بیجار
بیجار — بیجار شهری بۇگۆنکۆ ایران اؤلکه‌سی‌نین بۇگۆنکۆ کۆردوستان اوستانی‌ندا یئرلشن بیر شهردیر. بیجار شهری بیجار بؤلگه‌سی‌نین مرکزی‌دیر. بۇ شهر بیجار بؤلگه‌سی‌نین مرکزی اوْلاراق ۱۳۹۰-جی هیجری گۆنشلی ایلین آمارلاری‌نین اساسیندا ۵٢٬٢٨٣ نفر جمعیتی وار ایمیش. بیجار گئچمیش‌ده آذربایجانین اراضی‌سینده یئرلشره‌ک، آذربایجانین تاریخی شهرلریندن ساییلیردی. بیجار شهری سنندج، اوستانین مرکزیندن ۱۴۲ کیلومِتیر و تهران، اؤلکه‌نین مرکزیندن ۴۷۲ کیلومِتیر آرالی‌دیر. بیجار اسکی زامانلاردا گروس ویلایتی‌نین مرکزی‌ایمیش. بیجار بؤلگه‌سی قوُزئی‌دن تیکاب بؤلگه‌سی‌له، گۆنئی‌دن قوروه، دوْغودان زنجان و همدان اوستانلاریلا و باتی‌دان دا دیواندره بؤلگه‌سی‌له قوْنشودور.
Bijar بيجار | |
|---|---|
City | |
 A modern Bijar rug | |
  Bijar بيجار Location in Iran | |
| موختصاتلار: 35°52′22″N 47°36′10″E / 35.87278°N 47.60278°Eموختصات: 35°52′22″N 47°36′10″E / 35.87278°N 47.60278°E | |
| اؤلکه | ایران |
| اوستان | کوردوستان |
| بؤلگه | بیجار بؤلگه‌سی |
| Bakhsh | Central |
| جمعیت (2016 Census) | |
| • جمع | ۵۰٬۰۱۴ [۱] |
آد
دَییشدیربیجارین آدلانماسینا گؤره مۆختلیف نظرلر وار. بعضی‌لر بیجاری همن بیدزار (سؤوودلوک) بیلیرلر کی مۆختلیف لهجه‌لی آداملارین دانیشیق‌لاریندا بیجارا دؤنوب و گئتدیکجه یازی‌لاردا «بیجار» یازیلیبدیر.[۲]
بیجارین آدلانماسینا گؤره آیری بیر نظر بوُدور کی بیر گئجه ناصرالدین‌شاه قاجار ایله امیرنظام گروسی گروس‌دا (بیجاردا) ایمیشلار؛ ناصرالدین‌شاه سحر بیر سؤزو جارچی ایله شهرین خالقی‌نا دئمک ایسته‌میرمیش، آمّا سحری‌سی جار چکیلمه‌میش هامی سؤزو بیلمیشدی.[۲]
بعضی بیجار کلمه‌سی‌نی «بیتکی» معناسیندا بیلیرلر؛ نئجه کی «یئددی بیجار» توُرشوسو یئددی جۆره بیتکی‌دن قوْیولور. بوُ باخیشین اساسیندا بیجار بیتکی و باغلارا صاحیب اوْلاراق کۆرد ائلات‌لارین توْی و شادلیغینا مۆناسیب ایمیش؛ بیجارین بوُلاقلاری‌دا اوْنلاری داها چوْخ جذب ائلیرمیش.[۲]
بیجار، بیجر، بایجار سلجوق‌لار فرمانده‌لری‌نین بیری سینین آدی و بیر تورک سوزجوک دور. بو قاورامین معناسی قودرت‌لی و ثیروت‌لی دیر.
آذربایجان تورکوجه سینده بئجرماق همان گؤورماق معناسیندا گلیب و بئجرماق بیر بیتگینین باشدا گؤورمه سینه آد وئریلر مثلده بیر آغاجی یئنی بیر یرده اکندن سورا او گؤورسه اونا بئجر میش آد وئریلر .
