فارس دیلی
فارس دیلی یادا فارسجا (فارسجا: فارسی) — ایران، افغانیستان و تاجیکیستان اؤلکه‌لرینده دانیشیلان دیل، و اؤزبکیستان اؤلکه‌سینده کیچیک بیر آزینلیغا صاحیب اوْلان دیل، هیند اوروپا دیل عائیله‌سینه باغلی بیر دیل‌دیر. هیند-اوروپا دیل عائیله‌سینین بیر قولو اوْلان هیند-ایران دیل عائیله‌سینین ایران دیل‌لرینه باغلی‌دیر. فارسجا و لهجه‌لری، ایران، افغانیستان و تاجیکیستاندا رسمی وضعیتی وار. سیا دونیا حقاییق کیتابینا گؤره، ۶۰ میلیونا یاخین آدامین آنا دیلی فارسجادیر و توپلامدا، ۱۱۰ میلیون نفر بۇ دیلده دانیشماغی باشاریر.
| فارسجا | |
|---|---|
| fārsi | |
| فارسی | |
 فارسی کلمه‌سی فارسجا یازی‌سیله (نستعلیق فونتوندا) | |
| تلفوظ | [fɒːɾˈsiː] |
| دوْغما دانیشانلار | |
دوْغما دانیشانلار | [۵] ۴۵ میلیون (۲۰۰۷)[۶] – ۶۰ میلیون (۲۰۱۶) (فارس دیلی‌ایله تانیش اوْلان توپلام ۱۱۰ میلیون (۲۰۱۶))[۵] |
Indo-European
| |
قاباقکی فوْرملار | |
ایستاندارد فوْرملار | |
| لهجه‌لر | |
| رسمی وضعیت | |
رسمی دیلی |
|
| تنظیمله‌ین | |
| دیل کوْدلاری | |
| ISO 639-1 | fa |
| ISO 639-2 | per (B) fas (T) |
| ISO 639-3 | fas – inclusive codeIndividual codes: pes – ایران فارسجاسیprs – دری (افغانیستان فارسی‌سی)tgk – تاجیکجهaiq – ایماقیbhh – بوخاراییhaz – هزارگیjpr – فارسی یهودیphv – پهلوانیdeh – دهواریjdt – جهوریttt – قافقاز تاتی |
| Glottolog | fars1254 |
| Linguasphere | |
 او یئرلرکی فارسجا دانیشانلارین چوخلو سایی‌سی وار | |
 او اؤلکه‌لر کی فارس دیلی اونلاردا رسمیتی وار | |
فارسجانین لهجه‌لری
ایستاندارد فارسجانین اوچ چاغداش واریانتی واردیر:
- فارسجا: ایراندا دانیشیلان چاغداش فارسجا
- دریجه: افغانیستان، اؤزبکیستان و پاکیستاندا دانیشیلان فارسجا
- تاجیکجه: تاجیکیستان، اؤزبکیستان و روسیه ده دانیشیلان فارسجا. کیریل الیفباسیله یازیلار.
آیریجا ایران، افغانیستان و تاجیکیستاندا ایستاندارد فارسجانین بیر آز فرقلی اوْلان یئرلی لهجه‌لرده واردیر. لاری (ایران) و دروازی (تاجیکیستان) بۇنلارین نومونه‌سیدیر.
اتنولوق، دانیشیلدیغی یئرلره گؤره بۇ صینیفلاندیرماغی اؤنریر:
- باتی فارسجاسی و یا ایران فارسجاسی (ایران)
- دوغو فارسجاسی (افغانیستان)
- تاجیکجه (تاجیکیستان، اؤزبکیستان)
- آیماق (افغانیستان)
- بوخارایجه (ایسرائیل، اؤزبکیستان)
- دروازی (افغانیستان، تاجیکیستان)
- دژیدی (ایسرائیل، ایران)
- پهلوانی (سیستان اوستانی‌نین بعضی یئرلرینده و افغانیستان)
چاغداش ایراندا ویا سینیرا یاخین بعضی یئرلرده، ائتنیک قروپلاری دانیشدیغی باغلانتیلی دیللر بۇنلاردیر:
- لورجا ایرانین گونئی باتیسیندا، لورستان و خوزیستان اوستانلاریندا
- تالیشجه قوزئی ایران و آذربایجانین گونئی بؤلگه‌لرینده
- تاتجا شرقی آذربایجان اوستانی[قایناق گؤسترین]، زنجان[قایناق گؤسترین] ویا قزوینده. آیریجا آذربایجان[قایناق گؤسترین] ویا روسیه[قایناق گؤسترین] بعضی یئرلرینده دانیشیلیر.
- دریجه (ویا گبری)، ایرانین یزد و کرمان بؤلگه‌لرینده بعضی زردوشتیلر طرفیندن دانیشیلیر.
تاجیکلرین دانیشدیغی فارسجا، سووئت دؤنمینده آیری بیر ادبیات دیلی حالینه گلمیش اوْلوب، فارسجانین بیر لهجه‌سی اولماسی قارشی آیری بیر دیل ساییلیر. ایراندا و افغانیستاندا عرب-کؤکلو فارس الیفباسی ایشلنیرکن، تاجیکیستاندا کیریل-کؤکلو تاجیک الیفباسی ایشلنیلیر.
