یوهان سباستیان باخ

یوْهان سباستيان باخ (آلمانجا:Johann Sebastian Bach ‎؛ دوْغوم. ۲۱ مارس ۱۶۸۵، آیزناخ – اؤلۆم. ۲۸ جولای ۱۷۵۰، لایپزیق) — دۆنیاجا تانینمیش آلمان بسته‌کاری و اوْرق مۇسیقی‌چی‌سی، باروْک دؤورۆنۆن ان گؤرکملی تمثیلجی‌سی، بۆتون دؤورلرین ان بؤيوک بسته‌کارلاریندان بیری. 

یوْهان سباستيان باخ
۶۱ یاشیندا باخ پوْرتره‌سی-رسام: هوسمان (۱۷۴۸)
عومومی معلوماتلار
دوْغوم	۲۱ مارس ۱۶۸۵ آیزناخ، آلمان
کؤک	آلمانلی
اؤلوم	۲۸ جولای ۱۷۵۰ (۶۵ یاش) لایپزیق، آلمان
ژانرلار	چالقیسال موسیقی، ووْکال موسیقی
پئشه(لر)	بسته‌کار
ساز(لار)	اوْرق، پیانو، هارپسیکوْرد

باخ، «Brandenburg Concertos» و «Goldberg Variations» کیمی چالقیسال (اینسترومنتال) موسیقی‌لری ایله یاناشی ووْکال موسیقی‌سینده یاراتدیغی «Mass in B Minor» و «St Matthew Passion» اثرلری ایله ده تانینیر. اوْ چوْخ‌سسلی (پوْلیفوْنیک) موسیقی‌نین "آتاسی" سايیلیر. داهی بسته‌کارین اؤلۆمۆندن سوْنرا قوْيوب گئتدیگی زنگین موسیقی میراثی بیر مۆدّت دقّتدن کناردا قالیب، ۱۹-جو عصرده باشقا داهی آلمان بسته‌کاری مِندلسوْن، باخ‌ین موسیقی‌سینی يئنیدن کشف ائدیر.

باخ‌ین آدی تاریخده ۱۰۰ ان چوْخ اؤیرنیلمیش شخصیت‌لر لیستینده یئرلشیبدیر.

یاشاییشی

اوشاقلیغی (۱۶۸۵-۱۷۰۳)

یوْهان سباستیان باخ، ۲۱ مارس ۱۶۸۵-جی ایلده آلمانین تورینقن ویلایتی‌نین آیزناخ شهرینده آنادان اوْلموشدور و قوتسال جوْرج کلیساسی‌نین اوْرق ایفاچی‌سی یوْهان آمبریسیوس باخ و ماریا الیزابت لامِرهیرت باخ‌ین سککیزینجی و ان کیچیک اوشاغی ایدی. آتاسی بالاجا یوْهانا هله اوشاق ایکن ویوْلوْن و هارپسیکوْرد ایفا ائتمه‌گی اؤیره‌دیر. اوْنون عمی‌لرینین هامیسی پئشه‌کار موسیقی‌چیلر ایدیلر. عمی‌لریندن بیری یوْهان کریستوْف باخ (۱۶۴۵ - ۱۶۹۳) اؤزل‌لیک‌له آدلیم ایدی. اوْ قارداشی‌اوْغلونا اوْرق ایفاچیلیغی‌نین اینجه‌لیک‌لرینی اؤیره‌دیر. باخ، عاییله‌‌سینین موسیقی باشاریلاری ایله فخر ائدیر و سوْنرالار ۱۷۳۵-جی ایلده اؤزۆنۆن «موسیقی‌چی باخ عاییله‌‌سینین کؤکَنی» آدلی اثرینی یارادیر.

