کاتافراکتلار
بو مقالهنی دوغرولاما اوچون علاوه ایستینادلار لازیم دیر. |
کاتافراکتلار قدیم ایران، یونان و روم دا زیره‌لی بیر تیپ ایمیش.
زره‌لی سواریلر
دَییشدیرزرهلی آت‌سؤرنلر، فارسجاسی سواره زره پوش (یونانیجه: κατάφρακτος)، یادا انگیلزچه‌آدی ایله بیلینن ساسانی کاتافراکتلار، زبده و آغیر سوارلیریدیلر کی اصلی وظیه‌لری دؤشمنین پیاده‌نظامین و یؤنگؤل سواریلرین ازمک‌دی، هرچند امکانی واریدی کی تجاوزکار قوه عنوانین‌دا دا ایشلنسینلر. بعضی تاریخچیلر اونلاری دؤنیا اوزونده‌کی گلمیش گچمیش اولمینجی شهسوارلار یا همان شوالیه‌لر اولاراق بیلیرلر، چونکه آغیر، پارلاق و اشرافی زره‌لردن بهره آپاریرلارمیش. ایرانلی‌لار باستان دؤره‌سیندن، یعنی ۱۲۰۰ ایل بوندان اولجه‌سیندن تا اورتا عصرلر (قرون وسطی) دؤره‌سینه تک بو شهسوارلاردان بهره‌مند اولموشلاردیر.
کلمه‌تانینیمی
دَییشدیر.jpg)
کاتافراکت واژه‌سی ایکی بخش کاتا κατά، سراسر معنی‌سینده و فراکْت φρακτός، گییمیش معنی‌سیندن دؤزلمیش، اونا زره‌گییَن آنلامی وربر. گریوپنور (grīwbānar <*grīwbānwar <*griva-pāna-bara*)، کاتافراکت واژه‌سینین آیری شکلی‌دیر کی پهلوی کلمه‌سی «گریوبان» یعنی «بویون محافطی» -کلاه‌خود آنلامیندا - دن ریشه تاپمیشدیر.
گچمیشی و جنگ‌لرده‌کی حضوری
دَییشدیرایران ارتشی آلتینجی عصرین اولیندن و هخامنشیان دؤره‌سینین بؤتؤنؤ آغیر سلاحلی جنگاورلردن بهره آپاریرلارمیش. بؤیؤک کوروش (قدرته چاتماق: ۵۵۹ تا ۵۳۹ میلاد دان اول) بو موضوعا پی آپاردی کی مرکزی آسیادا و خاورمیانه خطه‌سینده قاطع و مؤثرتر غلبه‌لر کسب المک اؤچؤن گرک کی زره‌لی جنگاورلردن استفاده الیه. اونون ارتشینین هشتاد درصدی پیاده نظام و اوندان قالان ایرمی درصدی زره‌لی سواری شهسوارلاریمیش. هخامنشیان دؤره‌سینین اوایلی، ایران سپاهینین چوخو یؤنگؤل‌‌سلاحلی‌ایمیشلر، او بخشی کی آغیر سلاحلی‌لار حساب اولورموشلار تنها قالین چرمی دری و چیبان گییَنلریمیش‌لر. بو ارتشین کؤمک‌لیق‌ایله ایرانلی‌لار اله بیر پادشاهلیق قوروب کی اونی یونان خطه‌سیندن هنده قدر انکشاف ادمق‌ده باشاریلی و موفق اولموشلاردیر.
