آشیق

آشێق یا عاشیق، گۆنئی و قۇزئی آذربایجاندا و تورکیه ده ساز (قوْپوز) ایله ایجرا ائدن اوْخوجو. آشیق‌لار ایسلام‌دان اؤنجه زامان‌لاردان، تۆرک خالق‌لارین آراسیندا ایجرا ائدرمیش‌لر. مۇختلیف تۆرک ائللری، آشیق ایله سازی مۇختلیف آدلار ایله تانیرلار. آشیق‌لار قهوه‌خانالاردان علاوه، توْی و آیری مراسیم‌ده ده ایجرا ائدرلر.بو سوزون دوزراق یازیلیمی "آشیق" شکیلینده دیر.

تبریز آشیق‌لاری

قوپوز

ایسلامی اینقیلاب‌دان اؤنجه ایللرده، آشیق‌لارین چێخی و باتی آذربایجانین بۆتون اصلی شهرلرین‌ده، چوْخلو ایجرالاری اولاردی. تبریز، آشیق‌لارین چێخی مرکزی و اۇرمیه اوْنلارین باتی مرکزی ایدی. تبریزده چوْخلو واقت‌لار آشیق بیر بالابان‌چالار و بیر قاوال‌چالار ایله ایجرا ائدردی. اۇرمیه‌ده آشیق همیشه تک ایجرا ائدردی.

آشیق سؤزونون آچیقلاماسی

عاشیق سؤزونون آنلامی:آغ ، d/d/ دده ، ozan اوزان ، varsaq وارساق ، baxşı عاشیغا کئچمیشده باخشی و کیمی آدلار وئریلمیشدیر. yanşaq و یانشاق ışıq ایشیق ، a\ saqqal ساققال

میر علی سیدوفا گؤره عاشیقلارا ۶- جی و ۷- جی عصیرلرده وارساق، سونرالار ۸- جی عصیردن -۱۰ جو عصره قدر اوزان سؤزو ایشلنمیشدیر. کیتابی دده قورقوتدا اوزاندان علاوه دده سؤزو ده ایشله نیلیر. آنجاق دده دئدیکده اوزانلیغی ایله برابر هم ده بیلیجی و آغ ساققال و عاقیل بیر ائل آتاسی نظرده توتولور. اکثر اوغوزنامه لرین یارادیجیسی دده لر اولموشلار. نئجه کی اوغوزنامه لرین سونوندا بئله بیرعیباره لره راست گلیریک:دده م قورقود گلیبن بوی بویلادی ، سؤی سؤیله دی بو اوغوزنامه یئگنکین اولسون دئدی.

سونرالار حتی گونوموزه قدر قوجامان ، دونیا گؤرموش خلق ایچینده چوخلو حؤرمت قازانمیش آغ ساققاللارا "دده" دئییرلر. مثلا ۱۵ – جی عصرده تبریزده یاشایان دده عؤمر ایستر عادی جماعت ، ایسترسه ده حؤکومت باشچیلاری طرفیندن چوخ سایغیلی بیر آغ ساققال اوزان ایمیش و آق‌قویونلو اوزون حسن دفعه لرله اونون گؤروشونه گئتمیشدیر.

بعضی نظریه چیلره گؤره عاشیق سؤزو ایشیق سؤزوندن عمله گلمیش‌دیر. بیزه معلومدور کی اسکی زامانلاردا تورک ائللری ایشیغی قوتسال بیلمیشلر, بلکه ده عاشیغا اولان حؤرمتلرینه گؤره اونا ایشیق آدی وئریلمیشدیر. نئجه کی "حق عاشیغی" ، "دده" و" آغ ساققال" سؤزلرینده ده بئله بیر قوتسال لیق واردیر.

کور اوغلو دستانیندا اولان بو میصراعلاردا دا بئله بیر آنلام ایفاده اولموشدور. کوراوغلو دئر: من عاشیغام, عاشیق دئییلم ایشیغام.

