افغانیستان
افغانیستان (پشتوجا: افغانستان) یادا رسمی آدی ایله افغانیستان ایسلام امیرلیگی، اورتا آسیانین گونئینده دنیزه چیخیشی اولمایان بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه گونئی و دوْغۇدان پاکیستان، باتیدان ایران، قوزئیدن تورکمنیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان، قوزئی-دوْغودان ایسه چین ایله قوْنشۇدۇر. بۇ اؤلکهنین باشکند و اَن بؤیوک شهری کابول شهریدیر. ۲۰۲۱ طالیبان هوجومو نتیجهسینده طالیبان اؤلکهنی ایداره ائتمکدهدیر.
افغانیستان ایسلام امیرلیگی | |
|---|---|
 بایراق
 سیمگه
| |
| شوعار: لا إله إلا الله، محمد رسولالله "Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh" "اللهدان باشقا تانری یوْخدور. محمد اللهین الچیسی دیر" | |
.svg) | |
| پایتخت و بؤیوک شهری | کابول |
| رسمی دیل(لر) | |
| دین | ایسلام |
| دمونیم(لر) | افغان |
| دؤولت | اوتوکراتیک مرکزی دیوبندی ایسلامی باخیجی حؤکومت |
• امیر | هبتالله آخوندزاده |
| محمد حسن آخوند | |
• بیرینجی باشناظیر یاردیمجیسی | عبدالغنی برادر |
• ایکینجی باشناظیر یاردیمجیسی | عبدالسلام حنفی |
| قانون اوقانی | - |
| یارانماسی | |
| آوریل ۱۷۰۹ | |
| ۱۹ اوت ۱۹۱۹ | |
| اراضی | |
• جمعی | لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۴۱-جی) |
• سو (%) | - |
| جمعیت | |
• ۲۰۱۵ تخمینی | ۳۲٬۵۶۴٬۳۴۲ (۴۰ -جی) |
• سیخیلیق | لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۱۵۰ -جی) |
| جیدیپی (PPP) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $۶۵٫۲۹۵ میلیارد |
• آدامباشی | $۱٬۹۹۴ |
| جیدیپی (نامینل) | ۲۰۱۶ تخمینی |
• جمعی | $۱۹٫۶۵۴ میلیارد |
• آدامباشی | $۶۰۰ |
| جینی (۲۰۰۸) | ۲۹ Error: Invalid Gini value |
| پول واحیدی | افغانی (AFN) |
| چاغ بؤلگهسی | UTC+۴:۳۰ Solar Calendar (D†) |
| سوروجولوک طرفی | ساغ |
| تیلفون کودو | +۹۳ |
| اینترنت التیدی | .af افغانستان. |
باتؽ و دوْغو آراسیٛنداکیٛ یوللاریٛن کسیشمه نؤقطهسینده یئرلَشن افغانیستان، ائتنیک قۇرۇپ و مدنیتلر ایله دوْلودور. تیجارتین مرکز نؤقطهلریندن بیری اوْلان افغانیستان، بۇ استراتئژی مؤوقعی سببی ایله تاریخ بویۇنجا فارسلار، یونانلار، عربلر، تورکلر، موغوللار، اینگیلیسلر و روسلار کیمی مۆختلیف خالقلاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.
تاریخی
دَییشدیراهالیسی
دَییشدیرباشکند(پایتخت) کابول اؤلکهنین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگر اهمیتلی شهرلر غربده هئرات، جنۇبدا قندهار و شیمالدا مزار شریفدیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفا اولدۇغۇ افغانیٛستاندا جوْغرافی مانئلردنالا و ایجتیماعی حیاتدا دا بیر سیٛرا اهمیتلی مۆشکۆللر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجهسی تخمیناً ۳۶٪ -دؽر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛن ان یوخسۇل اؤلکهلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستان ایسلام جۆمهۆریتینین مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتؽنؽن معلۇماتلارؽنا اساساً ۲۰۱۱ – جی ایلین اولین اؤلکه اهالیسینین ساییٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇ احتیمال ائدیلیر. <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افغانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '
قومیت ترکیبی
دَییشدیرافغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکهدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیر قؤومیت قۇرۇپۇ اکثریتی و یا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر، اؤلکهده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیسبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قؤومیت قۇرۇپ واردیٛر (پوشتونلار، تاجیکلر، اؤزبکلر، هزارلر و تورکمن تورکجهسیلر) و اونلاریٛن هربیرینین سایؽ ۱ میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی و فارس دیللی خالقلار یاشایؽر.
دین
دَییشدیرافغانیستان اراضیسینده، ایسلام ۸۰۰ میلادی ایللرین سونۇندا باشلامیٛشدیٛر. حال-حاضؽردا اؤلکه اهالیسینین اکثریتی مۆسلمانلاردیٛر. افغانیستاندا مۆسلمان اهالینین ۸۰–۹۰٪-نؽ تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایؽلمیٛشدیٛر. سۆننۆلر اساساً افغانلاریٛن بؤیۆک بیر حیصّهسیدیرلر، تاجیکلر، اؤزبکلر، تۆرکمنلر، بلۇچلار
افقانیستاندا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلارؽ فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبندی، قلندری. اهالینین چوخ آز حیصّهسی (۰٬۵٪) احمدیه طریقتینه منسۇبدۇر. اؤلکهده اهمیتلی سایدا شیعهلر وار. بۇنلار خزر-بربرلر، ائلجهده تئیمۇرلار، قیٛزیٛلباشلار و افغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قارؽشمؽش افغان-فارس قۇرۇپۇ و فارسلاردیٛر. شیعهلره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضیسینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیکلری بیر حیصهسی ایسماعیلیه طریقتینه عیبادت ائدیرلر (ایسماعیلیلر اؤلکه اهالیسینین تقریباً ۳٪-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا، افغانیٛستاندا هیندۇ-ایستلر (۲۰مین نفر)، ائلجهده سیخلر، زرتۆشتۆلر) یاشایؽر.
ایقتصادی گؤستریجیلر
دَییشدیر- ایقتصادیاتا عۆمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکهدیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچیلیگه وحئیواندارلیٛغا (قویۇن و کئچی یئتیشدیرمهیه) اساسلانیٛر.
- ایش قۆووَسی: ۱۵-میلیون (۲۰۰۴-جی ایل معلۇماتلاریٛ)
- سئکتورلارا گؤره ایش قۆووسی:اکینچیلیک ۸۰٪، صنایع ۱۰٪، خیدمت ۱۰٪ (۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
- صنایع: کیچیک میقیاسدا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان، آلایشی خالچالار، طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
- ائلئکتریک استهصالیٛ: ۹۰۵ میلیون kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
- ائلئکتریک استهصالیٛ: ۱٬۰۴۲ میلیارد kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
- ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: ۰ kWh (۲۰۰۱/تخمینی)
- ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: ۲۰۰ میلیون kWh (۲۰۰۳)
- اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: خاشخاش، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
- ایخراجات مبلغی: ۴۷۱ میلیون دوللار (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
- ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق، آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
- ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، آلمان، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بلژیک، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
- ایدخالات مبلغی: $۳٬۸۷ میلیارد (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
- ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ، ایستئحلاک ماللاریٛ
- ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمان
- خاریجی بورج مبلغی: ۸ میلیارد دوللار (۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
- پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
- پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
- مالی ایلی: ۲۱ مارس – ۲۰ مارس
نقلیات یوللاریٛ
دَییشدیر- دمیر یوللاریٛ: km ۲۴٬۶
- اوتوموبیل یوللاریٛ: ۲۱۰۰۰ km
.svg)
