یئنی ایقبال
یئنی ایقبال | |
|---|---|
|
| |
| سوروملو مودور | اوروجوف قارداش‌لاری مطبعه‌سی |
| باش یازار | محمد امين رسولزاده (28.04.1915-11.10.1915)؛ اوزئيير بيگ حاجی‌بیگلی (11.10.1915 - 19.02.1916)؛ زمان بيگ عبداللهبیگوف (1916-1917)؛ اوروج اوروجوف (1917-جی ايلده) |
| یاییلان ایللر | 1915-1917 |
| صحیفه‌لرین سایی | 4 |
| دیل | تورکجه |
| یاییلان یئر | باکی |
| موضوع | سیاسی، ایجتیماعی، ایقتیصادی |
| تیراژ | 662 |
یئنی ایقبال — 1915-1917-جی ایللرده باکی‌دا چاپ اولونموش گونده‌لیک ایجتیماعی، ایقتیصادی و سیاسی قزئت.
حاقیندا
دَییشدیر"یئنی ایقبال" 1915-جی ایل آوریلین 27-ده نشری دایاندیریلان "ایقبال" قزئتی‌نین داوامی کیمی فعالیته باشلامیشدی. "یئنی ایقبال" گونده‌لیک "تورک قزئتی" ایدی و سیستملی اولاراق میلّتچی‌لیک، تورکچولوک ایدئیالارینی تبلیغ ائدیردی. گونده لیک "ایجتیماعی، ایقتیصادی، سیاسی تورک قزئته‌سی" اولان "یئنی ایقبال" شنبه گونو ایستیثنا اولماقلا هفته‌نین بوتون گونلری چیخیردی. بعضاً بو مونتظم‌لیک پوزولور، قزئت ایکی‌گوندن‌بیر، بعضاً ده اوچ‌گوندن‌بیر نشر اولونوردو. بو حال بایرام گونلرینده داها چوخ نظره چارپیردی. بوندان علاوه 1915-جی ایلین نووامبر-دسامبر آیلاریندا اوروجوف قارداش‌لاری‌نین مطبعه‌سینده تعطیل باش وئردیگی اوچون قزئت 10 گون نشر اولونمامیشدی. "یئنی ایقبال" اساساً 4 صحیفه‌دن عیبارت ایدی و A2 فورماتیندا چیخیردی. لاکین بونلار دا ثابیت دئییلدی. بعضاً صحیفه لرین سایی آزالیر، 2 اولور، بعضاً ده آرتیر، 6 اولوردو. ائلجه ده تئز-تئز فورماتدا دا دییشیک‌لیک گؤزه چارپیردی. قزئت آرابیر A3، بعضی واخت‌لاردا ایسه A4 فورماتیندا چیخیردی. بونلار دا اساساً مادّی چتینلیک‌لردن ایره‌لی گلیردی.
باکی‌دا اوروجوف قارداش‌لاری‌نین مطبعه‌سینده آذربایجان تورکجه‌سینده نشر اولونان "یئنی ایقبال"ین ایلک نؤمره‌سی 1915-جی ایل آوریلین 28-ده ایشیق اوزو گؤروب. قزئتین ایلک رداکتورو آزادلیق موجاهیدی، میلّی ایستیقلال فدایی‌سی محمد امین رسولزاده اولموشدور. اونون رداکته‌سی ایله قزئتین 19 سایی چاپدان چیخیب. رسولزاده رداکتورلوغو دؤورونده قارص و ارداهان قاچقین‌لارینا یاردیم مقصدیله باکی‌دا و آذربایجانین دیگر بؤلگه‌لرینده کئچیریلن تدبیرلرین فعال ایشتیراکچیسی اولموش، خالقی دا بو تدبیرلرده یاخیندان ایشتیراک ائتمگه سسله میشدیر. تصادوفی دئییل کی، اونون بو ایستیقامتده آردیجیل فعالیتی و کسکین سیاسی روحلو یازیلاری تزار خفیّه اورقان‌لاری‌نین دیقتیندن یایینمامیش، او، 1915-جی ایلین اورتالاریندا توتولاراق آی یاریم حبسده ساخلانیلمیشدیر.[۱] بو باره ده قزئتین 24 مای 1915-جی ایل تاریخلی 23-جو نؤمره‌سینده بئله بیر معلوماتا راست گلیریک:
" سر موحرّیریمیز محمد امین رسولزاده افندی مئی‌ین 19-دا باکی قرادوناچالنیکی جناب‌لاری‌نین امریله قرادوناچالنیک دفترخاناسیندا تووقیف ائدیلیب حبسخانایا گؤندریلمیشدیر. "
بونا بنزر دیگر بیگی‌یه "بصیرت" قزئتی‌نین 11 ژوئیه 1915-جی ایل تاریخلی 53-جو نؤمره‌سینده راست گلیریک:
"تقریباً بیر آی یاریم بوندان اول تووقیف ائدیلمیش اولان "یئنی ایقبال" قزئتی‌نین سر موحریری محمد امین رسولزاده جناب‌لاری تووقیف ائدیلمیشدی. نئچه گون اقدم حبسدن آزاد ائدیلمیشدیر. هله‌لیک موحریر افندی باغدا وقت کئچیریر. تکرار باکی مطبوعاتیندا ایشله ییب-ایشله‌مه‌یه‌جگی معلوم دئگیلدیر."
