ارمنیستان
موختصات: 40°N 45°E / 40°N 45°E
ائرمنیستان (ارمنیجه: Հայաստան, romanized: Hayastan) و یا رسمی آدی ایله ائرمنیستان جۇمهۇریَّتی (ارمنیجه: Հայաստանի Հանրապետություն, romanized: Hayastani Hanrapetut’yun) — گۆنئی قافقازدا بیر اؤلکه و دؤولتدیر. تورکیه، گورجوستان، آذربایجان و ایران ایله سینیرلانیر. باشکندی ایروان شهری‌دیر.
ائرمنیستان جومهوریتی | |
|---|---|
 بایراق
 میلی نیشان
| |
| میلی مارش: Մեր Հայրենիք Mer Hayrenik "Our Fatherland" | |
.svg) | |
| پایتخت و بؤیوک شهری | ایروان 40°11′N 44°31′E / 40.183°N 44.517°E |
| رسمی دیللر | ارمنی دیلی[۱] |
| Recognised national languages | ارمنی دیلی, آشور دیلی, یونان دیلی, کورد دیلی و روس دیلی |
Spoken and written language | Eastern Armenian[۲][۳] |
| Armenian alphabetشابلون:Padlsup | |
| اتنیک قروپلار | |
| دین |
|
| دمونیم(لر) | ائرمنیلر |
| دؤولت | Unitary semi-presidential جومهوریت[۷] |
| آرمن سارکیسیان | |
| نیکول پاشینیان | |
| Ara Babloyan | |
| قانون اوقانی | National Assembly |
| Formation and independence | |
• Traditional date | 2492 BC |
| 1500–1290 BC | |
| 14th century–1190 BC | |
| 860–590 BC | |
| 6th century BC | |
• بؤیوک ائرمنیستان united under the Artaxiad Dynasty[۱۲] | 190 BC[۱۱] |
| 52–428 | |
| 885–1045 | |
| 1198–1375 | |
28 May 1918 | |
• Independence from شوروی | 23 August 1990شابلون:Padlsup 21 September 1991شابلون:Padlsup 26 December 1991شابلون:Padlsup |
| اراضی | |
• جمعی | ۲۹٬۷۴۳ km2 (۱۱٬۴۸۴ sq mi)Convert internal error: unknown message (138th) |
• سو (%) | 4.71[۱۳] |
| جمعیت | |
• 2016 تخمینی | 3.0 million[۱۴] |
• 2011 census |  3,018,854[۱۵][۱۶] (134th) |
• سیخیلیق | ۱۰۱٫۵/km2 (۲۶۲٫۹/sq mi)Convert internal error: unknown message (99th) |
| جی‌دی‌پی (PPP) | 2016 تخمینی |
• جمعی | $26.560 billion[۱۷] |
• آدام‌باشی | $8,881[۱۷] |
| جی‌دی‌پی (نامینل) | 2016 تخمینی |
• جمعی | $10.754 billion[۱۷] |
• آدام‌باشی | $3,595[۱۷] |
| جینی (2013) | 31.5[۱۸] اورتا |
| اچ‌دی‌آی (2014) |  0.733[۱۹]یوخاری · 85th |
| پول واحیدی | Dram (֏) (AMD) |
| چاغ بؤلگه‌سی | UTC+4 (AMT) |
| سوروجولوک طرفی | right |
| تیلفون کودو | +374 |
| اینترنت ال‌تی‌دی | .am .հայ |
| |
گئچمیش
دَییشدیر1828_جی ایل‌ده روسیه ایله ایران آراسیندا ایمضالانان تورکمن‌چای موقاویله‌سینه اساساً قوزئی آذربایجانین ناخچیوان خان‌لیغی و ایروان خان‌لیغی اراضی‌سینده ائرمنی ویلایتی تشکیل ائدیلمیش‌دیر. جمعی‌سی 25 مین ائرمنی‌نین یاشادیغی همین اراضی‌لره قاجار ایران و عثمانلی ایمپئریاسین‌دان کوتلوی صورت‌ده ائرمنیلر کؤچورولموش‌دور کی، ویلایتین ائتنیک ترکیبی روس‌لارین داها لویال قبول ائتدیگی خریستیان‌لارین سای اوستون‌لوگو ایله نتیجه‌لنسین و بونونلا دا ائرمنی ویلایتی‌نین اینظیباتی-اراضی بؤلگوسو مؤحکم‌لندیریلسین.
