کاینات
کاینات — زامان، مکان و اوْنلارین بۆتون ترکیب حیصّه لرینی ایحاطه ائدیر. کایناتا گزه‌گنلر، اولدوزلار، قالاکسیلار، ان کیچیک سوباتوم زررجیکلر و بۆتون ماترییا و انرژی داخیلدیر. موشاهیده اولونان کایناتاین دیامتری حال-حاضیردا ۲۸ میلیارد اولدوز و یا ۹۱ میلیارد ایشیق ایلیدیر. کایناتین اؤلچولری معلوم دییل و سوْنو اوْلوب-اوْلمادیغی بیلینمیر. مۆشاهیده‌لر و فیزیکی نظریه‌لرین اینکیشافی کایناتین ترکیبی و تکامولو باره‌ده نتیجه چیخارماغا ایمکان وئریب.
قالاکسیلار کایناتین مۆشاهیده ائدیلن حیصّه سین‌ده‌کی جیسیملردیر. هر بؤیوک کهکشاندا تقریباً بیر نئچه یوز میلیارد اولدوز، متاقالاکسی ایسه تقریباً ۱۰۰ میلیون. قالاکسی اوْلدوغون‌دان، کاینات‌داکی اۇلدوزلارین سایی ۱۰۱۹-دان چوْخ‌دور