تاریخ
دَییشدیر
۱۵-جی میلادی عصیرده، بیجار کند اوْلاراق دئدیکلرجه شاه‌اسماعیلین‌کی ایمیش.[۲] ۹۹۹دا، بیرینجی شاه‌عبّاس زامانیندا، بیجار قالاسی شاه‌عباسین قارشیسینا قوْزانان، مزه‌بئیگ شاملی‌نین الینده ایمیش.[۳]
حودوداً ۱۰۰ ایل بوُندان قاباق، بیجارین اهالی‌سی بیر آز وارلانیب، اؤز یئر و ائولری‌نی یییه اوْلا بیلدیلر. بوُ یییه اوْلماق ایران‌دا آزادلیق علامتی بیلینیر. بیجار شهر اولدو، آما جغرافیایی یئرینه گؤره، آل - وئره اویغوندئییل ایدی و آنجاق اکین محصوللاری‌نین بازاری اوْلوب چوْخ اؤنم قازانمادی.[۲]
بیرینجی دۆنیا ساواشیندا بیجارا چوْخلو ضرر دییلدی. اوّل‌ده روسیه قوْشونو شهری توُتدو. روسلار باجاردیقلاریجا یئرلری موصادیره ائتدیلر، آمّا خالق ایله یاخشی رفتار ائله‌ییردیلر. بیجار خالقی کی روسلارین گئتمگینه اینانمیردیلار، اؤزلرینی یئنی شراییطه عادت وئردیلر؛ آمّا عثمانلی قوْشونو روسیه‌نی مغلوب ائده‌رک شهری توُتدو و خالقی روسیه‌چیلیق ایتیهامی ایله موجازات ائتدی. عثمانلی‌لار ارزاغین قالانی‌نی موصادیره ائدیب و داملارین تیرین اوْدون ائتدیلر.[۲]
۱۹۱۸-جی ایلین قوُراقلیغیندا، نئچه آیاجاق گۆنده ۲۰۰ نفر بیجار بؤلگه‌سینده اؤلوردو. بیجارین دورومو بیرینجی دۆنیا ساواشیندان سوْنرا چوْخ قوْلای ایدی. شهر تالان اوْلونوب، ۱۰٪ جمعیتی‌نی الدن وئرمیشدی.[۲]
خالق
دَییشدیردیل
دَییشدیربیجار خالقی‌نین چوخونلوغو تۆرکجه دانیشیر آنجاق کۆردجه دانیشانلار دا وار.[۴][۵]
سوْی
دَییشدیربیجار گروس کیتابی‌نین یازدیغی اساس‌دا بیجار شهری‌نین بعضی اصیل و تانیلمیش طایفا و ائللری بوُنلاردان عیبارت دیر: بايندر، ترکمندی، اردلان طایفاسی، کبودوند ائلی، اميرعلايي‌لار، رضايي‌لار، خواجه‌وند، دارجي، حسن تيموري، گاوبازه‌لر، مندمي، شيخ اسماعيلي، ورمزيار، بورکه‌لر، الوندی‌لر، حکمت‌منش، کاظمی، گروسی، محمدبيگی، محمدی، جمشيدی، خدادادلار، وکيلی و باشقالاری.[۵]
نوْم ( دین )
دَییشدیرشهرین خالقی مۆسلمان چوخونلوغو شیعه دیر سانکی بؤلگه‌ده سونّو آزینلیغی دا یاشاییش‌دا دیر.
