کورد دیللری

کورد دیللری
کورد دیللری
Kurdî / کوردی
دوْغما دانیشانلار	تورکیه، عراق، ایران، سوریه، ائرمنیستان، آذربایجان جومهوریتی، گورجیستان
منطقه	کوردوستان، مرکزی آنادولو بؤلگه‌سی، شومالی خوراسان
ائتنیک	کوردلر
دوْغما دانیشانلار	۲۰-۳۰ میلیون (2000–2010 est.)
دیل عائیله‌سی	هیند-اوروپا دیللری هیند-ایران دیللری گیلک دیلی باتی ایران دیللری باتی ایران دیللری کورد دیللری; ; ; ; ;
لهجه‌لر	کورمانج دیلی (کورمانجی); سوران دیلی (سورانی); گونئی کوردجه (کلهری);
یازی سیستمی	In use:; Hawar alphabet (Latin script; used mostly in Turkey and Syria); Sorani alphabet; (فارس الیفباسی; used mostly in Iraq and Iran); Not used:; Cyrillic alphabet (former Soviet Union)
رسمی وضعیت
رسمی دیلی	عراق عراق کوردیستانی;
تانینمیش; آزینلیق دیلی	سوریه (اقلیّت دیلی) ; ارمنیستان (اقلیّت دیلی); ایران (اقلیّت دیلی); تورکیه (اقلیّت دیلی) ; آذربایجان جومهوریتی (کیچیک اقلیّت دیلی)
دیل کوْدلاری
ISO 639-1	ku
ISO 639-2	kur
ISO 639-3	kur – inclusive code; Individual codes:; ckb – سوران دیلی; kmr – کورمانج دیلی; sdh – گونئی کوردجه
Glottolog	kurd1259
Linguasphere	58-AAA-a (North Kurdish incl. Kurmanji & Kurmanjiki) + 58-AAA-b (Central Kurdish incl. Dimli/Zaza & Gurani) + 58-AAA-c (South Kurdish incl. Kurdi)
	کوردجه دانیشانلارین یئری اورتادوغو'دا او یئرلرکی کورد دیل‌لری اکثریت‌ده‌دیر او یئرلرکی کورد دیل‌لری اقلیت‌ده‌دیر
	بو یازیدا IPA فونتیک نیشانلاری وار. دۆزگون رندر دستکلری اولماسا، مۆمکوندور یونیکود یئرینه سوال علامتی و یا آیری علامتلر گؤره‌سیز.

کورد دیل‌لری یا دا کورد دیلی (کوردوجه: کوردی) _ هیند اوروپا دیللری آدلانان دیل عائیله‌سی‌نین ایران دیللری قولونا باغلی‌دیر. بۇ دیل غربی ایران دیللری قولونا عایید دیر و فارسجا و بلوچ دیلی ایله قوهومدور. کوردجه دئییلن دیللر و دئییملر اصلینده بیر- بیریندن چوْخ اوزاق دیللردیرلر و بۇ دیللری دانیشانلار آراسیندا قارشیلیقلی آنلاشیم یوخدور. اونون اۆچون ده بۇ دیللری و دئییملری بیر آد آلتیندا "کوردجه" آدلاندیرماق اصلینده سیاسی موتیولردن آسیلی دیر. کورد دیلی اوچ بوداغا بؤلونور:

کورد دیللرینین سیرالاماسی

شومال-غرب کورد دیلی: کورمانجی

مرکزی کوردجه: سورانی

جنوبی کوردجه: کرمانشاهی، ایلامی، کلهری و لکی

کورمانجی کوردجه‌سی سوریه، عراق (دهوک شهری) و ایرانین غربی آذربایجان اوستانینین تورکیه ایله سینیریندا داغلیق اراضیلرده دانیشیلیر. سورانی کوردجه‌سی عراق کوردوستانی، ایرانین کوردوستان اوستانیندا، هابئله غربی آذربایجان اوستانینین جنوب حیصه‌سینده مهاباد (سویوق بولاق) و بیر سیرا شهرلرینده دانیشیلیر. جنوب کوردجه سی کیرمانشاه و ایلام اوستانیندا دانیشیلیر . کورمانجی کوردجه‌سی ایراندا آذربایجان تۆرکجه‌‌سیندن و تورکیه ده تورکیه تورکجه‌سی‌ندن تاثیر آلمیش^[۴]، سورانی دیلیده آذربایجان تۆرکجه‌‌سیندن چوخلو تاثیر آلیب و بیر سیرا سؤزلری او جومله‌دن (بئشیک، گمی، سوواخ) بۇ دیلدن بورج آلمیشدیر.

