۱۹۸۴ (رومان)
۱۹۸۴ مین دوققوزیوز سکسن دؤرد یوخسا اون دوققوز سکسن دؤرد (انگلیسجه. Nineteen Eighty-Four یا 1984 ) جورج اورولین 1948جی یازمیش و 1949جو ایلده یایمیش، دونیا دا تانینمیش سیاسی آنتی اوتوپیا رومان ناغیلیدیر. دونیانین ان اوخومالی رومانلاردان ساییلیر و 25 میلیون جیلدی ساتیلمیشدیر. تایم درگیسینین 2009 باخشیندا، سون 60 ایل عرضینده یارائدیلمیش ان یاخشی 60 کیتاب ایچینده یئر آلیب. نیوزویک ژورنالی دا بو کیتابی، بشریت تاریخینده ایکینجی ان یاخشی کیتاب آدلاندیرمیشدیر.
یونسکو-نۇن قراری ایله 1984-جۆ ایل یازیچی‌نین خاطیره‌سینه احتیرام اوْلاراق "جوْرج اوْرول ایلی" اعلان ائدیلمیشدیر.
| یازار | {{{یازار}}} |
|---|---|
رومانین قیساسی
دَییشدیر
ایتفاقلار 1984جو ایلده باش وئریر. دونیالیق ایکینجی ساواشدان سونرا، دونیا اوچ بؤیوک گوجلو (سوپر پاور) دیکتاتورلوق رقیب اؤلکه آراسیندا و بیر یئیه سیز بؤیوک بؤلگه یه بؤلونموشدور:
- اوشئنیا (اوقیانوسیه، آمریکا، گونئی آفریقا و بریتانیا)
- اوراسیا (اوروپا و شومالی آسیا)
- ائست آسیا (شرق و اورتا آسیا)
شومال آفریقا، اورتا شرقین یاریسی، و جنوبی هیند، و هیندوچین صاحیبسیز اولاراق، گوجلرین آراسیندا الدن اله اولور. اوچ اؤلکه لر آراسیندا باریش - ساواش آراسیندا بیر وضعیت وار، و نئچه دفعه بیربیرلرینه آتوم بومبو ووروبلار.
اوشئنیا حکومتی اینگسوک (اینگلیس سوسیالیسمی، اینگلیسجه. English Socialism قیساجا Ingsoc) ایدئولوژی سی ایله دولانیر، و خالقی اوچ دسته یه بؤلونوب: عوام ساوادسیزلار و ایشچیلر، ائشیک پارتی (حزب)، و ایچ پارتی.
اؤلکه نین باشچی سینا بؤیوک قارداش (Big Brother) دئییلیر و گؤرونتولری هر یئرده، ایسنانلاری کونترول ائدن بیر جانلی کامئرا اوستونده واردیر. ایجتیماعین 100 ده 85ی اولان عوام میلّت ساواش وضعیتینه گؤره حددن آرتیق یوخسولدولار و سیاسته گیرمک اجازه لری یوخدور. ائشیک پارتی حکومتین ایشچیلری دیلر ولی ایچری سیاستلردن خبرسیزدیلر، و بوتون یاشاییشلری حتی ائو ایچینده کامئرالار گؤزو آلتیندا دیر، آما اصلی گوج ایچ پارتی الینده دیر کی سایی لاری چوخ آزدیر (2%). اوشئنیا دؤولتی دؤرد وزارتدن قورولور:
- باریش(Peace) ویزارتی، آنجاق آدی نین ترسینه ایشی ساواش و دیفاع دیر.
- بوللوق(Plenty) ویزارتی، ایشی ایقتیصاد، مالیه ، صنعت و اکینچیلیک دیر آنجاق قیتلیق یاراتتماق و میلّتی یازیق ساخلاماغا چالیشیر.
- سئوگی(Love) ویزارتی، ایشی جامعه ده عدالت یاراتماق دیر، آنجاق آدی نین ترسینه وظیفه‌سی خالق آراسیندا قورخو سالماق دیر.
- دوغرو(Truth) ویزارتی، ایشی خبر یایماق، اؤیرتیم(تحصیل)، هونر و اَیلنجه (تفریح) یاراتماق دیر، آنجاق هدفی پروپاقاندا دیر.
ناغیلین قهرمانی وینستون اسمیت 40 یاشیندا ، اوشئنیانین مرکزی، لندنده یاشاییر و اوشاقلیقدا ساواش زامانی، آتا آناسی نی الدن وئریب و ائشیک پارتی نین ایشچیلرین دیر، حکومت کامئرالاری آلتیندا یاشاماقدان ، سیاستلردن، یالانلاردان، و عجیب غریب ایشلریندن بئزیب ، ایچ پارتی دا ایشلیَن ژولیا آدلی بیر قیز لا ایلیشکی قورور، ایستیرلر سیستمه قارشی چالیشسینلار و بونا گؤره گیزلی بیر تشکیلاتا قوشولماق ایستیرلر ، و سونوندا اوبرئین آدلی بیر آیری ایچ پارتی آدامی ایله تانیش اولورلار ، حالبوکی ...
۱۹۸۴ کیتابیندان دیللره دوشَن یئنی سؤزجوکلر و افاده لر
دَییشدیرجورج اورول ۱۹۸۴ کیتابیندا، اوشئنیا حکومتی نین مخصوص و تایسیز سیاستلری و گؤردوگو سیستماتیک ایشلر و داورانیشلارینا یئنی آدلار وئریب؛ و دوغرو دونیادا دا چوخلو میثاللاری و اوخشارلاری نین اولدوغونا گؤره ، دیللره دوشوب.