جمعیت
دَییشدیربیجار شهری ۱۳۸۵-جی ایلده ۴۶٬۱۵۶ نفر و ۱۳۹۰-جی ایلده ۴۷،۹۲۶ نفرله ایرانین ۱۷۴-جو جمعیت‌لی شهری دیر.[۶]
| ایل | جمعیت[۷] |
|---|---|
| ۱۹۵۲ | 10,000 |
| ۱۹۸۶ | 34,123 |
| ۱۹۹۱ | 39,488 |
| ۱۹۹۶ | 44,240 |
| ۲۰۰۶ | 46,156 |
| ۲۰۱۱ | 47,537 |
طبیعی دوروم
دَییشدیرجغرافیا
دَییشدیربیجار دنیزلر سطحیندن ۱۹۴۰ مِتیر بوْیو اوْلاراق ۷۷۰ مِتیر تِهران‌دان و ۴۲۵ مِتیر سنندج‌دن اوُجادا دیر. بوُ شهر ایرانین ایکینجی اوُجا شهری دیر.[۵]
جغرافیایی موقعیتی
دَییشدیر| جغرافیایی دوروم و قونشو شهرلر | ||
|---|---|---|
| قوزئی: تکاب شهری | ||
| دوغو: قیدار شهری | 
|
باتی: دیواندره شهری |
| گونئی: قروه شهری | ||
بو شهر 47 درجه 36 دیقه دوغو اوزوناسی گرینویچ دن و 35 درجه 52 دیقه انی ایله استوا دان یئرلشیب دیر.
چایلار
دَییشدیرقیزل اوزن
دَییشدیر
بؤلگه‌نین اؤنملی چای‌لاریندان قیزل اوزن و اوْنون بوُداق‌لاری تالوار و قمچقای دیر. تالوار چایی قروه داغلاریندان قایناییب خسروآباد دهستانیندان گئچندن سوْنرا و هابئله سلامت آبادین قدیمی کؤرپوسو آلتیندان گئچیب بیجار شهرین دوْغو ۳۶ کیلومتیرلیگیندن گئچیر و قیزل اوزن چایینا قاتیشیر. قمچقای چایی دا کرانی بؤلوموندن گئچندن سوْنرا گل‌قشلاق کندین یانیندا قزیل اوزن چایینا قاتیشیر.[۳]
هوا دورومو
دَییشدیربیجار بولگه سی و شهرین هاواسی یاری قورو هاواسی وار .هابئله بو شهرین اوجالغی بولگه نین اوبیری یئرلرینه گوره یوخاری دیر اونا گوره ایستی سویوقلوق گونو ایستی گوندن 79 درجه سانتی گیرالد آرالی دیر.هوانین دورومو منطقه لاب آز وقتی 38 درجه صیفیر دن آشاغی یئتیشیر و ان چوخ وقته تیر و مرداد آی لاریندا 41 درجه صیفیر دن یوخاری یئتیشیر یاغینتی دورومو حدی ایلده 9/439 میلی متیر دیر قورولوق آی لارین اوزونلوغو 4 آی دیر و بوز باغلامیش آی لارین گون سایی سی 107 گون دیر.