باخ‌ین آناسی ۱۶۹۴-جۆ ایلده دۆنیادان گئدیر. بوندان سککیز آی سوْنرا آتاسی دا دۆنیادان کؤچۆر. اوْن‌یاشلی باخ، قوْنشو اوْردروف شهرینده اوْرق چالاراق چالیشان بؤیۆک قارداشی یوْهان کریستوْف باخ‌ین (۱۶۷۱ - ۱۷۲۱) حیمایتی آلتینا کئچیر. بورادا باخ قارداشیندان دَیرلی موسیقی درسلری آلیر. قارداشی اوْنو گۆنئی آلمان موسیقی مکتبینین یوْهان پاخِلبِل و یوْهان یاکوب فوربِرقر کیمی شخصلرین، ائله‌جه ده قوزئی آلمان موسیقی مکتبینین، فرانسه موسیقی مکتبینین ژان باپتیست لولی، لوئیس مِرشان و مارین مارئ کیمی موسیقیچی‌لرین و ایتالیالی موسیقیچی‌سی قوْروْلاموْ فیرِسکوبالدی و باشقالارینین یارادیجیلیغی ایله یاخیندان تانیش ائدیر.

۱۴ یاشیندا باخ، مکتب یوْلداشی جوْرج اِردمان ایله بیرگه قوْتسال روْمان ایمپیراتورلوغونون ان بؤیۆک شهرلریندن بیری اوْلان هامبورق شهرینین یاخینلیغیندا اوْلان لونِبورق شهرجیگینده یئرلَشن قوتسال میخاییل مکتبینده ائییتیم (تحصیل) آلماق ایمکانی الده ائتمیشدیر. اوْرادا کئچیردیگی ایکی ایل، باخ‌ین یاشاییشیندا و موسیقی یارادیجیلیغیندا دؤنۆش نؤقطه‌‌سی روْلونو اویناییر و بسته‌کارا اوروپا موسیقیسی گله‌نک‌لری (سۆنّت‌لری) ایله داها یاخیندان تانیش اوْلماق ایمکانی وئریر. کاپِللا کوْروندا ایفا ائتمکله یاناشی، مکتبده اوْرق‌دا ایفا ائدیر. بو مکتبده اوْخودوغو ایللرده، فرانسه، ایتالیا و لاتین دیللری، ائله‌جه ده دین، تاریخ، جوغرافیا و فیزیک‌ده آیرینتیلی (مۆفصّل) تحصیل آلیر. اوْ همی‌ ده آلمانین قوزئی ایالتلریندن دیپلوْماسی، دؤولتچیلیک و حَرب ساحه‌‌لری اۆزره تحصیل آلماق اۆچۆن گلَن اشرافی‌لرین اؤولادلاری ایله تانیش اوْلور. لونِبورق شهرینین آدلی-سانلی اوْرق ایفاچیلاری ایله اؤزللیک‌له ده جوْرج بوْهم ایله ایلیشگی قورور، یوْهان آدام رینکِن و نیکوْلاو کیمی او دؤورون آدلیم موسیقیچیلری ایله تانیش اولماق اۆچۆن هامبورقا سفرلر ائدیر. بو موسیقیچیلرله اولان ایلیشگی‌لری اوْنون بیر بسته‌کار کیمی یئتیشمه‌سینده اؤنملی ائتگی‌سی (تأثیری) اوْلموشدور.

وایمار، آرن‌اشتات و مولهاوزِن (۱۷۰۳-۱۷۰۸)