ائرمنی‌لرین ایران و تورکیه دن ایندیکی ائرمنیستان اراضی‌سینه کوتلوی صورت‌ده کؤچورولمه‌سی ایله پارالل اولاراق ائرمنی ویلایتینه داخیل ائدیلن ایروان اوستانی‌نین قیرخ‌بولاق، زنگی‌باسار، کؤرپوباسار، وئدی‌باسار، شرور، سورمه‌لی، دره‌کند-پارچانیس، سعدلی (Səədli)، تالین، سئییدلی-آغ‌ساققال‌لی، سردارآباد، گرنی‌باسار، آباران، دره‌چیچک، گؤیچه (بیر حیصصه‌سی) ماحاللارینین، ناخچیوان اوستانی‌نین الینجه‌چای، موازی‌خاتون، خوک (Xok)، ناخچیوان، دره‌له‌یه‌ز ماحاللارینین، اوردوباد دایره‌سی‌نین اوردوباد، اه‌یلیس، دسته، بیله‌و و چننپ ماحال‌لاری تورک‌لری‌نین اکثریتی اساساً تورکیه و ایرانا کؤچمه‌یه مجبور اوْلموش‌لار.
1918-نجی ایل‌ده مایین 26-دا زاقافقازیا سئیمی بوراخیلدیق‌دان سوْنرا اولجه گورجوستان، مایین 28-ده ایسه آذربایجان و ائرمنیستان اؤز موستقیل‌لیگینی اعلان ائدیر. ژوئنون 4-ده تورکیه ایله ائرمنیستان آراسیندا باتومدا صولح موقاویله‌سی ایمضالانیر. بۇ موقاویله‌یه اساساً ائرمنیستان جومهوریتی‌نین اراضی‌سی تقریباً 9 مین کو.کم، اهالی‌سی ایسه 321 مین نفر (او جمله‌دن 230 مین ائرمنی، 80 مین موسلمان، 5 مین یئزیدی کوردلری، 6 مین دیگر میللت‌لر) تشکیل ائدیردی. بۇ جمهوریتین اراضی‌سینه یئنی-به‌یازید قضاسی، ایروان قضاسی‌نین بئش‌ده اوچو، ائچمیه‌دزین قضاسی‌نین دؤردده بیری، آلئکساندروپول قضاسی‌نین دؤردده بیری داخیل ایدی.[۲۱]
آلمان دیپلوماتی بئرنسدورف بۇ منظره‌نی بئله تصویر ائتمیشدی: "تورکیه ائرمنی‌لره آنجاق سئوان (گؤیچه-مؤلف) گؤلونو ساخلاییب، هانسی کی، چیمه بیلرلر، آنجاق چیخماغا و اؤزلرینی قوروتماغا یئر قالماییب. باتوم موقاویله‌سینه اساساً ائرمنیستان جومهوریتی‌نین اراضی‌سی بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینه قدر ائرمنی‌لرین ایروان قوبئرنیاسیندا کومپاکت یاشادیق‌لاری اراضی‌لره محدودلاشیردی.
1918-نجی ایل‌لرده ارمنی تجاووزو
دَییشدیر1918-نجی ایل‌ده شرقی آنادولودا قیرغین‌لار تؤرتدیک‌دن سوْنرا تورک قوْشون‌لاری‌نین اؤنون‌دن قاچان ارمنی سیلاح‌لی قوه‌لری ژنرال آندرانیکین کومان‌دان‌لیغی آلتیندا گومرودن قاراکیلسه‌یه، اورادان دیلیجان دره‌سینه و گؤیچه‌یه، سوْنرا ناخچیوانا، اورادان دا زنگه‌زورا آدلایاراق، همین اراضی‌لرده کی موسلمان کندلرینی ویران قویموشدو. ائرمنی سیلاح‌لی قووه‌لری‌نین زنگزوردان قاراباغی تهدید ائتمه‌سی آذربایجان حؤکومتینی جدی ناراحات ائدیردی.