لاکین محمد فؤاد کؤپرولوزاده عاشیق سؤزونون محض پوزولاراق ایشیق طرزینده تورک دیلینه کئچدیگینی سؤیله ییر.

سؤزوندن عمله گلم هسینی ایدّعا ائتمیشلر. نئجه کی awilamaq بعضیلری ده اونو آشیلاماق دئییرلر. awule= و آواز اوخویان آشوله چی awule اؤزبکلر مئلودی یه آشوله آنجاق اکثر آراشدیرماچیلار عاشیق سؤزونون آنلامینی اورگی عشقله دولو اولان معناسیندا بیلمیشلر.

بیلیریک عاشیق سؤزو یونوس امره دن بو یانا آذربایجاندا و آنادولودا ایشلنمگه باشلادی یونوس امره حقه عاشیق بیر درویش و اوزان ایدی . اسگی قایناقلاردا دا همیشه عاشیق سؤزو عاشق کیمی ایمیش.

عاشیق شعرلری تمامیله هیجا وزنینده دیر. عاشیق شعرلری نین فورملاری عاشیق هاوالاریله دوغما یارانمیشدیر. بونلار عوموما یئددی, سککیز, اون بیر هیجالیدیر.

آشاغیدا بو شعر فورملاری حاقّیندا داها دا گئنیش معلومات وئریله‌جک:

آدلی سانلی آشیقلاردان

• موراد چوبان اوغلو
• آشیق محزونی شریف
• آشیق عؤمر
• آشیق بستی
• آشیق قوربانی
• خسته قاسيم
• آشیق غافار
• آزافلی میکاییل
• آشیق احمد شهبازی
• آراز ائلسس
• اوزان عادیل
• آشیق هدایت
• خوندابلی مهجور
• حسن دمیرچی
• آشیق قشم
• آشیق ایمران حیدری
• عاشیق مسیح‌الله
• عاشیق گونش
• آشیق حسین علی‌حسینی
• آشیق حیدر محمودی
• آشیق حسن اسکندری
• آشیق حسین جوان
• آشیق رسول قربانی
• آشیق زولفیه
• ساری آشیق
• آشیق عابباس توفارقانلی
• آشیق عبدالعلی نوری
• آشیق یوسف اوهانس
• عزیز شهنازی
• قاراجا اوغلان
• آشیق چنگیز مهدی پور
• آسیق آلی
• عاشق عدالت نسیبوو

*آشیق باهار بالکانلی / بهارعلی اعماء بالکانلو ( قوشاچایلی)

عاشیقلار بایرامی

ایلده زنگان شهرینده عاشیقلار بایرامیآدیندا بیر تؤرن کئچیریلیر. بو تؤره‌نده آذربایجان تورک اوزانلاری اشتراک ائدیر. بو ایل بازار ائرته سی ۳۰/۱/۸۹ تاریخینده، آذربایجانین زنگان شهرینده ۵ ینجی آشیقلار بایرامی قورولدو. بو بایرام دا آذربایجانین چوخلو بؤلگه لریندن قاتیلانلار اولموشدور. قوم، ساوا- همدان آشیق محیطیندن، اوستاد آشیق مسیح الله رضایی و گنج آشیق نادر رنجبر و تؤره نه قاتیلدیلار. آشیق لاریمیزی بالابان لا سایین محمد چناری و دایرا سایین محمدعلی افتخاری ائشلیک ائدیردی. آیریجا بؤلگه نین نئچه ادبی فعالی او جومله دن سایین سیامک سلام‌زاده، جلال کسائی. و اسدالله امیری قاتیلانلار آراسیندا بولوندولار. باشقا بؤلگه لردن اؤزللیکله تبریزدن، اوستاد آشیق قافار ابراهیمی، اورومودان، اوستاد آشیق دهقان و شاگیردلری، زنگان دان اوستاد آشیق موسلوم عسگری و آشیق ستار و ، مییانادان آشیق بولوت و چوخلو آشیق و شاعیر، یازیچی قاتیلانلار آراسینداایدیلار. آشیق مسیح الله رضایی و نادر رنجبر حکیم تیلیم خان شعرلریندن اوخویوب و اسدالله امیری بؤلگه نین مدنی و کولتورل دوروموندان بیلگیلر وئردی. بو بایرامین قوروجوسو زنگانلی محمد رزاقی دیر..