دپریم
دَییشدیربیجار منطقه سی دپریملی بیر منطقه دیر 1297 جی ایلده آغیر دپریم گروس منطقه سین تیتردیب چوخلی کندلر داغیلدیلار.[۳]
اردب(فرهنگ)
دَییشدیردبلر و رسم‌لر
دَییشدیرسینما
دَییشدیربیجار شهرینده کوردوستانین اوبیری شهرلرینه تای سینما دان محروم دیلار و سینما نین اولماماغی بو شهرده بیر هنری معضل یارالدیب دیر.[۸]
کیتابخانا
دَییشدیرایندیلیکده بیجار شهرینده هر 100 نفر اۆچون 108 سانتی متیر اوخوماق فضاسی وار کی ایستانداردلار اساسیندا هر نفر اۆچون گرک 8 متیر اولا هابئله ایندیلیکده 3 مین 189 نفر بیجارین کیتابخانا لاریندا فعال عوضویت لری وار و 2 مین 345 متیر بونلار اۆچون یاخشی اوخوماق فضاسی دئییل.[۹]
سیاست
دَییشدیرایندیلیکده علی پاشازاده بیجارین شهرداری دیر.[۱۰]
اولوشچولوق (شهرداری) تاریخچه‌سی
دَییشدیرمشروطیتدن سوْنرا، مجلیس نیماینده‌سینین اینتیخابیّه حؤزه‌سی شهر تانیلیب و موختلیف ایداره‌لرین اوْردا قوُرولماسی گرک اوْلوردو. بیجار شهری ده گروس اینتیخابیه حؤزه‌سینین مرکزی اوْلدوغونا گؤره، بوُ قانونا مشمول اوْلاراق دؤلتی ایداره‌لر گئتدیکجه اوْردا قوُرولدو. بیجار اولوشچولوغو احمدشاه قاجار چاغی قوُرولاراق ایلک اولوشچوسو ( شهردار ) «مهذب تویسرکانی» ایمیش.[۱۰]
اوخول لار
دَییشدیریوکسک اوخول لار
دَییشدیربیجار شهری نئچه یوکسک اوخول ایله بؤلگه‌نین اؤنملی علمی مرکزلریندن ساییلیر. بوُ اوخول لارین بیر نئچه‌سی عبارت دیر:
- دانشکده مهندسی و علوم پایه بیجار
- دانشگاه آزاد واحد بیجار[۱۱]
- دانشگاه پیام نور مرکز بیجار[۱۲]
- مرکز آموزش علمی کاربردی بیجار.
دینی حوزوی اوخول لار
دَییشدیربیجار شهری‌نین آقالار اۆچون دینی حوزوی مکتبی ۷۰ ایل بوُندان اؤنجه اؤز ایشی‌نی باشلاییب و امام صادق مکتبی آدلانیر هابئله بوُ شهرین خانیم‌لار اۆچون ده دینی حوزوی مکتبی واردیر[۱۳] ایندیلیکده ۱۷۰ طلبه ۸ پایه‌ده بوُ شهرین حوزه‌سینده مکتب گؤرورلر.[۱۴]
شهر معضل لری
دَییشدیربیجار شهرینده اولان موزاحیم شوغللار بو شهرین معضللریندن ساییلاراق و بو شهرده یاشانلارین حق لرین ایاقلاییب دیر موزاحیم شوغللار یاخشی یئرده یئرلشممه سی هبئله بعضی بیر تولیدی - صنعنی و خدماتی چالیشمالار شهر فضاسیندان یارانیب دیر و شهر خالقین جیسم و روح لارینا و شهرین اوزونه پیس و کدرلری تاثیر قویوب.[۱۵] هابئله بو شهرده عمومی پارکینگین اولماماسی آیری معضل لردن دیر کی بیجار شهرین خالقیندا نیارانچیلیق یارالدیب.[۱۶]
| بیجار | بیجار | بیجار |
|---|---|---|
| سنندج - ۱۴۸ کیلومتیر | تهران - ۴۳۳ کیلومتیر | همدان - ۱۶۱ کیلومتیر |
| اورمیه - ۳۸۷ کیلومتیر | تبریز - ۴۱۵ کیلومتیر | اردبیل - ۵۵۷ کیلومتیر |
| اصفهان - ۶۵۵ کیلومتیر | کرج - ۳۹۱ کیلومتیر | ایلام - ۴۷۲ کیلومتیر |
| بوشهر - ۱٬۱۸۱ کیلومتیر | شهرکرد - ۷۵۴ کیلومتیر | بیرجند - ۱٬۵۶۳ کیلومتیر |
| مشهد - ۱٬۳۳۱ کیلومتیر | بجنورد - ۱٬۱۵۸ کیلومتیر | اهواز - ۷۳۰ کیلومتیر |
