بهمنیار
بهمنیار (تورکجه: Əbülhəsən Bəhmənyar Azərbaycani فارسجا: ابوالحسن بهمنیار بن مرزبان) بؤیوک آذربایجان فیلسوفو.
بهمنیار آذربایجانی | |
|---|---|
 | |
| دوغوم | 993 میلادی |
| اؤلوم | 1066 میلادی |
یاشاییشی
دَییشدیرابوالحسن بهمنیار مرزبان اوغلو (993-1066) شرق پئریپاتئتیزمی‌نین(مشائی‌لیک) گؤرکملی نوماینده‌لریندندیر. فیلوسوفون آنادان اولدوغو یئر معلوم دئییلدیر. اورتا عصر مؤلیفلری یازیرلارکی، او، «آذربایجانلی» («ال-آذربایجانی»)، «آذربایجان اؤلکه‌سیندن» (مِن بِلاد آذربایجان) ایدی.
بهمنیار ابن‌سینانین گؤرکملی شاگیردی و داوامچیسیدیر. اونون اؤز موعلیمی ایله ایلک گؤروشو باره‌ده دئییرلر:
بیر دفعه ابن سینا دمیرچیخانادا اولارکن بهمنیار اورایا گلیب اود ایسته‌ییر. دمیرچی اونا دئییر: «قاب گتیر ایچینه اود قویوم آپار». بهمنیار اوووجونا بیر قدر تورپاق ییغیب دئییر: «اودو بو قابا قوی». ابن سینا بهمنیارین درّاکه‌سینه حئیران قالیب، اونو اؤزونه شاگیرد گؤتورور.
آذربایجان فیلوسوفو اؤزونون پارلاق ایستعدادی و امک‌سئورلیگی ایله ابن سینانین درین رغبتینی قازانمیشدی. سونرالار موعلّیم شاگیردی حاقّیندا یازیردی:
«او، منه اوغولدان آرتیق ایستکلیدیر من اونا تعلیم-تربییه وئرمیش و بو سوییّه‌یه گتیریب چیخارمیشام. اونون آخیر گلیب منیم یئریمده اولماسینا بیر شئی قالماییب».
بهمنیار موعلّیمی‌نین اومیدینی لاییقینجه دوغرولدور. اونون اؤزو و شاگیردلری- ابولعباس لفکری، عمر خیام، هابئله داوامچیلاری یاخین و اورتا شرقده پئریپاتئتیک فلسفه‌نی اینکیشاف ائتدیریبلر.
اثرلری
دَییشدیرآذربایجان فیلوسوفو بیر سیرا قییمتلی اثرلرین مؤلیفیدیر. «تحصیل» («التحصیل»)، «منطیقه دایر زینت» (« الزینة فی المنطق »)، «گؤزللیک و سعادت» («البهجة والسعادة»)، «موسیقی کیتابی» («کتاب فی الموسیقا»)، «مئتافیزیکانین مؤوضوسو» («فی موضوع المعروف بما بعدالطبیعة»)،. آخیرینجی ایکی تراکتات(رساله) 1851-جی ایلده لئیپسیقده عرب و آلمان دیللرینده، 1911-جی ایلده قاهیره‌ده عرب دیلینده چاپ ائدیلمیشدیر. تحصیل اثری بهمنیارین یارادیجیلیغیندا موهوم یئر توتور. فیلوسوف بو اثری داییسی ابومنصور بن بهرام بن خورشید اوغلونا ایتحاف ائتمیشدیر.
«تحصیل» اثری «منطیق» («المنطق»)، «مئتافیزیکا» («علم مابعد الطبیعه») و «عیانی مؤوجود شئیلرین حاللاری» («احوال عیان الموجودات») اولماقلا اوچ کیتابدان عیبارتدیر. او، فلسفی بیلیکلرین اؤیره‌نیلمه‌سینده قییمتلی منبع اولدوغوندان هله اورتا عصرلرده عرب اورژینالیندان فارس دیلینه ترجومه ائدیلمیشدیر.
«تحصیل» کیتابی‌نین عربجه‌سی‌نین موختلیف واختلاردا کؤچورولموش الیازماسی نوسخه‌لری بئیروت، قاهیره، تهران، رامپور، واتیکان و دونیانین باشقا شهرلری‌نین کیتابخانالاریندا، فوندلاریندا ساخلانیلیر. اثرین فارسجا بیر الیازماسی نوسخه‌سی اؤزبکیستان EA بیرونی شرقشوناسلیق اینستیتوندا، دیگری ایرانین میلّی شورا مجلیسی کیتابخاناسیندادیر. بو دیرلی اثرین بوتؤو حالدا عربجه‌سی 1971-جی ایلده، فارسجاسی 1983-جو ایلده تهراندا چاپدان چیخمیشدیر. اونون آ.و.ساقادئیئو طرفیندن عربجه‌دن روسجایا ترجومه‌سی 1983، 1986-جی ایللرده نشر اولونموشدور.
«منطیق» عرب دیلینده «تحصیل» اثری‌نین مرتضی مطهری طرفیندن حاضیرلانمیش تهران چاپیندان (1971)، «مئتافیزیکانین مؤوضوسو» و «مؤوجوداتین مرتبه‌لری»(«فی مراتب الموجودات») س.پوپپئر طرفیندن حاضیرلانمیش عربجه لئیپسیق چاپیندان گؤتورولموشدور.
قایناق
دَییشدیر«شرق فلسفه‌سی» کیتابی