زری خانیم
زری خانیم، مۆعاصیر آذربایجان تاریخینین اؤرت ـ باسدیر اوْلموش قهرمانلاریندان بیریدیر. ۱۲۹۷ جی شمسی ایلده آدی دیللر ازبری اوْلان «زری خانیم» قدیم خوی شهریندن اوْلموش و ائله بۇ شهرده تایی ـ بنزری اولمایان حماسه‌لر یارادمیش.[۱]
| زری خانیم | |
|---|---|
 | |
| آد | زری خانیٛم |
| قیسا بیلگی | جیلولوق سوی‌قیریمی‌نین قهرمانلاریندان |
| دوْغوم تاریخ | اورمیه |
| اؤلوم تاریخ | خوی |
| میللیت | تورک |
آدینا گؤره
دَییشدیر
اصیل قایناقلاردا، آدی زری خانیم دیر.[۲]
باش وئرن حادیثه‌لر
دَییشدیر
۱۲۹۶ – ۱۲۹۷ جی ایللر آراسی جیلولار و سوْنرا کوردلر اورمونو، سالماسی قانا بیلشدیریب یوز مین لرجه آذربایجانلی مسلمانی اؤلدوروب دیدرگین سالدیقدان سوْنرا قولاغی کسیک پطروس چاغریسی ایله ائرمنی آندرانیک داشناکسیون اردوسو ایله خوی قالاسینی فتح ائدیب غربی آذربایجان توْرپاقلاریندا مسیحی حؤکومتین بوتونلشمه سینی دوشونوردولر؛ و بونا قارشی خوی قالاسینی قورویوب مدافعه ائدن قهرمانلار آراسیندا ایکی اؤنملی آد دورور. ابرهیم آغا مجتهد و زری خانیم.
خوی شهرینین عالی مقام مجتهدی، اورمو، سالماس شهرلرینین عالیملرینه تای الینه آغ بایراق آلمادان، آیاق یالین کندیل ایپی بوینونا سالیب قدیم توپو حاصار ساری آپاریر و دیگر طرفدن ساواشین ان زور چاغلاریندا ائرمنی لر شهری توپ گولله سینه باغلاییب قالانین بیر حیصه سینی تخریب ائتدیکده فدائی‌لردن بیر نئچه‌سی اؤز دوندریب قاچیر. او آندا «زری خانیم» آدلی قورخماز بیریسی میدانا گلیب بؤیوک بیر حماسه یارادیر.
بو سؤزلر قانی داماردا جوشا گتیرن سؤزلر ایمیش، فدائی‌لر هایقیراراق بیرداها سنگرلره ساری دؤنوب ساواش آپاریرلار و نهایت عثمانلی قوْشونو گلینجه خوی قالاسینی قورتاریب الده ساخلاییرلار.
زری خانیم آدلی قهرمانین حققیندا خوی تاریخینین یازاری محمد امین ریاحی ده بیر بالاجا ایضاح وئرمیش:
«زری خانیم»ین شهر مدافعه‌یچی‌لری‌نین گئری قایتاریلماسیندا تاریخی حرکاتی دا همین ائپیک گونون ان تأثیرلی صحنه‌لرین‌دن بیریدیر. چونکی او، اؤز حرکتی ایله «شهری قاچیلماز سقوطدان خلاص ائتدی و قالیجی منظره یاراتدی».
او گوندن بری اورمولو زری خانیم، سینه دن سینه یه آشیقلارین سازینا آنالارین لایلاسینا دوشوب ابدی اولاراق یاشاییر. سانکی بونا باخمایاراق پهلوی‌‌لر ایش اوسته گلدیکدن بری آذربایجانلیلارا قارشی آسیملاسیون سیاستینی آپاردیقدا جیلولوق سؤی قیریمینی دا ترسینه گؤسترمگه چالیشیرلار و بۇ آرادا اونودولماز قهرمان زری خانیم دا اونلارین مقصدلی سیاستلرینه معروض قالیب و قالیر!
بالا زر خانیم ماهنیسی حاققیندا
دَییشدیر 
بو فقط بیر فولکلوریک ماهنی‌دیر و یانلیشجا (اشتباهی)، زری خانیم-ا نسبت وئریلیر. بو ایکیسی‌نین بیر-بیری‌له هئچ بیر ایلگیسی (ارتباطی) یوخدور. بیر آز آد اوخشارلیغی اوچون بعضی‌لری «زری خانیم» ایله «بالا زر خانیم» آدلی ماهنی‌نی بیر-بیری‌له سهو سالیبلار. تاسف ایله بیر چوخ آدام دا بو یانلیش آدی دیللره سالیب و هئچ بیر معلوماتی اولمادان بالا زر خانیم آدلی ماهنی‌نی زری خانیما نسبت وئریرلر.
خویلو یازیچی مهدی آقاسینین خوی تاریخی آدلی کیتابیندا دا یازدیغی کیمی زری خانیم اورمیه‌لی ایمیش و خوی‌دا قهرمانلیق‌لار یارادیب.[۳]
ماهنی‌نین سؤزلری
الده تاپانچا بالا زر خانیم
غیرتین قوربان بالا زر خانیم
شلته‌نی آت قاچ بالا زر خانیم
گلرم دالینجا بالا زر خانیم
اؤلرم یولوندا بالا زر خانیم
الده تاپانجا بالا زر خانیم
گلرم دالینجا بالا زر خانیم
قایناق
دَییشدیر- خوی تاریخی - مهدی آقاسی - صص ۴۱۸ -۴۱۹
- قتل عام مسلمانان در دو سوی ارس، صمد سرداری‌نیا، چاپ ۵ : تبریز: اختر یایین ائوی، ۱۳۹۸.
منابع
دَییشدیر- ^ زری خانیم یوخسا بالا زر خانیم؟ - حسین واحدی
- ^ خوی تاریخی - مهدی آقاسی - صص ۴۱۸-۴۱۹
- ^ خوی تاریخی - مهدی آقاسی. صص ۴۱۸-۴۱۹