1918-نجی ایلین یاییندا ائرمنی سیلاح‌لی قووه‌لری گؤیچه‌نی دارماداغین ائتدیک‌دن سوْنرا ناخچیوانی ایشغال ائتمیش اورادان دا زنگه‌زور قضاسینا داخیل اوْلموش، گوروس ناحییه‌سی‌نی و شوشا یولونو اله کئچیرمیشدی‌لر. بونونلا علاقه‌دار آذربایجان حؤکومتی آوقوستون 15-ده ائرمنیستان حؤکومتینه اعتیراض نوتاسی گؤندرمیش، ائرمنی سیلاح‌لی قووه‌لری‌نین بۇ آددیمینی تجاووز کیمی قیمتلن‌دیره‌رک، اگر ائرمنی قوْشون‌لاری‌نین آذربایجان اراضی‌سین‌دن چیخاریلماسینا قارشی تدبیر گؤرولمزسه، حادیثه‌لرین سوْنراکی اینکیشافی اۆچون مسولییت‌ین ائرمنیستان حؤکومتی‌نین اوزرینه دوشه‌جه‌یینی کسکین‌لیک‌له بیلدیرمیشدی. لاکین ائرمنیستان حؤکومتی حیله ایشلدیب آندرانیکین سیلاح‌لی قووه‌لری‌نین ائرمنیستان حؤکومتینه تابع اولمادیغینی بهانه ائده‌رک، آوقوستون 1-ده بیلدیرمیشدی کی، ژئنئرال آندرانیک و اونون دسته‌سی بوتون‌لوک‌له ائرمنیستان اوردوسوْنون ترکیبین‌دن سیلینمیش‌دیر. بونا سبب ایسه آندرانیک و اونون دسته‌سی‌نین ائرمنیستان داشناک حؤکومتینی تانیمادیق‌لارینی بیان ائتمه‌لری اوْلموشودو. ائله بونا گؤره ده ائرمنیستان حکومتی آندرانیکین و اونون دسته‌سی‌نین عمل‌لرینه جاواب‌دئه اولمادیغینی بیلدیرمیشدی[۲۲].
1921-نجی ایل‌ده سووئت عسگرلری ائرمنیستانا داخیل اوْلوب، موستقیل‌لیگی لغو ائدیب سسری‌نین ترکیبینده ائرمنیستان سووئت سوسیالیست جومهوریتی‌نی یاراتدی‌لار. 1922-1936-نجی ایل‌لرده زاقافقازیا سووئت فدراتیو سوسیالیست جومهوریتینه داخیل ایدی. 1988-نجی ایل‌ده آذربایجان‌لا داغ‌لیق قاراباغ موختار ویلایتی‌نین ایستاتوسو اوستونده موناقیشه‌یه جلب اوْلونموشدو. بۇ سببه گؤره 1988-1991-نجی ایل‌لرده 186 مین آذربایجان تورکو، 18 مینه یاخین کورد و 4 مین نفر روس اؤلکه‌دن چیخاریلمیش‌دیر.[۲۳] موناقیشه ایندییه‌دک داوام ائدیر. 1991-نجی ایلدن ائرمنیستان جومهوریتی موستقیل اؤلکه‌دیر.
اهالی
دَییشدیرارمنیستان اهالی‌سینین 98%-ی ائرمنیلر, قالان‌لاری روس‌لار, یونان‌لی‌لار, اوکراین‌لی‌لار و س. ائتنیک قوروپ‌لاردیر. ائرمنی اورتودوکسی‌لیغی ان اوستون دین‌دیر.
اینضیباطی بولونموش
دَییشدیراؤلکه 11 ویلایته (مارزا) بولونور: آراقاتسوتن(آشتاراک)، آرارات(آرتاشات)، آرماویر(آرماویر)، گئغارکونیک(قاوار)، کوتایک(رازدان)، لوری(وانادزور)، شیراک(قیومری)، سیونیک(کافان)، تاووش(ایژئوان)، وایوتسدزور(ائخئقنادزور)، ایروان.
ارمنیستان ویلایت‌لرینین تاریخی آدلاری
دَییشدیرشهرلر
دَییشدیر| اصیل آدی | دییشدیریلمیش آدی |
|---|---|
| ایروان | یئرئوان |
| سردرآباد | اوکتئمبریان |
| کوز | کامو |
| گومرو | لئنیناکان |
| قاراکلیسه | کیرواکان |
| جلال‌اوغلو | ائستئپاناوان |
| حامام‌لی | ائسپیتاک |
| اوچ‌کلیسه | ائچمی‌ازدین |
رایون‌لار
دَییشدیر| اصیل آدی | دییشدیریلمیش آدی |
|---|---|
| باسارکئچر | واردئنیس |
| قمرلی | آرتاشات |
| وئدی | آرارات |
| حاجی نظر | کامو |
| ملادورسون | شائومیان |
| کاروان‌سارای | اینجیوان |
| آغ‌بابا | آماسییا |
| اللر | آبوویان |
| چمبرک | کرانسنوسئلس |
| اولوخانلی | ماسیس |
قصبه‌لر
دَییشدیر| اصیل آدی | دییشدیریلمیش آدی |
|---|---|
| آلاگؤز | آراقاش |
| آرپاچای | آخوریان |
| اورتاکلیسه | میناسیان |
| گؤیچه | مارالیک |
| آبیل‌کند | کالینو |
| طالیب‌اوغلو | شوشاکئنت |
| توووزقالا | بئرد |
| آللاه‌وئردی | تومانیان |
گؤرونتولر
دَییشدیر
قایناقلار
دَییشدیر- ^ The Constitution of the Republic of Armenia (with amendments). Constitutional Court of the Republic of Armenia (5 July 1995). یوْخلانیلیب14 October 2012.