اوچ لهجه مقایسه اولسا، بیر بیریندن چوْخ فرقلی اولمادیغی گؤرولور. افغانیستان فارسجاسیندا، کلمه‌لر فرقلر دئییلسه‌ده، ایران فارسجاسیندا یازیلدیقلاری کیمی یازیلیرلار. تاجیک فارسجاسیندا ایسه تلفوظ‌ده‌کی فرقلر یازییا دا گلیر.
یازی سیستمی
فارسجا ایسلام‌دان اؤنجه پهلوی الیفباسی ایله یازیلمیشدیر. بوگون ایسه ایران و افقانیستان‌دا عرب-کؤکلو فارس الیفباسی ایله، تاجیکیستاندا دا کیریل الیفباسی ایله یازیلماق‌دادیر. ۱۹۶۷ ایلینده فارسجانین بیرلشمیش میلتلرین رسمی اساسلارینا دایانان لاتین الیفباسی ایله یازیلماسی ایران طرفیندن قبول ائدیلدی. آنجاق ایسلام اینقیلابی ایله برابر ۲۰۰۰ ایلینده بۇ سیستمین ساده‌جه یئر آدلاری اۆچون ایشلنیله‌جگی آچیقلاندی.[۸]
فارسجادا بۇ ۳۲ حرفلر واردیر:
| ا | ب | پ | ت | ث | ج | چ | ح | خ | د | ذ | ر | ز | ژ | س | ش | ص | ض | ط | ظ | ع | غ | ف | ق | ک | گ | ل | م | ن | و | ه | ی |
فارسجا و باشقا دیللر
فارسجا باشقا ایرانی دیللرله دوغال اولاراق بنزرلیک گؤستریر. آشاغیداکی جدول‌ده، نئچه کلمه فارسجادا و دیگر ایرانی دیل‌لرده قارشیلاشدیریلیبدیر. کلمه‌لرین تۆرکجه آنلامی سون سوتون‌دادیر.
| فارسجا | دریجه | تاجیکجه | زازاجا | کوردجه | مازندرانجا | تۆرکجه |
|---|---|---|---|---|---|---|
| آب | Ov | Ob | Awe | Av | ئو | سو |
| یک | Yak | Yak | Yew / Ju /Jew | Yek | ات | بیر |
| شب | Şov | Şeb | Şewe | Şev(bıhêrk) | شو | گئجه |
| خواستن | Xastan | Xostan | Waştene | Xwestin/Wiştin | بخاستن | ایسته‌مک |
| ایستادن | Sitonidan | Stondan | Vindetene | Sekinîn/Rawestin | اِسائن | دورماق |
| گرفتن | Giriften | Giriften | Pé Gırewtene | Pê girtin/Zeftkirin | بَیتِن | توتوب آلماق، توتماق |
| خریدن | Xariden | Hardiden | Hérînayene | Kirîn | بخری‌ین | ساتیب آلماق، پول ایله آلماق |
| چند؟ | Çand? | Çand? | Çend? | Çend? | چَن؟ | نئچه؟ |
| کو؟ | Ku? | Ku? | Koti? | Ku/Kuder/Kuva? | کاجه؟ | هارا؟ |
| چطور؟ | Çitu? | Çitur? | Se? | Çawa/Çilo/Çer/Çitan/Çiton/Çito/Çitu/Çitol? | چِتی؟ | نئجه؟ |
ائشیک باغلانتیلار
- آریانپور سؤزلوک
- فارسجا-تورکجه سؤزلوک Archived 2010-01-24 at the Wayback Machine.
- لیسانی فارسی Archived 2012-12-21 at the Wayback Machine.
- Wikibic Archived 2010-11-25 at the Wayback Machine.
قایناقلار
- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Samadi, Habibeh; Nick Perkins (2012). Martin Ball; David Crystal; Paul Fletcher (eds.). Assessing Grammar: The Languages of Lars. Multilingual Matters. p. 169. ISBN 978-1-84769-637-3.
- ^ "IRAQ". 7 November 2014-ده یوخلانیب.
- ^ Pilkington, Hilary; Yemelianova, Galina (2004). Islam in Post-Soviet Russia. Taylor & Francis. p. 27. ISBN 978-0-203-21769-6.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help): "Among other indigenous peoples of Iranian origin were the Tats, the Talishes and the Kurds" - ^ Mastyugina, Tatiana; Perepelkin, Lev (1996). An Ethnic History of Russia: Pre-revolutionary Times to the Present. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-29315-3.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help), p. 80: "The Iranian Peoples (Ossetians, Tajiks, Tats, Mountain Judaists)" - ^ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ Windfuhr, Gernot: The Iranian Languages, Routledge 2009, p. 418.
- ^ Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), in Nationalencyklopedin
- ^ Constitution of the Islamic Republic of Iran: Chapter II, Article 15: "The official language and script of Iran, the lingua franca of its people, is Persian. Official documents, correspondence, and texts, as well as text-books, must be in this language and script. However, the use of regional and tribal languages in the press and mass media, as well as for teaching of their literature in schools, is allowed in addition to Persian."
- ^ http://www.eki.ee/wgrs/rom1_fa.pdf