۱۷۰۳-جۆ ایلین ژانویه آییندا تحصیلینی قورتاردیقدان آز سوْنرا، باخ تورینقن‌ین بؤیوک شهرلریندن بیری اولان وایمار شهرینده هِرسوق یوْهان اِرنست‌ین سارای موسیقیچی‌سی پوْستونا تعیین اوْلونور. اوْ وایماردا کئچیردیگی یئددی آی ایچینده باشاریلی هارپسیکوْرد ایفاچی‌سی کیمی تانینیر. باخ، آرن‌اشتاتداکی قوتسال بوْنیفِس کلیساسینا گتیریلَن یئنی اوْرقا تکنیک اینجه‌له‌مه‌لری کئچیرمک و اوْرق‌دا ایلک ماهنینی ایفا ائتمک‌له گؤرَولندیریلیر. «باخ عاییله‌‌سی‌» توْرینقن‌ین اَن اَسکی (قدیم) شهری اوْلان و وایمارین ۱۸۰ کیلومتر گۆنئیینده اوْرمان (مئشه) یاخینلیغیندا یئرلَشن آرن‌اشتات شهری ایله یاخین ایلگی‌لری واریدی. ۱۷۰۳-جۆ ایلین آقوْست آییندا باخ قوتسال بونافِس کلیساسیندا اوْرق ایفاچی‌سی کیمی ایشله‌مه‌گه راضی‌لاشیر. بیر مۆدّت سوْنرا باخ اوْرق پرلودلارینی بسته‌له‌مه‌گه باشلاییر. باخ‌ین آرن‌اشتاتداکی گۆجلۆ عاییله‌‌ ایلگی‌لری و ایش صاحابی‌نین موسیقی‌سئوَرلیگی، گنج باخ‌ ایله آرن‌اشتات شهر حاکیم‌لرینین آراسینداکی گرگین‌لیگین قارشیسینی آلابیلمیر. بو گرگین‌لیگین یارانماسینا نَدن (عیلّت)، باخ‌ین کوْر ایفاچی‌لارینین پئشه‌کارلیق سويّه‌سیندن ناراضیلیغی و داها اؤنملی‌سی اوْنون ۱۷۰۵-۱۷۰۶-جی ایللرده آرن‌اشتاتی اؤزباشینا ترک ائده‌رک، اوستادی دیتریخ بۇکستوْهود و اونون مکتبینه باش چکمه‌سی اوْلموشدور. باخ آلمان اوْرق موسیقسی‌نین آتاسی حِساب ائتدیگی بۇکستوْهودو گؤرمک اۆچۆن ۴۰۰ کیلومترلیک یوْلو آیاق‌دا گئدیر. باخین ایلکین اثرلرینده بۇکستوْهودون یارادیجیلیغی اساس روْل اویناییبدیر. آرن‌اشتاتداکی یئتَرینجه یاخشی دورومونا (وضعیت‌ینه) باخمایاراق، باخ ۱۷۰۶-جی ایلده بورادان اوزاقلاشماغا و موسیقی فعالیتینه باشقا یئرده داوام ائتمه‌گه قرار وئریر. اوْنا مولهاوزِن‌ده قوتسال بلاسیوس کلیساسیندا داها گلیرلی (منفعت‌لی) بیر اوْرقچولوق ایشی تکلیف اوْلونور. گلَن ایل، باخ داها یۆکسک معاشلی و دیله‌دیگی داها یاخشی کوْر هئیأتی ایله تجهیز اوْلونموش بو وظیفه‌‌نی قبول ائدیر. مولهاوزنه گلمه‌گیندن دؤرد آی سوْنرا، ماریا باربارا باخ آدلی عمی‌قیزی‌سی ایله ائولَنیر. اوْنلارین یئددی اوشاغی اولور، لاکین بونلاردان یالنیز دؤردۆ یئتکینلیک یاشینا چاتابیلیر. اوشاقلاریندان اۆچۆ (ویلهلم فریدمان باخ، یوْهان کریستیان باخ و کارل فیلیپ امانوئل باخ) باروْک دؤورونون آردینجا گلمیش روْکوْکوْ طرزی‌نین بؤیۆک بسته‌کارلاری اولورلار.