کورد سؤزونون معناسی

کورد سؤزونون کؤکو آیدین دئییل^[۵]. رینولدز بئله بیر ایناما صاحیبدیر کی کورد سؤزو ایلک دفعه سومئر یازیلاریندا "کار-دا یئری" عونوانی ایله آدی چکیلن یئر آدی ایله ایلگیلی دیر. او بۇ سؤزو آشور و اورارتو آدی اولاراق معنالاندیریر و اونون آغری داغ (آرارات) داغی معناسیندا ایشلندیگینی دئییر^[۶]. ایسلامدان اؤنجه پهلوی دیلینده "کورت" کیمی ایشله نن بۇ سؤز ایسلامی دؤنمده "کرد" اولاراق فارس و عرب دیللرینده ایشلنمیشدیر^[۶]. ایسلامی دؤنمده بۇ سؤز بۇ گونکو کیمی بیر قومون آدی دئییل، عومومیتله "چوبان، کؤچری حیات سورن اینسانلار" کیمی ایشلنمیشدیر. عرب و فارس دیللرینده کورد سؤزونون عرب و یا ایرانلی کؤچریلره ایشاره ائتمه سی باره ده بونو دئمک اولار کی بلوچلارین، طبرستان دیلمیلرینین و یا سورستان عربلرینین کورد آدلانماسی، تکجه بۇ سؤزون کؤچریلر کیمی آچیقلانماسی ایله معنا قازانا بیلر. یاقوت حموی^[۷]، حمزه اصفهانی^[۸]، طبری^[۹]، استخری، مسعودی و ابن بلخی^[۱۰] کیمی تاریخچیلر هامیسی کورد سؤزونو بۇ معنادا ایشلتمیشلر. یئنی دؤنمین غرب تاریخچیلری مینورسکی^[۱۱]، ریچارد فرای^[۱۲]، ولادیمیر الکسیویچ ایوانف^[۱۳]، مکنزی^[۱۴]، و مارتین فان برایسن^[۱۵] دا بۇ سؤزون کؤچریلر و چوبانلار معناسینی داشیدیغینی وورغولامیشلار.
نهایت کورد سؤزونون نه زامان بیر قوم آدی اولاراق ایشلنمه سی باره ده دقیق معلومات یوخدور.