- ^ Campbell, George L.; King, Gareth (2013). Compendium of the World's Languages (3rd ed.). New York: Routledge. p. 115. ISBN 978-1-136-25846-6.
...Eastern Armenian is the written and spoken language of the Republic of Armenia.
- ^ Dalby, Andrew (1998). Dictionary of Languages: The Definitive Reference to More Than 400 Languages. New York: Columbia University Press. p. 36. ISBN 978-0-231-11568-1.
...Eastern Armenian of the Present Republic of Armenia...
- ^ Asatryan, Garnik; Arakelova, Victoria (Yerevan 2002). The Ethnic Minorities in Armenia. Part of the OSCE. at WebCite (16 April 2010).
- ^ Ministry of Culture of Armenia [mincult.am/datas/media/azg.poqr.%20ev%20xorhurd%20mshak.nax.%20(1).doc The ethnic minorities in Armenia. Brief information]. As per the most recent census in 2011. [۱]
- ^ Armenian Census 2011 (Armenian). یوْخلانیلیب25 October 2015.
- ^ National Assembly of the Republic of Armenia – Official Web Site – parliament.am.
- ^ Lang, David Marshall. Armenia: Cradle of Civilization. London: Allen and Unwin, 1970, p. 114. آی‌اس‌بی‌ان 0-04-956007-7.
- ^ Redgate, Anna Elizabeth. The Armenians. Cornwall: Blackwell, 1998, pp. 16–19, 23, 25, 26 (map), 30–32, 38, 43 آی‌اس‌بی‌ان 0-631-22037-2.
- ^ Redgate, A. E. (2000). The Armenians (Reprint ed.). Oxford: Blackwell. p. 5. ISBN 0-631-22037-2.
However, the most easily identifiable ancestors of the later Armenian nation are the Urartians.
- ^ Encyclopedia Americana: Ankara to Azusa. Scholastic Library Publishing. 2005. p. 393.
It was named for Artaxias, a general of Antiochus the Great, who founded the kingdom of Armenia about 190 B.C.
- ^ de Laet, Sigfried J.; Herrmann, Joachim, eds. (1996). History of Humanity: From the seventh century B.C. to the seventh century A.D. (1st ed.). London: Routledge. p. 128. ISBN 9789231028120.
The ruler of the part known as Greater Armenia, Artaxias (Artashes), the founder of a new dynasty, managed to unite the country...
- ^ The World Fact Book – Armenia. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 19 July 2010. یوْخلانیلیب17 July 2010.
- ^ The population of Armenia as of 1 December 2016 according to UN, p. 100.
- ^ Statistical Service of Armenia. Armstat. یوْخلانیلیب20 February 2014.
- ^ "Armenia Population". countrymeters.info. http://countrymeters.info/en/Armenia.
- ^ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ Report for Selected Countries and Subjects. World Economic Outlook Database, October 2016. اولوسلارآراسی پول صندوقو (4 October 2016). یوْخلانیلیب26 October 2016.
- ^ Gini index. World Bank. یوْخلانیلیب12 May 2016.
- ^ Human Development Report 2015. United Nations (2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.
- ^ Dum-Tragut, Jasmine (2009). Armenian: Modern Eastern Armenian. Amsterdam: John Benjamins Publishing. p. 12. ISBN 9789027238146.
The orthography used in Armenia nowadays goes back to the Soviet orthography reform of 1922 and its revision of 1940.
- ^ Kazım Karabekirin Kaleminden, Doğunun Kurtuluşu, Ərzurum, 1990, səh. 371.
- ^ Azərbaycan Respublikası Dövlət Arxivi, f.970, siy. 1, iş 11, v. 193
- ^ Organiztion of Liberation of Garabagh : Statistics of Losses in Armenian-Azerbaijan Wor In Azerbaijan in 1988 before Garabagh conflict 390 thousand Armenians lived (approximately 6% of Republic's population). Of these 180 thousand lived in Baku and 145 thousand lived in Dag-lyg Garabagh Autonomic Region (DGAR). According to population census in 1989 in Armenia 85 thousand Azerbaijani lived (about 3 % of population). In fact, the figure was higher because in January of 1990 in Azerbaijan 208 thousand former Armenian citizens fled to Azerbaijan were recorded: 186 thousand of Azerbaijani, 18 thousand of Kurds and about 4 thousand Russians.