افضل الدین خونجی
افضل‌الدین خونجي – اصلاً آذربايجانين خونج شهريندن اولان، 1194-جو ايلده دوغولموش فيلوسوفدور.
| کیملیک | ||
|---|---|---|
| اولوس | آذربایجانلی | |
| دوغوم تاریخی | 1194 | |
| دوغوم یئری | خونج،، آذربایجان، ایران | |
| اؤلوم تاریخی | 1248 | |
| اؤلوم یئری | قاهیر، میصر، ایوبی‌لر سولاله‌سی | |
| قبر | قرافه قبریستانلیغی، قاهیره | |
| یاشاییش یئری | میصر | |
| دین | ایسلام | |
| مذهب | شافعی | |
| شاگیردلر | موفق‌الدین ابن ابی‌اصیبعه،عزالدین محمد اربلی | |
| کیتاب‌لار | الجمل، الموجز،کشف الاسرار عن غوامض الافکار،شرح کلیات قانون ابن سینا، مختصر المطالب العالیه، | |
یاشاییشی
دَییشدیراونون حاقيندا ان قيمتلي ايلک منبع اؤز شاگيردي ابن ابي اصیبعه‌نين "طبيبلر طبقه‌لري باره‌ده خبرلرين قايناقلاري" کيتابيدير. عرب عاليمي آذربايجان فيلوسوفونا رغبتيني ايفاده ائده‌رک يازير: "افضل‌الدین خونجي بيليکلي باشچيدير، کاميل دوشونندير، عاليم و فيلوسوفلارين جنابيدير". او، قاهيره‌ده، داها سونرا ميصیرده اوزون مودت ياشاييب، اوردا دؤولت ايشلرينده چاليشيب. عؤمرونون سون واختلاريندا ميصيرين و اونون ايالتلري نين باش قاضيسي وظيفه‌سيني توتوب. بو حاقدا تاريخچي جلال الدين سیوطی‌نين "ميصير و قاهيره خبرلرينه داير" اثرينده قئيد ائديليب. قاهيره‌ده وفات ائديب و اوردا شاگيردلري طرفيندن دفن ائديليب.
آلمان عاليمي هاممئر پورقشتال 1856-جي ايلده وین‌ده چاپ ائتديرديگي چوخ جيلدلي "عرب ادبياتي تاريخي" کيتابيندا خونجي يه خئيلي يئر آييريب.
آلمان شرقشوناسي کارل بروککئلمانين دا اونون حاقّيندا تدقيقاتلاري وار.
نيکولاس رئسچئر "عرب ديللي منطيق تاريخينه داير تدقيقاتلار" (1963)، "عرب ديللي منطيقين اينکيشافي" (1964) آدلي کيتابلاريندا خونجي‌نين ده اوزرينده گئنيش دايانيب.
محمدعلی عيني 1928-جي ايلده ايستامبولدا اونيوئرسيتئتين ايلاهيات فاکولته‌سي مجموعه‌سينده درج ائتديرديگي "تورک منطيقچيلري" اوچئرکينده آذربايجان منطيقچيسي‌نين ايرثيني گئنيش تحليل ائديب.
باخيشلاري
دَییشدیرايدراک نظريه‌سي و منطيق: ايدراکين حيسّي و عقلي مرحله‌لريني وحدّتده قبول ائديب. فيلوسوفون تعليمينده "تصوّورلر" و "تصديقلر" حاقّيندا موحاکيمه‌لر اونون ايدراک نظریه‌سي و منطيقي آراسيندا اورتاقليق يارادير. اونون بو مؤوضودا فخرالدين رازي ايله راضيلاشماديغينا داير يازيسي وار. حيسّلرين واسيطه‌سيله قازانيلان تصوورلر (آنلاييشلار)، هابئله تصديقلر (اکسيوماتيک مودعالار) شرق فلسفه‌سينده "بيرينجي عقلي معلوماتلار" ،ياخود "طبيعي اونيوئرساليلر" آدلانير. بونلارين اساسيندا قبول ائديلن آنلاييش و موددلارا ايسه "ايکينجي عقلي معلوماتلار" دئييلير. خونجي‌نين ايدراک تعليمينده ديل و تفکّور مسله‌سي گئنيش يئر توتور. فارابي، ابن سينا، بهمنيار کيمي او دا سؤزو آنلاييشين، فيکرين ايفاده‌چيسي ساييب. آنلاييشلاري سوبستانسييا و آکسيدئنسييا باخيميندان گئنيش نظردن کئچيريب.منطيقين اکثر مسله‌لرينده شرق پئريپاتئتيکلري مؤوقئعيينده دايانيب، ارسطونون منطيقي اوزرينده منطيق ايشله‌ييب. پئريپاتئتيکلرين منطيقي نين اساسيني تشکيل ائدن ايستيدلالا خونجي بئله تعريف وئريب: "ايستيدلال – باشقا بير نيطقي اؤز-اؤزلوگونده لازيم بيلن مودعالاردان دوزلديلميش نيطقدير". پئريپاتئتيک سلفلري کيمي، او دا داها چوخ دئدوکتيو ايستيدلال‌لار اوزرينده دايانيب.
ايرثي
دَییشدیر- "طیب قانونو". حاضيردا پاريس ميلّي کيتابخاناسيندا ساخلانيلير.
- "منطيقه داير جومله‌لر". 1976-جی ايلده تونيس‌ده چاپ ائديليب. محض بو اثرينه گؤره اورتا عصر منبع‌لرينده او، ان چوخ منطيقچي فيلوسوف کيمي تانينميشدي.
- "فيکيرلرين قارانليق يئرلرينده فيکيرلرين آچيلماسي". حاضيردا قاهيره‌نين خديويه کيتابخاناسيندا ساخلانيلير.
قایناقلار
دَییشدیر- Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies Yıl: 2, Sayı: 2, Mart 2015 səh. 127
- İslam Ensiklopediyası
- Wikidata
- Muvaffakü’d-Din Ebu’l-Abbas İbni Ebu Useybiye, Uyunü’l-Enba fi Tabakatü’l-Etibba, Beyrut (tarixsiz), s. 586-587 (ingiliscə: Ibn Abi Usaibia: History of Physicians);
- İbni Kesir, el-Bidaye, C.XIII, s. 326;
- Mustafa Çağrıcı, “Hunecî”, İ. A., C. XVIII, İstanbul 1998, s. 375
- Cemalü’d-Din Abdu’r-Rahman İsnevî, Tabakatü’ş-Şafiyye, C. I, Beyrut 1987, s. 241-242;
- Selahü’d-Din İbni Aybek Safedî, Kitabü’l-Vâfi bi’l-Vefayat, C. V, neşr. S. Dederıng, Wıesbaden 1981, s. 108;
- Şemsü’dDin Türkmanî Zehebî, el-İber fi Haber men Gaber, C.III., Beyrut (tarihsiz), s. 255-256;
- Muhammed b. Mahmud Şehrezurî, Tabakatü’l-Fukahaü’ş-Şafiyye, C.II., Nşr. M. A. Necib, Beyrut 1992, s. 877.
- Şihabü’d-Din Yakut, Mucelü’l-Büldan, çev. Z. Bünyadov-Juze.P, Bak; 1983, s. 23-24 (Sitat: "“Hunəç Azərbaycandakı Marağa şəhərinin qəsəbələrındən biri olup Zəncan yolu üzərindədir. İndi Kağezkonan adlanmaqdadır”)