قایناق‌لار

^ Only very rough estimates are possible. SIL Ethnologue gives estimates, broken down by dialect group, totalling 31 million, but with the caveat of "Very provisional figures for Northern Kurdish speaker population". Ethnologue estimates for dialect groups: Northern: 20.2M (undated; 15M in Turkey for 2009), Central: 6.75M (2009), Southern: 3M (2000), Laki: 1M (2000). The Swedish Nationalencyklopedin listed Kurdish in its "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), citing an estimate of 20.6 million native speakers.
^ Pavlenko, Aneta (2008). Multilingualism in post-Soviet countries. Bristol, UK: Multilingual Matters. pp. 18–22. ISBN 978-1-84769-087-6.
^ Ethnologue - Azerbaijan. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 23 January 2018. یوْخلانیلیب3 February 2018.
^ Haig, Geoffrey(2007). Grammatical borrowing in Kurdish (Northern group). In Yaron Matras and Jeanette Sakel ed. Grammatical borrowing in cross-lingustic perspective, pp. 165-184.
^ G. Asatrian, Prolegomena to the Study of the Kurds, Iran and the Caucasus, Vol.13, pp. 1–58, 2009: "Generally, the etymons and primary meanings of tribal names or ethnonyms, as well as place names, are often irrecoverable; Kurd is also an obscurity"
^ ^۶٫۰ ^۶٫۱ G. S. Reynolds, A Reflection on Two Qurʾānic Words (Iblīs and Jūdī), with Attention to the Theories of A. Mingana, Journal of the American Oriental Society, Vol. 124, No. 4 (October –December , 2004), pp. 675–689. (see p.683, 684 & 687)
^ عنوان کتاب: ترجمه کتاب معجم البلدان. نویسنده: یاقوت حموی بغدادی. ناشر: سازمان میراث فرهنگی کشور. تعداد جلد: 2 جلد. زبان: فارسی
^ تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلاه و السلام نویسنده:حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن. ناشر :منشورات دار مکتبه الحیاه. متن: «کانت الفرس تسمی الدیلم الاکراد طبرستان کما کانت تسمی العرب اکراد سورستان»
^ محمد بن جریر طبری، ابوالقاسم حالت تاریخ طبری، ابوالقاسم حالت، ج۱۱، ص۴۹۷۷
^ ایرانشهر-جلد اول ۱۳۴۲- یونسکو- کمیسیون ملی یونسکو در ا یران ص۹۷
^ V. Minorsky, Encyclopedia of Islam: "We thus find that about the period of the Arab conquest a single ethnic term Kurd (plur. Akrād) was beginning to be applied to an amalgamation of Iranian or iranicised tribes. , "Kurds" in Encyclopaedia of Islam". Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. accessed 2007
^ Richard Frye,"The Golden age of Persia", Phoneix Press, 1975. Second Impression December 2003. pp 111: "Tribes always have been a feature of Persian history, but the sources are extremly scant in reference to them since they did not 'make' history. The general designation 'Kurd' is found in many Arabic sources, as well as in Pahlavi book on the deeds of Ardashir the first Sassanian ruler, for all nomads no matter whether they were linguistically connected to the Kurds of today or not. The population of Luristan, for example, was considered to be Kurdish, as were tribes in Kuhistan and Baluchis in Kirman
^ Wladimir Iwanov:"The term Kurd in the middle ages was applied to all nomads of Iranian origin".(Wladimir Ivanon, "The Gabrdi dialect spoken by the Zoroastrians of Persia", Published by G. Bardim 1940. pg 42
^ David Mackenzie: "If we take a leap forward to the Arab conquest we find that the name Kurd has taken a new meaning becoming practically synonmous with 'nomad', if nothing more pejorative" D.N. Mackenzie, "The Origin of Kurdish", Transactions of Philological Society, 1961, pp 68-86
^ Martin van Bruinessen, "The ethnic identity of the Kurds", in: Ethnic groups in the Republic of Turkey, compiled and edited by Peter Alford Andrews with Rüdiger Benninghaus [=Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Nr.60]. Wiesbaden: Dr. Ludwich Reichert, 1989, pp. 613-21. excerpt: "The ethnic label "Kurd" is first encountered in Arabic sources from the first centuries of the Islamic era; it seemed to refer to a specific variety of pastoral nomadism, and possibly to a set of political units, rather than to a linguistic group: once or twice, "Arabic Kurds" are mentioned. By the 10th century, the term appears to denote nomadic and/or transhumant groups speaking an Iranian language and mainly inhabiting the mountainous areas to the South of Lake Van and Lake Urmia, with some offshoots in the Caucasus...If there was a Kurdish speaking subjected peasantry at that time, the term was not yet used to include them."

[pop-1] Only very rough estimates are possible. SIL Ethnologue gives estimates, broken down by dialect group, totalling 31 million, but with the caveat of "Very provisional figures for Northern Kurdish speaker population". Ethnologue estimates for dialect groups: Northern: 20.2M (undated; 15M in Turkey for 2009), Central: 6.75M (2009), Southern: 3M (2000), Laki: 1M (2000). The Swedish Nationalencyklopedin listed Kurdish in its "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), citing an estimate of 20.6 million native speakers.

[2] Pavlenko, Aneta (2008). Multilingualism in post-Soviet countries. Bristol, UK: Multilingual Matters. pp. 18–22. ISBN 978-1-84769-087-6.