| زنجان - ۱۷۰ کیلومتیر | سمنان - ۶۴۵ کیلومتیر | زاهدان - ۱٬۷۵۴ کیلومتیر |
| شیراز - ۱٬۱۴۰ کیلومتیر | قزوین - ۲۶۸ کیلومتیر | قم - ۴۰۶ کیلومتیر |
| کرمان - ۱٬۲۵۴ کیلومتیر | کرمانشاه - کیلومتیر | یاسوج - ۹۸۰ کیلومتیر |
| گرگان - ۸۳۱ کیلومتیر | رشت - ۳۶۱ کیلومتیر | خرم‌آباد - ۴۰۱ کیلومتیر |
| ساری - ۶۹۶ کیلومتیر | اراک - ۳۵۵ کیلومتیر | بندرعباس - ۱٬۵۳۹ کیلومتیر |
| یزد - ۸۹۶ کیلومتیر |
ایدمان
دَییشدیربیجار شهرینده اولان ایدمانلی یئرلر بونلاردان عیبارت‌دیر:
- فوتبول استادیومو (۱۷شهریور)
- نسار ایسکی پیستی
- موتور سورمک پیستی[۱۸]
- آت سورمک پیستی
- زورخانا
- 2 مین لیک سالونو (شهیدلر) نئچه منظوره
- ایدمان سالونو (کارگرلر) نئچه منظوره
- گولش ائوی (گولشچیلیک سالونو)[۱۹]
- نئچه منظوره ورزیشی سالون خانیم لار اۆچون[۲۰]
- گؤل
- المپیک سالونو
- آدسیز شهیدلر ایدمانسال مجموعه سی (چیممک گؤلو بویوک لر و اوشاقلار اۆچون ،بدنقاییرما و ژیمیناستیک سالونو ،قورو و بوخار سونا،خانیم لارین آیروبیک سالونو)[۲۱]
- پینق‌پُنق ائوی
بهداشت و درمان
دَییشدیربیجاردا امام حسین بیماریستانی (دؤلتی) و شفا درمانگاهی (خوصوصی) ایشله‌ییرلر.[۲۲]
مدیا و درگی لر
دَییشدیرTV و رادیو کانالی
دَییشدیربیجار شهری کوردوستان اوستانین اوبیری شهرلره تای رادیو ، tv نین دیجیتالی کانال لاریندان بهره آپاریرلار بو بولگه ده 20 tv کانالی و 14 رادیو کانالی پخش اولور.[۲۳]
درگی‌لر
دَییشدیربیجار شهرینده بیر اختصاصی درگی بیجار شهرین خبرلرین یایماق اۆچون یوخدور هابئله بو شهرین درگی و ژورنالیست لریندن حمایت ائتمک اۆچون مسئول لارین چالیشمالارینا و حمایت لرینه و امکانات وئرمک لرینه باغلی دیر.[۲۴]
ایقتیصاد و اکین
دَییشدیربیجارین اصلی صادیراتی اهمیت ترتیبی‌جه بوُغدا و آرپا دیر. کتیرا، یۆن، دری و دنلی بیتکی‌لر ده بیجارین صادیراتی محصوللاریندان دیر.بیجار ایرانین ان بؤیوک بوُغدا اکن منطقه‌لریندن دیر. بیجار منطقه‌سینین چوْخلو اهالی‌سی اکینچی اوْلاراق ایلده ۱۰۰مین توْن‌دان آرتیق بوُغدا بیچیرلر. مالدارلیغین دا بوُ منطقه‌ده رونقی وار.[۲]
محله لر
دَییشدیر| بیجار محله لری |
|---|
|
سراب | قلعه برجگه | قلعه حلوایی(کوی حلوایی) | قلعه تخت (کوی تخت) | پشت قلعه | تازه آباد | پشت بازار | پای قاپان | محلهٔ موسایی‌ها | محله چال | یارمجه | محمود آباد | باغ سالاری | الماسیه | مرزبان | ریگ سیاه | فرحی | بادامستان | عسگرآباد | کوی فرهنگیان | کوی کارمندان | شهرک مهدیه | بلوار امام | شهرک آفتاب | |
گؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر
دَییشدیرتاریخی یئرلر
دَییشدیر