بؤیوک قارداش (Big Brother)
دَییشدیردئمک اولار بوتون کومونیست و توتالیتر حکومتلر ده، حتی سؤز ده دموکراتیک حکومتلرده همشه باشچیلارین عکسلری و آدلاری هر یئرده گؤرونور و دئییلیر، و خالق آراسیندا استبداد و قورخو علامتی اولور. چوخلو آداملار ۱۹۸۴ کیتابیندان تقلید ائدیب، بئله دیکتاتور باشچیلارا کنایه اولاراق بؤیوک قارداش قیساجا بی بی (BB) دئییرلر
ایکیلی دوشونمک (Doublethink)
دَییشدیربوتون سیاسی سیستملرده مخصوصا کومونیست و توتالیتر حکومتلرده، و حتی دموکراسی ایله دولانان ایجتیماعلاردا ، ایکیلی دوشونمک دانیلماز بیر حقیقتدیر. زمان مقتضیاتی ایله 180 درجه دئییشیلن سیاستلر و استراتژیلر ایکیلی سیاست دیر. اؤرنک ایچین، ۱۹۸۴ ده، دوننکی دوشمان اؤلکه، بوگون دوست اؤلکه اولور و ترسینه! بیریسی حکومت قوللوغوندا اولسا، بؤیوک قارداشین ان یاخین یاردیمچی سی اولسا بیله، اولابیلر گلجکده بیر خائن تانینیب و آدی تاریخدن سیلینسین.
۱۹۸۴ ده بوتون اینسانلارین بئینی خبر اورقانلاری ایله ائله حاضیرلانیر کی لازیم زاماندا دوشونجه لرینی حکومت سیاستلری ایله منطبق و اوست اوسته اولسون. اینسانلار دا اؤزلری بونو باشا دوشورلر کی باخیشلارینی حکومتین سیاستلری ایله دَییشمَسَلر اؤزلرینه آغیر باشا گلر.
دوشونجه گوناهی (thoughtcrime)
دَییشدیرچوخلو باغلی سیاسی سیستملرده، حکومت ایستیر بوتون اینسانلارین دوشونجه لری حکومتین ایدئولوژی سی ایله اؤرتوشسون. مخالف و آیری بیر دوشونجه یه صاحیب اولماق واز گئچیلمز بیر گوناه ساییلیر.
یئنی دانیشیق (Newspeak)
دَییشدیرجورج اورولین کیتابینداکی اوشئنیا حکومتی ایستیر رسمی دیلی (انگلیس دیلی) نی اولدوقجا ساده لشدیرسین و مترادف سؤزجوکلری آرادان آپارماق ایستیر. بونا گؤره یئنی و بسیز بیر دیلی یاراتماق ایستیر. بونون دا نَدَنی اوستو اؤرتولو سیاسی ادبی یازیلار و فیکیرلرین قاباغینی آلماق و البته یالانلاری ایجتیماع آراسیندا یئرینه سالماق و اسکی سؤزلری یئنی معنالارلا جایدیرماق دیر. ۱۹۸۴ دا بو موضوعدا افراط اولونسا دا، حکومتلر آز مقیاس دا بو ایشی گؤرورلر.
اوزاق گؤرن (Telescreen)
دَییشدیر۱۹۸۴ ناغیلیندا اوشئنیا حکومتی اؤلکه نین هر بیر یئرینده حتی ائولرین ایچینده جانلی کامئرالار لا، مخصوصا حیزبه باغلی اولان اینسانلاری حتی ائولرینده گودور. بو ۱۹۸۴ کیتابی یازیلان زامان امکانسیز اولسایدی دا، تکنولوژی و اینترنتین گلیشمه سی اولابیلن بیر ایش نظره گلدی.
ایکی ایکی بئش اولار (2+2 = 5)
دَییشدیر۱۹۸۴ دا بوتون اینسانلارین بئیینلرین بئله حاضیرلاییرلار کی بیر شئیی یالان بیلسه لر ده، اؤز منفعتلرینه خاطیر اونو دوغرو قبول ائدیرلر. بونا ایکی ایکی دؤرد اولماز، بئش اولار دئییلیر.
101 اوتاغی (Room 101)
دَییشدیر۱۹۸۴ کیتابیندا ان دهشتلی یئر دیر. ایکی ایکی دؤرد اولار دوشونجه سیندن ال چکمییَنلر، و "دوشونجه گوناهی"ندا اولانلار، حتی آند ایچسَلَر ده بیز مخالیف دئییلیک، اؤز دوشونجه لرینی بو قورخولو اوتاق ایچینده دَییشیب، بیر خطرسیز اینسانا دَییشیلمک مجبوریتینده قالیرلار. چوخلو غیر دموکراتیک جامیعه لرده بئله یئرلر وار، و جورج اورولین رومانیندان اقتباس ائدیب، ائله مکانلارا 101 اوتاغی دئییلیر.
کیتابین تورک دیلینه چئویرمه سی
دَییشدیرمین دوققوزیوز سکسن دؤرد کیتابی نی، آذربایجان جمهوریتینده، ویلایت قولییئو آذربایجان تورکجه‌سینه چئویرمیشدیر.
رومانین فیلمی
دَییشدیر20-جی یوزایل فاکس و آتلانتیک بوراخیشلاری فیلم شیرکتلری، مایکل رادفورد یؤنتیجیلیگی ایله ، بو رومانین ناغیلیندان بیر فیلم ده دوزلدیب و 1984 ایلینده اکرانا آپارمیشلار. بو فیلمده جان هارت وینستون ، ریچارد برتون اوبرئین، و سوزانا همیلتون ژولیا روللارینی اوینامیشلار.