قوم-ساوه عاشیق موحیطي'نه منسوب چاغداش عاشیقلار

• عاشیق عابباس شاهبوداغی (ساوه ۱۹۵۶)
• عاشیق علی جمالی (مردآباد-کرج ۱۹۶۶)
• عاشیقعلی رمضانی (ساوه ۱۹۴۹)
• عاشیق علی رشیدی (ساوه ۱۹۷۱)
• عاشیق علی صدیقی (گؤرمه اؤزورلودور. ساوه ۱۹۷۱)
• عاشیق عابباس ملاييرلي (مالايير ۱۹۵۶)
• عاشیق احمد رحيمی (ساوه ۱۹۴۶)
• عاشیق عسکر قوربانی (قوم ۱۹۷۱)
• عاشیق اسد زيارتی (فراهان-اراک ۱۹۵۶)
• عاشیق حیدر محمودی (همدان ۱۹۳۶)
• عاشیق بالاخان دانيش بايات (ساويجبولاگ ۱۹۴۶)
• عاشیق ابوالفضلی ذوقی (ساوه ۱۹۶۸)
• عاشیق عرشداد جلالي (ساوه ۱۹۷۶)
• عاشیق فتح اللهی ولی‌خانی (قوم ۱۹۶۳)
• عاشیق حسن ميرزايی (قوم ۱۹۵۸)
• عاشیق حسين علي حسيني (ساوه ۱۹۷۰)
• عاشیق حسين ياری (ساوه ۱۹۶۸)
• عاشیق حسين آوشار (افشار) (همدان ۱۹۷۲)
• عاشیق ايبراهيم قديرنييا (بوئین زهرا !۹۷۳)
• عاشیق قیاس جباری (قاراقان ۱۹۴۶)
• عاشیق لطیف یونسی (بويونزئهرا ۱۹۶۶)
• عاشیق مهدی سردی (ساوه ۱۹۷۲
• عاشیق محمد رضا ميرزايی (ساوه ۱۹۷۰)
• عاشیق مسیح الله رضایی (قاراقان۱۹۴۶)
• عاشیق ميرزآقا مجیدی (بويونزئهرا ۱۹۶۱)
• عاشیق محمد خوشرو (قوم ۱۹۶۸)
• عاشیق محمد آفشار (قاراقان۱۹۶۱)
• عاشیق محمد باقری (همدان ۱۹۶۲)
• عاشیق محمد چیراغی (قوم ۱۹۷۳)
• عاشیق محمد عزتی (قوم ۱۹۷۳)
• عاشیق محمد علی صحرايی (ساوه ۱۹۴۹)
• عاشیق نعمت چيناري (قاراقان۱۹۷۲)
• عاشیق نصرت الله زرگر (شهریار-کرج ۱۹۶۱)
• عاشیق رضا حاج‌عرب (بوئین زهرا ۱۹۷۳)
• عاشیق صفر دانئکی (قاراقان۱۹۴۱)
• عاشیق ستار خیدمتی (ساوه ۱۹۶۵)
• عاشیق تقی موحیط (ساوه ۱۹۶۲)
• عاشیق ولی‌الله ميرزايی (قاراقان۱۹۶۴)

قایناقلار

• تورک خلق ادبیاتی – یازان: علیرضا صرّافی
• قوم ساوا عاشیق محیطی – یازان: دکتر علی قافقازیالی