افغانیستان

افغانیستان (پشتوجا: افغانستان) یادا رسمی آدی ایله افغانیستان ایسلام امیرلیگی اورتا آسیا‌نین گونئینده دنیزه چیخیشی اولمایان بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه گونئی و دوْغودان پاکیستان، باتی‌دان ایران، قوزئی‌دن تورکمنیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان و قوزئی-دوْغودان ایسه چین ایله قوْنشو دور. بۇ اؤلکه‌نین باشکند و ان بؤیوک شهری کابول شهریدیر. اؤلکه، بین الخالق سویه‌ده افغانیستان ایسلام جومهوریتی اوْلاراق تانؽنیر. ۲۰۲۱ طالیبان هوجومو نتیجه‌سینده طالیبان اؤلکه‌نی ایداره ائتمکده دیر.

افغانیستان ایسلام امیرلیگی د افغانستان اسلامي امارت (پشتوجا) امارت اسلامی افغانستان (دریجه)
بایراق سیمگه
شوعار: لا إله إلا الله، محمد رسول‌الله "Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh" "الله‌‌‌‌‌دان باشقا تانری یوْخدور. محمد الله‌ین الچیسی دیر"
پایتخت و بؤیوک شهری	کابول
رسمی دیل(لر)	پشتوجا دریجه
دین	ایسلام
دمونیم(لر)	افغان
دؤولت	اوتوکراتیک مرکزی دیوبندی ایسلامی باخیجی حؤکومت
• امیر	هبت‌الله آخوندزاده
• باش‌ناظیر	محمد حسن آخوند
• بیرینجی باش‌ناظیر یاردیمجی‌سی	عبدالغنی برادر
• ایکینجی باش‌ناظیر یاردیمجی‌سی	عبدالسلام حنفی
قانون اوقانی	-
یارانماسی
• هوتاکی دؤولتی	آوریل ۱۷۰۹
• Recognized	۱۹ اوت ۱۹۱۹
اراضی
• جمعی	$3 (۴۱-جی)
• سو (%)	-
جمعیت
• ۲۰۱۵ تخمینی	۳۲٬۵۶۴٬۳۴۲ (۴۰ -جی)
• سیخیلیق	۴۳٫۵ /km2 (۱۱۲٫۷ /sq mi) (۱۵۰ -جی)
جی‌دی‌پی (PPP)	۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی	$۶۵٫۲۹۵ میلیارد
• آدام‌باشی	$۱٬۹۹۴
جی‌دی‌پی (نامینل)	۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی	$۱۹٫۶۵۴ میلیارد
• آدام‌باشی	$۶۰۰
جینی (۲۰۰۸)	۲۹
پول واحیدی	افغانی (AFN)
چاغ بؤلگه‌سی	UTC+۴:۳۰ Solar Calendar (D†)
سوروجولوک طرفی	ساغ
تیلفون کودو	+۹۳
اینترنت ال‌تی‌دی	.af افغانستان.

باتی و دوْغو آراسیٛنداکیٛ یوللاریٛن کسیشمه نؤقطه‌سینده یئرلَشن افغانیستان، ائتنیک قرۇپ و مدنیتلر ایله دوْلودور. تیجارتین مرکز نؤقطلریندن بیری اوْلان افغانیستان، بۇ استراتئژی مؤوقئی سببیله تاریخ بویۇنجا فارسلار، یونان‌لار، عربلر، تورکلر، موغول‌لار، اینگیلیس‌لر و روسلار کیمی مۆختلیف خالقلاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.

اهالیسی

باشکند کابول اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگراهمیتلی شهرلر غربده هئرات، جنۇبدا قندهار و شیمالدا مزار شریفدیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفاولدۇغۇافغانیٛستاندا جوغرافی مانئلردنالاوایجتیمای حیاتدا دا بیر سیٛرااهمیتلی پروبلئملر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجسی تخمیناً ۳۶٪ - دیر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛنان یوخسۇلاؤلکلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستانایسلام رئسپۇبلیکاسیٛنیٛن مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتیٛنیٛن ملۇماتلاریٛنااساسن ۲۰۱۱ – جی ایلیناوولیناؤلکاهالیسینین سایٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇائحتیمالائدیلیر. <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افگحانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '

قومیت ترکیبی

افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیرقومیت قرۇپی اکثریتی ویا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر، اؤلکده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیثبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قومیت قرۇپ واردیٛر (پوشتونلار، تاجیکلر، اؤزبکلر، هزارلر و تورکمن تورکجه‌سیلر) و اونلاریٛن هربیرینین سایٛی ۱ میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی وفارس دیللی خالقلار یاشایٛر.

دین

افغانیٛستان اراضیسینده، ایسلام ۸۰۰ میلادی ایللرین سونوندا باشلامیٛشدیٛر. حال-حاظیٛردا اؤلک اهالیسینین اکثریتی مۆسلمانلاردیٛر. افغانیٛستاندا مۆسلمان اهالینین ۸۰–۹۰٪-نی تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایٛلمیٛشدیٛر. سۆننۆلراساساً افغانلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی دیلر، تاجیکلر، اؤزبکلر، تۆرکمنلر، بلۇچلار

افقانیٛستادا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلاریٛی فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبدی، قلندری. اهالینین چوخ آز هیسسی (۰٬۵٪)احمدیه طریقتینه منسۇبدۇر. اؤلکده اهمیتلی سایدا شیعه لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر، ائلجه ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛلباشلار وافغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قاریٛشمیٛش افغان-فارس قرۇپۇ وفارسلاردیٛر. شیعه لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضیسینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیکلری بیر هیسسی ایسماعیلیه طریقتینه عبادت ائدیرلر (ایسماعیلیلراؤلکه اهالیسینین تقریباً ۳٪-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا، افغانیٛستاندا ایندۇیستلر (۲۰مین نفر)، ائلجه ده سیک لر، زرتۆشتیلر) یاشایٛر.

ایقتصادی گؤستریجیلر

• ایقتصادیاتاعمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکدیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچیلیه وحئیواندارلیٛغا (قویۇن وکئچی یئتیشدیرمیه) اساسلانیٛر.
• ایش قۆووسی: ۱۵ میلیون (۲۰۰۴-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
• سئکتورلآرا گؤر ایش قۆووسی:اکینچیلیک ۸۰٪، صنایع ۱۰٪، خیدمت ۱۰٪ (۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
• صنایع: کیچیک میقیاسدا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان، آلایشی خالچالار، طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
• ائلئکتریک استهصالیٛ: ۹۰۵ میلیون kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
• ائلئکتریک استهصالیٛ: ۱٬۰۴۲ میلیارد kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
• ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: ۰ kWh (۲۰۰۱/تخمینی)
• ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: ۲۰۰ میلیون kWh (۲۰۰۳)
• اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: خاشخاش، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
• ایخراجات مبلغی: ۴۷۱ میلیون دوللار (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
• ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق، آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
• ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، آلمان، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بلژیک، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
• ایدخالات مبلغی: $۳٬۸۷ میلیارد (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
• ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ، ایستئحلاک ماللاریٛ
• ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمان
• خاریجی بورج مبلغی: ۸ میلیارد دوللار (۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
• پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
• پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
• مالی ایلی: ۲۱ مارس – ۲۰ مارس

نقلیات یوللاریٛ

• دمیر یوللاریٛ: km ۲۴٬۶
• اوتوموبیل یوللاریٛ: ۲۱۰۰۰ km

گؤرونتولر

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•