گؤرونور مولهاوزن شهری‌نین حاکیملری و کلیسا نوماینده‌لری یئنی موسیقی رهبری اوْلان باخ‌دان راضی‌ ایدیلر، ائله کی اونلار باخ‌ین قوتسال بلاسیوس کلیساسینین اوْرقونو یئنیله‌مک کیمی باها باشا گلَن فیکرینی اوْی‌بیرلیک‌له بَینمیش و باخ‌ین ۱۷۰۸-جی ایلده یئنیجه سئچیلمیش شهر شوراسینین آچیلیش تؤرَنی‌نه (مراسیمینه) حصر اوْلونموش «Gott ist mein König» (تۆرکجه: «تانری منیم شاهیمدیر») اثرینی بؤیوک اوْنای (بَینمه حیسّی) ایله قارشیلامیشلار. بونونلا بئله ائله اوْ ایل باخا وایماردان داها گلیرلی ایش تکیلفی گلیر.

وایمار (۱۷۰۸-۱۷۱۷)

مولهاوزن‌ده کئچیردیگی بیر ایله یاخین مۆدتدن سوْنرا، باخ بیر واختلار نؤکر کیمی ایشله‌دیگی وایمار هرسوق سارایی‌نین اوْرق ایفاچی‌سی و کوْنسرت مایستری اۆچۆن سئچیلیر. اوْلدوقجا سخاوتلی مواجیب آلماغی و بۆتۆنلۆکله بؤیۆک و یۆکسک پروفسیونال موسیقیچی‌لر هیأتی ایله ایشله‌مک ایمکانی بو کئچیدی داها دا سۆرعتلندیریر. باخ عاییله‌‌سی ایله بیرگه هرسوق سارایی‌نین بئش آددیملیغیندا یئرلشن بیر ائوده یاشاییردی. گلن ایلی گنج عاییله‌‌نین ایلک اؤولادی دۆنیایا گلیر و اوْنلارا ماریا باربارانین سوبای باجیسی دا قوْشولور و اؤلۆمۆنه قدر عاییله‌‌نین ائو ایشلرینه نیظارت ائدیر. «باخ عاییله‌‌سی‌»نین داها ایکی موسیقیچی‌سی – ویلهلم فریدمان باخ و کارل فیلیپ امانوئل باخ – ده وایماردا آنادان اولموشدورلار. باخ وایماردا اوْلارکن، اوْرق‌دا ایفا ائتمک، اثرلر بسته‌له‌مک و هرسوقون آنسامبلی ایله مۆختلیف کوْنسرت‌لرده چیخیش ائتمک کیمی گئنیش ایمکانلاری اولموشدو. کوْنترپوْینت تکنیکی‌نین اوستاسی اوْلان باخ، فۇقلارینی ایلک اوْلاراق وایماردا یازماغا باشلاییر. بۆتۆن فوق‌لارینین عکس اوْلوندوغو Das wohltemperierte Klavier آدلی اَن بؤیوک توْپلو بیر جۆت ماژور و نیسبی مینور اولماقلا ۴۸ پرلود و فوق‌دان عیبارتدیر. بو اثر کوْنترپوْینت تکنیکی‌نین ایشلنمه‌سی و تدقیقینده ایلک تَمل (اساس) اثر ساییلیر. بو اثرده آچارلارین تام آدلاندیرمالاری و آچارلار آرالارینداکی کیچیک فرقلر ده گؤستریلمیشدیر. وایمارداکی ایللر هم ده باخ‌ین بؤیۆک اوْغلو ویلهلم فریدمان اۆچۆن یازدیغی «اورق حاقیندا کیچیک» کیتاب ایله ده یاددا قالیر. بو اثر باخ‌ین حیاتی‌نین ایکی اساس آماجی‌نی – موسیقینی تدریس ائتمه‌گه اوْلان سوْنسوز باغلیلیغی و کوْر موسیقیسینه اوْلان سوْنسوز موحبتی‌نی – تشکیل ائدیر.

فیلموْقرافی

1. پاییز سوْناتاسی (فیلم، ۱۹۷۸)
2. پیانوْچو (فیلم، ۲۰۰۲)