کوردیستان اوستانی
کوردیستان اوستانی یا دا سنندج (سیناندئژ) اوستانی (فارسجا: استان کردستان) ایران اوستانلاریندان بیری‌دیر. بو اوستانین مرکزی سنندج شهری‌دیر.
دیل و ائتنیک ترکیبیدَییشدیر
کوردوستان اوستانی تورکلر و کوردلرین یاشاییش یئری‌دیر. بو اوستانین دوغو قیسمینده عومومن تورکلر یاشاییرلار. بو اراضی لر قدیم زامان لاردان آذربایجان سینیرلاری ندا یئرلشیب لر.[۱][۲][۳][۴]
تورکلر یاشایان بولگه‌لردَییشدیر
تورکلر عومومییت‌ده آذربایجان سینیرلاریندا اولان بیجار گروس شهریستانی و قوروه شهریستانین‌ده یاشاییرلار.[۱][۲][۳] بانه، دهگلان، دیوان دره، سروآباد، ساققیز، سنندج، کامیارانو مریوان بولگه لری بو اوستانین آیری بولگه لری دیرلر.[۵]
آذربایجان و کوردوستان سینیرلاریدَییشدیر
حال حاضیردا کوردوستان اوستانی‌نین سینیرلاریندا یئرلشن بیجار و قوروه بولگه‌لری تاریخن آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیب‌لر. بو اراضی میلاددان اونجه ماننا-ماد دولتی، ساسانی‌لر زامانی و... زامان‌لاردا آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیب‌دیر.
قاجار سولاسه‌سی‌نین ایکینجی پادیشاهی فتحعلی‌شاه زامانی (1213-1176 ش، 1834-1797م و 1250-1212 ق ایللرینده) هله همدان، زنجان و ایندیکی کوردوستان اوستانینه تابیع اولان بیجار گروس و قوروه آذربایجان سینیرلاریندا یئرلشیردیلر. افضل‌التواریخ ده یازیلان کیمی فتحعلی شاه زامانی رسم بئله‌ایدی کی شاهزاده‌لرین هر بیریسی بیر ویلایتین باشچی‌لیغینا تعیین اولوردولار، آنجاق او زامان شاهزاده دارا حوکومت‌سیز قالیر، صدراعظم شفیع صدر بئله قرارا گلیر کی قزوین، گروس، همدان و فلان بلوکی نی آذربایجان‌دان آییریب زنجان‌لا بیرلیک‌ده خمسه ویلایتینی یارادسین تا شاهزاده اورایا حوکومت ائده بیلسین. بو زامان خمسه ویلایتی آذربایجانا تابع قالیر و شاهزاده نایب‌السلطنه نین نظری آلتیندا ایشه باشلاییر. فتحعلی شاهین اؤلوموندن سوْنرا موحممدشاه حوکومته و میرزا آقاسی صدراعظم‌لییه چاتیر. وزیر موحممد صادیق خان گروسی‌نین اؤلوموندن سوْنرا 1260ه.ق ایلینده گروس ویلایتین نایب‌السلطنه‌نین ایختیاری آلتیندان چیخاردیر و حوکومتین موستقیل ائدیر تا شاه و صدراعظم اورانین حاکیمین راحاتجاسینا عزل و نصب ائده بیلسین‌لر.[۶]
1325 اینجی ه.ق ایلینده ایرانین ایالات و ولایات قانونو (قانون ایالات و ولایات ایران) میلّی مجلیسین تصویبینده کئچدی و بو قانون اساسیندا ایران 27 اوستان و ویلایته بؤلوندو. بو بؤلونمه‌لر اساسیندا گروس هله‌ده موستقیل بیر ویلایت کیمی ساخلانیلدی. میلّی حوکومت پیشه‌وری زامانیندا گروسو اله کئچیرتمه‌یه چالیشسادا دولتی نیرولار اؤنونده ایش قاباغا آپارا بیلمه‌دی و بو چالیشما اوغورسوز اولدو.
1316-اینجی ه.ش ایلینده پهلوی‌لر ایلک اینظیباتی بؤلمه‌لری (تقسیمات سیاسی) باشلاندی. بو اساسدا ایران 10 اوستان و 49 شهریستانا بؤلوندو. بؤ بولمه‌لر اساسیندا گروس بئشینجی اوستانا وئریلدی. بئشینجی اوستاندا ایلام، کیرمانشاه، بیجار، سنندج و شاه‌آباد یئرلشیردی.
1318-اینجی ه.ش ایلینده آذربایجان اوستانی ایکی یئره بؤلونن زامان (اوچونجو و دوردونجو اوستان) بیجار گروس شهریستانی بئشینجی اوستان‌دان آیریلدی و باتی آذربایجان اوستانینا ایضافه اولوندو. 1325-اینجی ه.ش ایلینده همدان اوستانینه وئریلدی و 1337-اینجی ه.ش ایلینده همدان اوستانیندن آیریلدی و کوردوستان اوستانینا وئریلدی. بو بؤلگه ایندی ایکی برلگه‌یه برلونمک‌له کوردوستان اوستانی سینیرلاریندا قالماقدادیر.[۷][۸]
قایناقلاردَییشدیر
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ چنلی بئل درگی سی، ۳ - اونجو سای، باتی آذربایجان ین اوزل سایی
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ دکتر م پناهایان، مجموعه ای در چهار جلد به نام " فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین " سال ۱۳۵۱
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ http://farsi.qurtulush.info/?p=1016
- ↑ http://sozumuz.blogspot.com/مئهران باهارلی، جغرافیای انسانی خلق تورک در ایران
- ↑ http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86
- ↑ از بام ایران تا سرزمین طوفان / محمد کامیار . _ تهران : شرکت توسعه کتابخانه های ایران , 1380 . 366 ص . : مصور , نقشه , جدول , عکس .
- ↑ از بام ایران تا سرزمین طوفان / محمد کامیار . _ تهران : شرکت توسعه کتابخانه های ایران , 1380 . 366 ص . : مصور , نقشه , جدول , عکس .
- ↑ چنلی بئل درگی سی، 3 - اونجو سای، باتی آذربایجان ین اوزل سایی