حبسدن چیخدیقدان سونرا رسولزاده اوزئییر حاجی‌بیگلی‌نین رداکتورلوق فعالیتینه‌دک قزئته عومومی رهبرلیک ائتمیشدیر. "یئنی ایقبال"ین ایلک ناشیری ایسه عبدالرحمان مشهدی داداش اوغلو ایدی. قزئتین 137 نؤمره سی اونون رهبرلیگی ایله نشر ائدیلمیشدی. اوزئییر حاجی‌بیگلی 1915-جی ایل سپتامبرین 18-دن قزئتین رداکتورو، اوکتوبر آیی‌نین 11-دن 1916-جی ایل 9 فوریه‌یه‌دک اونون صاحیبی و باش رداکتورو اولموشدور. قزئتین 1915-جی ایلده 76 (№ 120-196)، 1916-جی ایلده ایسه 33 (№ 197-229) سایی بیلاواسیطه اوزئییر حاجی‌بیگلی‌نین رهبرلیگی ایله نشر اولونموشدور. اوزئییر بیگ حاج‌یبگلی «یئنی ایقبال»دا چالیشدیغی دؤورده اونونلا موخالیفتده اولانلارا، «اوپرا درامین ائوینی ییخدی» دئین‌لره قارشی «ترقّی و تدنّی»، «یازیق ارمنی‌لر»، «ایش گؤرک»„ «کویچولوک»، «بیز قیزیشیریق»، «سس‌کوی، قالماقال» و س. باشلیقلی پوبلیسیست یازیلاری ایله کسکین موباریزه آپارمیش، «دایاق» فلیئتونوندا باکی دوماسی‌نین بیوِج قلاسنیلارینی تنقید آتشینه توتموشدور.[۲]
1916-جی ایل فوریه‌نین 9-دان (229-جو نؤمره دن) زمان بیگ عبداللهبیگوف "یئنی ایقبال"آ رهبرلیک ائتمگه باشلاییر. او، اوزون مودت بورادا ایشله‌ییر. رداکتور کیمی 1917-جی ایلین اول‌لرینه، ناشیر کیمی ایسه همین ایلین مئی آیی‌نین 10-آ کیمی (577-جی نؤمریه دک) فعالیت گؤستریر. زمان بیگین رهبرلیگی ایله قزئتین عومومی‌لیکده 348 نؤمره سی چاپ اولونموشدور. "یئنی‌ایقبال" قزئتی 577-جی نؤمره دن - سونونجو 662-جی نؤمریه‌دک اوروجوف قارداش‌لاری‌نین ایداره‌چی‌لیگی آلتیندا نشر اولونموشدور. اوروج اوروجوف قزئتین رداکتورو، قنبر و ابوذر اوروجوف‌لار ایسه ناشیری اولموشلار. اوروجوف قارداش‌لاری هم ده قزئتین سونونجو رداکتور و ناشیرلری ایدیلر. بئله کی، 662-جی نؤمره (1917-جی ایل 31 ژوئیه) چیخدیقدان سونرا "آچیق سؤز" قزئتیله بیرلشن "یئنی ایقبال" فعالیتینی دایاندیردی. بونون دا بیر نئچه سببی واردی. اگر بیرینجی سبب مادّی چتینلیک ایدیسه، ایکینجی و اساس سبب هر ایکی قزئتین عئینی عقیده‌یه، عئینی مسلکه قوللوق ائتمه‌لری ایدی.[۱]