سونوندا بؤیؤک داریوش دؤره‌سینده، ۴۹۰ ایل میلاد دان قاباق ایرانلی‌لار ایلک‌دفعه مارتن جنگینده شکست یدیلر اما خشایارشاه دورهٔ‌سینده اؤز ورن ایران–یونان جنگلرینده ایدی کی ایرانلی‌لار آنلادیلار کی ارتشلرینده دییشیخلیقا نیازلاری واردی. اؤچؤنجو هخامنشی اردشیر (۳۵۸ تا ۳۳۸ ایل کیلادان اول) هخامنشی‌لرین آخیر دؤرلرینده گنیش اصلاحاتلارا سبب اولدو و ارتشی بیر بؤتؤن آغیر سلاحلی ارتش اولماقا طرف ایته‌له‌دی. اولمینجی شهسوارلار یا همان کاتافراکتلار بو دورهٔ‌ده ایشلنمیشلر کی ایرانلی اشراف‌لاردان عمله گلمیش‌لردی و ویژه نیرولار عنوانین‌دا عمل الیرمیشلر. بو سلحشورلار بؤتوو زره‌لر ایله قاپلانمیش‌ایدی‌لر و اونلار حقینده جالب نکته بودور کی حتی بو سپاهین آتلارینا جان زره الیه گورونورموش‌لار. بو ویژگی‌لر اسکندرین ایرانی فتح‌ادیشیندن بویانا نچه مدت‌لر گؤزه گؤرؤنمور تا اینکه پارت‌لار (اشکانی‌لر) طرفیندن اؤچؤنجو میلاد دان اول عصرده یونانی بلخ و سکا دولت‌لری احیا اولوندولار. هخامنشی زره‌پوش‌لارین آیری بیر جالب اؤزللیک‌لری بویی دیر کی سرمتی‌لر و سکالاردان چوخلو تاثیر قاپمیشلاردی، هرچند کی سرمتی‌لر و سکالار اؤزلری چادرنشین ایرانلی خالق‌لار و ایرقلاریمیشلر. اولین بار بو سواریلر گوگمل جنگینده، ۳۳۱ میلاد دان اول ایران شاهنشاهی اؤچؤنجو داریوش طرفیندن یونانلی سردار اسکندرین برابرینده ایشلنمیش. «آریان» گزارش الیر که جنگ حینینده، اؤچؤنجو داریوش اؤز جاویدان پیاده‌نظام‌لارینین آراسیندا اولوب و زره‌لی سواریلر ده اونون ساغ طذفینده قرار تاپمیشلاردی.دملی‌دیر کی بو سپاهین اسکندرین اردوسونون برابرینده اوتوزماقی انظباطین یوخلوقو و روحیه‌نین آز لولماقی‌ایمیش، کی بو اؤزؤ بیر دلیل حالتینه گلیر کی سون کی عصرلرده، یعنی اشکانی و ساسانی عصرلرینده بیر پارا اصلاحاتلار اونلارین اؤسدؤنده انجام تاپیلیمیش اولسون.
زره‌لی سواریلر، اشکانی‌لرین خدمتینده
دَییشدیراسکندر ۲۵ یاشیندا دؤنیانین قدرتمندترین پادشاهیسین آرادان آپاردی. او اؤز فتوحاتینین ادامه‌سینده هنده‌جان یتیشیر، هرچند که آخیر ده بابل شهرینه عقب نشینی الییب و ۳۲۳ میلاد دان قاباق همان شهرده نوخوشلوق دولایندان جان وریر. زمانیکه اؤلؤم بسترینده یاتمیشدی اونون فرمانده‌لری و افسر‌لری اوندان سوروشور کی: «سندن سورا قدرت کیمه یتیشیر؟» و مشهور دور کی وی جواب وریر: «قدرتلیسینه!». اسکندرین اؤلؤمؤندن سورا اونون گسترده قلمرو‌سی مناقشه و بدبخت‌لیق صحنه‌سینه چورؤلؤر. اونون فرمانده‌لری مشهور دیادوخوی جنگینده بیربیرلرینین علیه‌ینه جنگ الیرلر و جنگ آخرینده، هخامنشی شاهنشاهیسینین بؤیؤک بیر بخشی اولمینجی سولولکوس آددا بیر شخصه یتیشر کی میان رودان (عراق)، ایران، سوریه و جنوبی آناتولینیه شامل اولوردی. بیرینجی بطلمیوس، اسکندرین آیری بیر ژنرالی، مصر، لیبی، یهودیه (بوگؤن‌کی جنوبی اسرائیل) و کیلیکیه‌نی (آناتولی‌نین جنوبونون بیر بخشی)تصاحب الییر و کاساندر ده مقدونیه و تراکیه‌یه (شمالی یونان) حکم الییر.