[3] Ethnologue - Azerbaijan. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 23 January 2018. یوْخلانیلیب3 February 2018.

[4] Haig, Geoffrey(2007). Grammatical borrowing in Kurdish (Northern group). In Yaron Matras and Jeanette Sakel ed. Grammatical borrowing in cross-lingustic perspective, pp. 165-184.

[5] G. Asatrian, Prolegomena to the Study of the Kurds, Iran and the Caucasus, Vol.13, pp. 1–58, 2009: "Generally, the etymons and primary meanings of tribal names or ethnonyms, as well as place names, are often irrecoverable; Kurd is also an obscurity"

[S._Reynolds_2004_pp._675-6] ۶٫۰ ^۶٫۱ G. S. Reynolds, A Reflection on Two Qurʾānic Words (Iblīs and Jūdī), with Attention to the Theories of A. Mingana, Journal of the American Oriental Society, Vol. 124, No. 4 (October –December , 2004), pp. 675–689. (see p.683, 684 & 687)

[7] عنوان کتاب: ترجمه کتاب معجم البلدان. نویسنده: یاقوت حموی بغدادی. ناشر: سازمان میراث فرهنگی کشور. تعداد جلد: 2 جلد. زبان: فارسی

[8] تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیاء علیهم الصلاه و السلام نویسنده:حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن. ناشر :منشورات دار مکتبه الحیاه. متن: «کانت الفرس تسمی الدیلم الاکراد طبرستان کما کانت تسمی العرب اکراد سورستان»

[9] محمد بن جریر طبری، ابوالقاسم حالت تاریخ طبری، ابوالقاسم حالت، ج۱۱، ص۴۹۷۷

[10] ایرانشهر-جلد اول ۱۳۴۲- یونسکو- کمیسیون ملی یونسکو در ا یران ص۹۷

[11] V. Minorsky, Encyclopedia of Islam: "We thus find that about the period of the Arab conquest a single ethnic term Kurd (plur. Akrād) was beginning to be applied to an amalgamation of Iranian or iranicised tribes. , "Kurds" in Encyclopaedia of Islam". Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online. accessed 2007

[12] Richard Frye,"The Golden age of Persia", Phoneix Press, 1975. Second Impression December 2003. pp 111: "Tribes always have been a feature of Persian history, but the sources are extremly scant in reference to them since they did not 'make' history. The general designation 'Kurd' is found in many Arabic sources, as well as in Pahlavi book on the deeds of Ardashir the first Sassanian ruler, for all nomads no matter whether they were linguistically connected to the Kurds of today or not. The population of Luristan, for example, was considered to be Kurdish, as were tribes in Kuhistan and Baluchis in Kirman

[13] Wladimir Iwanov:"The term Kurd in the middle ages was applied to all nomads of Iranian origin".(Wladimir Ivanon, "The Gabrdi dialect spoken by the Zoroastrians of Persia", Published by G. Bardim 1940. pg 42

[14] David Mackenzie: "If we take a leap forward to the Arab conquest we find that the name Kurd has taken a new meaning becoming practically synonmous with 'nomad', if nothing more pejorative" D.N. Mackenzie, "The Origin of Kurdish", Transactions of Philological Society, 1961, pp 68-86

[15] Martin van Bruinessen, "The ethnic identity of the Kurds", in: Ethnic groups in the Republic of Turkey, compiled and edited by Peter Alford Andrews with Rüdiger Benninghaus [=Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients, Reihe B, Nr.60]. Wiesbaden: Dr. Ludwich Reichert, 1989, pp. 613-21. excerpt: "The ethnic label "Kurd" is first encountered in Arabic sources from the first centuries of the Islamic era; it seemed to refer to a specific variety of pastoral nomadism, and possibly to a set of political units, rather than to a linguistic group: once or twice, "Arabic Kurds" are mentioned. By the 10th century, the term appears to denote nomadic and/or transhumant groups speaking an Iranian language and mainly inhabiting the mountainous areas to the South of Lake Van and Lake Urmia, with some offshoots in the Caucasus...If there was a Kurdish speaking subjected peasantry at that time, the term was not yet used to include them."

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]