افغانیستان

افغانیستان (پشتوجا: افغانستان) یادا رسمی آدی ایله افغانیستان ایسلام امیرلیگی، اورتا آسیانین گونئینده دنیزه چیخیشی اولمایان بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه گونئی و دوْغۇدان پاکیستان، باتی‌دان ایران، قوزئی‌دن تورکمنیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان، قوزئی-دوْغودان ایسه چین ایله قوْنشۇدۇر. بۇ اؤلکه‌نین باشکند و اَن بؤیوک شهری کابول شهریدیر. ۲۰۲۱ طالیبان هوجومو نتیجه‌سینده طالیبان اؤلکه‌نی ایداره ائتمکده‌دیر.

افغانیستان ایسلام امیرلیگی د افغانستان اسلامي امارت (پشتوجا) امارت اسلامی افغانستان (دریجه)
بایراق سیمگه
شوعار: لا إله إلا الله، محمد رسول‌الله "Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh" "الله‌‌‌‌‌دان باشقا تانری یوْخدور. محمد الله‌ین الچیسی دیر"
پایتخت و بؤیوک شهری	کابول
رسمی دیل(لر)	پشتوجا دریجه
دین	ایسلام
دمونیم(لر)	افغان
دؤولت	اوتوکراتیک مرکزی دیوبندی ایسلامی باخیجی حؤکومت
• امیر	هبت‌الله آخوندزاده
• باش‌ناظیر	محمد حسن آخوند
• بیرینجی باش‌ناظیر یاردیمجی‌سی	عبدالغنی برادر
• ایکینجی باش‌ناظیر یاردیمجی‌سی	عبدالسلام حنفی
قانون اوقانی	-
یارانماسی
• هوتاکی دؤولتی	آوریل ۱۷۰۹
• Recognized	۱۹ اوت ۱۹۱۹
اراضی
• جمعی	۶۵۲٬۸۶۴ km2 (۲۵۲٬۰۷۲ sq mi)Convert internal error: unknown message (۴۱-جی)
• سو (%)	-
جمعیت
• ۲۰۱۵ تخمینی	۳۲٬۵۶۴٬۳۴۲ (۴۰ -جی)
• سیخیلیق	۴۳٫۵/km2 (۱۱۲٫۷/sq mi)Convert internal error: unknown message (۱۵۰ -جی)
جی‌دی‌پی (PPP)	۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی	$۶۵٫۲۹۵ میلیارد
• آدام‌باشی	$۱٬۹۹۴
جی‌دی‌پی (نامینل)	۲۰۱۶ تخمینی
• جمعی	$۱۹٫۶۵۴ میلیارد
• آدام‌باشی	$۶۰۰
جینی (۲۰۰۸)	۲۹
پول واحیدی	افغانی (AFN)
چاغ بؤلگه‌سی	UTC+۴:۳۰ Solar Calendar (D†)
سوروجولوک طرفی	ساغ
تیلفون کودو	+۹۳
اینترنت ال‌تی‌دی	.af افغانستان.

باتؽ و دوْغو آراسیٛنداکیٛ یول‌لاریٛن کسیشمه نؤقطه‌سینده یئرلَشن افغانیستان، ائتنیک قۇرۇپ و مدنیتلر ایله دوْلودور. تیجارتین مرکز نؤقطه‌لریندن بیری اوْلان افغانیستان، بۇ استراتئژی مؤوقعی سببی ایله تاریخ بویۇنجا فارسلار، یونان‌لار، عربلر، تورکلر، موغول‌لار، اینگیلیس‌لر و روسلار کیمی مۆختلیف خالق‌لاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.

اهالی‌سی

باشکند(پایتخت) کابول اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگر اهمیت‌لی شهرلر غرب‌ده هئرات، جنۇب‌دا قندهار و شیمال‌دا مزار شریف‌دیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفا اولدۇغۇ افغانیٛستان‌دا جوْغرافی مانئلردنالا و ایجتیماعی حیات‌دا دا بیر سیٛرا اهمیت‌لی مۆشکۆل‌لر قالماق‌دادیٛر. احالی‌نین ساوادلیٛ‌لیٛق درجه‌سی تخمیناً ۳۶٪ -دؽر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛن‌دان دا دۆنیانیٛن ان یوخسۇل اؤلکه‌لری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستان ایسلام جۆمهۆریتی‌نین مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتؽ‌نؽن معلۇمات‌لارؽنا اساساً ۲۰۱۱ – جی ایلین اولین اؤلکه اهالی‌سی‌نین ساییٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇ احتیمال ائدیلیر. <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افغانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '

قومیت ترکیبی

افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکه‌دیر. بۇنۇن‌لا برابر هئچ بیر قؤومیت قۇرۇپۇ اکثریتی و یا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر، اؤلکه‌ده یالنیٛز قارشیٛ‌لیٛق‌لیٛ نیسبت‌ده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قؤومیت قۇرۇپ واردیٛر (پوشتونلار، تاجیکلر، اؤزبکلر، هزارلر و تورکمن تورکجه‌سیلر) و اونلاریٛن هربیرینین سایؽ ۱ میلیوندان آرتیٛق‌دیٛر. اساساً افغانیٛستان‌دا تۆرک دیل‌لی و فارس دیل‌لی خالق‌لار یاشایؽر.

دین

افغانیستان اراضی‌سینده، ایسلام ۸۰۰ میلادی ایل‌لرین سونۇن‌دا باشلامیٛش‌دیٛر. حال-حاضؽردا اؤلکه اهالی‌سی‌نین اکثریتی مۆسلمان‌لاردیٛر. افغانیستان‌دا مۆسلمان اهالی‌نین ۸۰–۹۰٪-نؽ تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایؽل‌میٛش‌دیٛر. سۆننۆلر اساساً افغان‌لاریٛن بؤیۆک بیر حیصّه‌سی‌دیرلر، تاجیک‌لر، اؤزبک‌لر، تۆرکمن‌لر، بلۇچ‌لار

افقانیستان‌دا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلارؽ فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبندی، قلندری. اهالی‌نین چوخ آز حیصّه‌سی (۰٬۵٪) احمدیه طریقتینه منسۇب‌دۇر. اؤلکه‌ده اهمیت‌لی سایدا شیعه‌لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر، ائلجه‌ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛل‌باش‌لار و افغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قارؽش‌مؽش افغان-فارس قۇرۇپۇ و فارس‌لاردیٛر. شیعه‌لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضی‌سینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیک‌لری بیر حیصه‌سی ایسماعیلیه طریقتینه عیبادت ائدیرلر (ایسماعیلی‌لر اؤلکه اهالی‌سی‌نین تقریباً ۳٪-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا، افغانیٛستان‌دا هیندۇ-ایستلر (۲۰مین نفر)، ائلجه‌ده سیخ‌لر، زرتۆشتۆلر) یاشایؽر.

ایقتصادی گؤستریجیلر

• ایقتصادیاتا عۆمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکه‌دیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچی‌لیگه وحئیوان‌دارلیٛغا (قویۇن و کئچی یئتیش‌دیرمه‌یه) اساس‌لانیٛر.
• ایش قۆووَسی: ۱۵-میلیون (۲۰۰۴-جی ایل معلۇمات‌لاریٛ)
• سئکتورلارا گؤره ایش قۆووسی:اکینچی‌لیک ۸۰٪، صنایع ۱۰٪، خیدمت ۱۰٪ (۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
• صنایع: کیچیک میقیاس‌دا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان، آلایشی خالچالار، طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
• ائلئکتریک استهصالیٛ: ۹۰۵ میلیون kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
• ائلئکتریک استهصالیٛ: ۱٬۰۴۲ میلیارد kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
• ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: ۰ kWh (۲۰۰۱/تخمینی)
• ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: ۲۰۰ میلیون kWh (۲۰۰۳)
• اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: خاشخاش، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
• ایخراجات مبلغی: ۴۷۱ میلیون دوللار (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
• ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق، آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
• ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، آلمان، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بلژیک، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
• ایدخالات مبلغی: $۳٬۸۷ میلیارد (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
• ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ، ایستئحلاک ماللاریٛ
• ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان، ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمان
• خاریجی بورج مبلغی: ۸ میلیارد دوللار (۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
• پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
• پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
• مالی ایلی: ۲۱ مارس – ۲۰ مارس

نقلیات یوللاریٛ

• دمیر یوللاریٛ: km ۲۴٬۶
• اوتوموبیل یوللاریٛ: ۲۱۰۰۰ km

گؤرونتولر

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•