بیجار شهری اسکی تاریخ‌دن نئچه بازارا مالیک ایمیش، هابئله بونلارین بعضی‌لری هله اؤز یاشاییش‌لرینه داوام وئریرلر. بوُ شهرین قدیم بازاری بؤیوک بازار آدی‌لا تانینیر و آیری بازارلاری عیبارت دیر: ایفتخار نیظام بازاری، سالار قیصریه‌سی، سید لشکر قیصریه‌سی و امیر تومان بازاری کی اسکی و تزه سرالاری ایله اسکی زامانلاردا افغانلی، تبریزلی، همدانلی و زنجانلی تاجیرلرین تیجارت یئری اولاراق ایندیلیکده ایکی تیمچه، شهبازخان و امیرتومان تیمچه‌لری، بازارلی‌لارین توکان یئرلری دیر. بوُ شهرین گؤرمه‌لی یئرلری عیبارت دیر:
- بیجار بازاری
- امیر تومان سراسی
- حاج شهباز تیمچه سی
- شیخ فاضل گروسی مقبره‌سی
- قارلی و چمنلی نسار ایسکی پیستی
دولانمالی یئرلر
دَییشدیر- نسار اسکی پیستی
- داغلیلق نسار پارکی
- ایمام خیابانی
- شاهید پارکی
- سراوو پارکی
- 15 خورداد پارکی
- الغدیر پارکی
آدلیم‌لار
دَییشدیر- امیرنظام گروسی
- فاضل‌خان گروسی
- شیخ عبدالحسین فاضل گروسی
- سید عبدالمجید گروسی
- سید نصرالله بنی‌صدر
- علی اوساط انصاری گروسی
- شیخ محمد نبی شریعت [۱۰]
قایناقلار
دَییشدیر- ^ Statistical Center of Iran > Home.
- ^ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ معرفی شهرستان بیجار Archived 2014-07-01 at the Wayback Machine., بیجار فرمانداری‌سی
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ دانشنامه جهان اسلام بیجار
- ^ «بیجار» پشت بام دنیا
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ [دائمی اولو باغلانتیلی] زیبا وب - حمیدرضا ترکمندی
- ^ شهر شما چقدر جمعیت دارد؟. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-04-23. یوْخلانیلیب2014-04-23.
- ^ предполагаемое
- ^ وب سایت افشین کاظمی
- ^ خبرگزاری فارس
- ^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ قایناق خطاسی برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نامبلدیهوارد نشده است - ^ http://www.iau-bijar.ac.ir Archived 2015-10-16 at the Wayback Machine. دانشگاه آزاد واحد بیجار
- ^ http://www.pnubijar.ac.ir Archived 2019-09-17 at the Wayback Machine. دانشگاه پیام نور واحدد بیجار
- ^ خبرگزاری جمهوری اسلامی
- ^ ممتاز نیوز
- ^ بیجار بام ایران. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-04-03. یوْخلانیلیب2014-07-25.
- ^ بیجار آنلاین. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-07-21. یوْخلانیلیب2014-07-25.
- ^ بهراه
- ^ پیست موتورسوار کراس شهید منصوری شهرستان بیجار افتتاح شد
- ^ بهره برداری ازمجهزترین خانه کشتی کشور در بیجار
- ^ افتتاح بزرگترین سالن ورزشی بانوان غرب کشور در بیجار. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-09-21. یوْخلانیلیب2014-07-21.
- ^ بهره برداري از مجموعه ورزشي شهداي گمنام بيجار
- ^ شماره تماس مراکز بهداشتی و درمانی, بیجار بلدیه‌سی
- ^ صدا و سیمای کردستان[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ خبرگزاری جموری اسلامی کردستان[دائمی اولو باغلانتیلی]