اشکانی‌لر (۲۵۰ ایل میلاد دان قاباق تا ۲۲۴ ایل میلاد دان سورا) حدود ۲۵۰ ایل میلاد دان قاباق ایرانین شمال خاوری قسمت‌یندن بو سرزمینه وارد اولوب و اؤز امپراتوری‌لرین ایرانین سراسرینده گسترش ورماقی باشاریرلار. ایرانی اشکانی‌لرین رهبری اشک آدیندا بیر شخصی‌میش کی اؤز ارتشین بوگؤن‌کی ترکمنستان آدی ایله بیلینن خوارزم و خراساندان ایران خطه‌سینه گتیریر. اشکانی‌لر «شوک» تاکتیکی‌نی اؤز بؤتؤ سواره نظام‌دان تشکیل تاپما سپاه‌لارین‌دا چوخلو توسعه‌لر ورمیشدیلر؛ بِله کی اولجه دشمنه چوخلو اوخ آتاراق تکه تکه الیب، سورادان سواری‌لرینن حمله الماقینان جنگه سون وریرمیشلر. بو زره‌پوش سواریلر فلزی حوشن‌لری ایله (فلزی حلقه‌لر کی ایچ ایچه‌دیرلر)، سینه پوش زره‌لر و پولکی زره‌لر ایله گورونارمیشلار. اشکانی‌لر همچنین «کونتوز» آددا مشهور نیزه‌لر ایشلدرمیشلر کی قدیم ایران خلقی آراسیندا چوخلو کاربردلاری واریمیش. «نیزه‌زنی» احتمالاً یولو اوبیرسی جنگ‌افزارلاری از جمله شمشیرلر و اوزون ایرانی گرزلاری ایشلتماقا فراهم الیرمیش. بو جنگ‌افزارلار سورا کی عصرلرده، خصوصا اورتا عصرده اروپادا ایشلنن جنگ‌افزارلارا چوخلو اوخشارلیق‌لاری وار. اشکانی سپاهینین بؤیؤک و بیر موثر بخشینی سواره‌نظام‌لاری تشکیل ویرمیشدی کی سوراخ نظام اوخ آتانلار و یؤنگول اوخ‌لاری کی پرتاب الرمیشلر الیه‌بیلیردی کی دشمن‌لرینین سپر و زره‌لرینی دل‌سین.
زره‌گیین سواریلرین میراث‌لاری
دَییشدیرعربلر بو سواری‌لردن مزدور عنوانین‌دا استفاده الردیلر و مشهوردور کی دستمزد‌لری معمولی عرب سربازلاریندان چوخودی. ایرانی سواریلرین اصلی‌ترین و واضح‌ترین میراث‌لاری اروپالی‌لارا گویان تاثیرلریدی. اروپالی‌لاردا بو انگیزه ایجاد اولوندو کی اؤز سواریلرین دؤزلتیب اونلارا شوالیه/شهسوار دسینلر و پایه‌‌لری افتخار، غرور و جنگ‌ده اولان مهارت‌لری‌یدی. بو شوالیه‌لرین اصلی ریشه‌سی همان ایرانی سواره زره گیین‌لریدی و سونرادان دا تاکتیک‌لرینده چوخلو تغییر‌لر وریلمدی، تا بو کی ۱۴۰۰مینجی عصرده ایسی سلاح‌دان استفاده الماق رایج اولماقا باشلادی.
بن‌مایه‌‌لر
دَییشدیر- Sassanian elite cavalry AD ۲۲۴-۶۴۲ By Kaveh Farrokh، Angus McBride
- Rome’s Enemies (3): Parthians and Sassanid Persians By Peter Wilcox، Angus McBride
- A.D.H. Bivar، ‘Cavalry Equipment and Tactics on the Euphrates Frontier’، Dumbarton Oaks Papers ۲۶ (۱۹۷۲)
- Herodian، IV.۱۵٫۲-۳
- Abdolhossein Zarinkoob، Ruzgaran: tarikh-i Iran az aghz ta saqut saltnat Pahlvi، Sukhan، ۱۹۹۹.
- David Nicolle، Sassanian Armies: the Iranian empire early 3rd to mid-7th centuries AD (Montvert Publishing ۱۹۹۶). ISBN 1-874101-08-6
- Jane Penrose Rome and Her Enemies
- Herodotus: The histories ۱،۳،۵
- Xenophon:Anabasis books 2 and 3
- Plutarch’s Life of Alexander
- Quintus Rufus:a history of Alexander
- Philip Sidnell، Warhorse: Cavalry in Ancient Warfare
- Herodian، Roman History
- Ammianus Marcellinus، (۳۵۳ AD) Roman Antiquities، Boox XXV
- Dio، Cassius. Roman History: Book ۴۰، ۲۲٫۲
- Kaveh Farrokh. Roman History: Shadows in the desert: ancient Persia at war
قایناقلار
دَییشدیرWikipedia contributors, "Cataphract," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cataphract&oldid=213522892 (accessed June 13, 2008).