندان ۱۹۱۹-جو ایلین آوریلینه دک دؤردونجو، داها سونرا بئشینجی باخانلار کابینه‌سینه باشچیلیق ائدرک، تایین زاماندا دا ایچ ایشلری باخانلیغینین بیر سیرا ایشلرینی ده بوینونا آلمیشدی. حؤکومتین باشچیلیق سوروملارینی اویقولامایا باشلایان نصیب بی دانیشیقلاری ایله، کابینه‌نین اساس وظیفه‌سی‌نین حاکمیتی‌نین دایانیقلیغی‌نین قورونماسیندان عیبارت اولدوغونو آچیقلاییر. حؤکومتین باشلیجا سورونلارینین اؤلکه‌نین توپراق بوتؤولویونون قورونماسی، قونشو دؤولتلرله ایلگیلرین یارادیلماسینی سؤیله ییر.
او، بونونلا یاناشی، میلّی آزینلیقلارین و ایشچی‌لرین حوقوقلارینین قورونماسی آماجی ایله قانونلارین ایشلنیب آنیقلانماسینین گرَیینی، ایجباری گَنَل ائییتیم- اؤیرتیم حاقّیندا قانون لاییحه‌سینین ایشلنیب حاضیرلانماسینی، اراضی سورونلارین چؤزومونون اؤنمی اؤزل اولاراق وورغولاییر. نصیب بَی سووئت روسیه‌سی ایله ییغامسال-اقتصادی ایلگیلرین یارادیلماسی کورسونو سؤیله ییر.
نصیب بَی حؤکومتین باشچیلیق وظیفه‌سین‌ده‌کی چالیشماسی چوْخ قاریشیق دؤوره اوزله شیر. اساس گووَن سیزلیک بؤلوجو گوجلردن ایرلی گلیردی.
ائرمنیستانین آذربایجان توپراقلارینی ایشغال ائتمه‌یه چابا گؤسترمه‌سی، بولشئویک روسیه‌سینین اؤلکه‌نین گونئیینده مولوکانلارین عوصیانینی تؤرتمک چابالاری گنج جومهوریتی بوتون گوجلرینی بیرلشدیرمه‌یه گرَکله ییردی. حؤکومتینین گؤستدیردیگی کسگینلیک گونئیده کی پوزمالاری یاتیرماغا ایمکان یاراتدی. ائرمنیستان طرفی ایله باریش یولو ایله دانیشیقلار آپارماق چابالاری ایسه اوزون زامان یاخشی سونوجلانمیردی. اونا گؤره ده، قاراباغدا باش وئرن عوصیانی یاتیرماق اۆچون سیلاحلی قووّه‌لرین گوجوندن قوللانیلدی. حربی آنلاشما ایمضالانماقلا، گورجوستانلا ایلگیلر یولونا قویولدو. نصیب بَی حؤکومتین باشچیسی اولدوغو زاماندا بیر چوْخ آوروپا دؤولتلری ایله ایلیشگیلر یارادیلدی. ۱۹۲۰-جی ایلین ژانویه‌سینده آنتانتا بؤیوک شوراسی آذربایجانین باغیمسیزلیغینی دئ-فاکتو تانیدی.
نصیب بَی حؤکومتی، ایشچی و کند اراضی قانون وئریجیلیگینین ایشلنیب حاضیرلانماسی ایله باغلی بؤیوک ایش آپاریردی. آنجاق نصیب بَی کابینه سینین چالیشمالاری هر زامان ایچ و دیش گوجلرین قارشی‌دورماسیندان ایرلی گلن سورونلار و چتین‌لیکلرله اوزلشیردی. اؤنملی سورونلار داها چوْخ موخالیفت پارتیلرینین چاخناشمالاریندان ایرلی گلیردی. تَمَلسیز سوجلامالاردان بیری ۱۹۱۹-جو ایلین سپتامبرین ۱۳-دهمجلیس باشچیلیغینا اونو حؤکومتین باشچیلیق وظیفه‌سین‌دن چیخارتماسی ایله باغلی اوغراماقلا سونوجلاندی. او زامان نصیب بَی اؤز وظیفه‌سین‌ده قالمالی اولدو. آنجاق ۱۹۲۰-جی ایلین مارسین‌دا ایستئعفا تابلاندی. یارانان حؤکومت بؤحرانی هئچ تورلو اؤز چؤزومونو تاپا بیلمیردی.
آوریلین ۲۸-ده ایسه آذربایجان ۱۱-جی قیزیل اوردونون باسقینی سونوجوندا ایشغالا اوغرادی. نصیب بی گیزلنمه‌یه چابا گؤستردی. او بیلیردی کی، قیزیل اوردو، آذربایجان دئموکراتیک جومهوریتینین گؤرکملی یئتکیلیلرینین اؤلکه‌دن ساغ چیخماسینا ایمکان وئرمه‌یه جکدیر. نصیب بَی ۱۹۲۰-جی ایلده کوردمیرده قیزیل اوردو – بولشئویکلرین گیزلی آگئنتلری الیله اؤلدورولدو.
قایناقلار
دَییشدیر- ^ Ministry of Finance of Republic of Azerbaijan. History of the ministry. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-11-24. یوْخلانیلیب2010-11-08.
- ^ ویکی پدیا