کوردلر
کۆردلر، اورتا شرقده یاشایان کۆرد دیللرینین بیرینه دانیشان خالقلار.[۳۴][۳۵] بعضی تاریخچیلرین نظرینه گؤره کۆرد کلمه‌سی بیر خاص نیژادا ایشاره ائتمه‌ییر و عربلر طرفیندن ایکیچایلارآراسیندا یاشایان سونی موسلمان خالقلارا کی اؤز دیللری و فرهنگلری ایله عوموماً بیر قونشو منطقه‌ده ایران، عراق، تورکیه و سوریه اؤلکه‌لری آراسیندا کوردوستان آدیلا تانینان بیر منطقه‌ده یاشایانلارا وئریلن ایصطلاح‌دیر.[قایناق گؤسترین] بیرنجی دونیا ساواشیندان قاباق کۆردلر کؤچرلی‌ایمیش‌لر و کوردلر کئچی و قویون ساخلامقلا بین‌النحرین دؤزلوک‌لرینده، ایران و تورکیه داغلاریندا حایاتلاری وارییدی. عثمانلی ایمپیراتورلوغونون داغیلماسیندان سوْنرا جدید بیر میلت - دؤولتلرین ساییندا دئییل، بیر آیری کۆردیستان‌دیر. کۆردلر داها راحات منطقه‌ده دولانا بیلمه‌دیلر و فصلی کؤچلری و سونتی یاشایشلارین ترک ائتمه‌یه مجبور اولدولار. ییرمینجی عصرین باشلاریندا کۆردلر میلیتچیلیکه تمرکز ائتدیلر. ۱۹۲۰ (میلادی) ایلین (سور عهدنامه‌سی) نده، کی جدید عراق، سوریه و کویت دؤولتلرین یاراتدی، کۆردیستان دؤولتی‌نین قورولماسینادا ایمکان وئرمیشدی اما هئچ واخت ایجرا اولمادی. تورکیه‌نین عوثمانلی سلطنتی‌نین ییخیلماسیندان سوْنرا کمال آتاتورک تورکیه‌ده، تورکیه، ایران و عراق هئچ بیری مۆستقیل بیر کوردیستان دؤولتینی رسمیته تانیمادیلار. تورکیه‌ده کورد دیلینی ممنوع و شهرلرده سونتی کورودو پالتارلاری ممنوع و کوردلره (داغ تۆرکو) آد قویدولار و تورک حکومتی کوردلری هؤویتلریندن محروم اتمه‌یه چالیشدی. تورک دؤولتی کۆردلری شهرلره مهاجیرت اتمه‌یه تشویق ائتدی و کۆردلری منطقه‌ده سئیرکلشدیردی، تورکیه دؤولتی کۆردلری بیر اقلیت قوم تانیماغا دوام وئریر.[۳۶]کورد مدنیتی یوز ایللر بویو داوام ائدن تعامول نتیجه‌سینده دیگر یاخین شرق مدنیتلری ایله موختلیف اوخشارلیقلارا مالیک اولسا دا، کورد دینی اینانجی کیفایت قدر همزمان شکیلده گلیشمیشدیر.[۳۷] بوگون کوردلرین اکثریتی شافعی مذهبینه منسوب سونی موسلمانلار اولدوغو حالدا، بیر چوخ فرقلی دین و اینانجین منسوبلاری دا وار. بونلارا علاوه اولاراق، کوردلر آراسیندا یزیدیلیک و اهل حق کیمی موختلیف دینی مذهبلر، فیرقه‌لر، جریانلار و اینانجلار مئیدانا گلمیشدیر.[۳۷][۳۸]
یاشادیغی یئرلر دَییشدیر
کوردلرین یاشادیغی یئرلری و ساییلارینا گؤره چوخلو تخمینلر وورولور و موختلیف منبع‌لر موختلیف نظرلر وئریرلر اونون اوچون بو گونه قدر کوردلرین ساییلارینا گؤره بیر ثابیت عدد تاپیلماییبدیر، آنجاق بللی‌دیر کوردلر اونلارجا اؤلکه‌ده یاشایاراق هئچ بیر اؤلکه‌نین اکثریتینی تشکیل وئرمیلر و بوتون یاشادیغی اؤلکه‌لرده آزینلیق ائتنیک قروپو تانینیرلار. دئمک اولار کی کوردلرین یوزه ۹۰ یا ۹۵٪-ی ایران، تورکیه، عراق و سوریه اؤلکه‌لرینده یاشاییرلار، کوردلر تورکیه، عراق و سوریهنین ۲-جی ائتنیک قروپو[۳۹][۴۰][۴۱] و ایرانین ۳-جو و یا ۴-جو ائتنیک قروپونو تشکیل وئریرلر،[۴۲] اوروپا دا یاشایان کوردلرین ۷۵٪-۸۰٪-ی بو ۴ اؤلکه‌دن اوروپا یا کؤچوبلر.
ایراندا دَییشدیر
۲۰۱۰-جو ایلین آمارلارینا گؤره کوردلر ایران اهالیسی‌نین تخمیناً ۵٪_۷٪-نی تشکیل ائدیرلر[۴۳][۴۲][۴۴](۷٪-ده لور دیلینه دانیشان لک‌لر و فیلی‌لر، همچنین کورد اولمایان گورانی‌لرده کورد حساب اولوبلار)[۴۵] بو خالقلاری کورد سایماماقلا ۲۰۰۶-جی ایلین ایران جمعیتی آماری اساسیندا کوردلرین جمعیتی ایراندا ۴٫۹ میلیون نفردیر.
عراقدا دَییشدیر
تورکیه‌ده دَییشدیر
تورکیه‌ده کوردلرین جمعیتی و یاشادیغی یئرلرینه چوخلو تخمینلر وورولور کی او تخمینلر عیبارتدیلر:
- ۱۹۶۵-جی ایلین آمارلارینا گؤره تورکیه‌ده ۲٬۲۱۹٬۵۰۲ نفرین آنادیلی کورمانج دیلیدیر کی بونلارین ۱٬۳۲۳٬۶۹۰ نفری کورمانج دیلیندن سونرا باشقا دیل بیلمیردیلر[۴۶] همچنین کورمانج‌دیلی ایکینجی دیلی اولان و یا کورمانج دیلینی باشا دوشنلرین سایی (آنا دیللریندن علاوه) ۴۲۹٬۱۶۸ نفریدیر.[۴۷] بئله‌لیکله، ۱۹۶۵-جی میلادی ایلده ۳۱٬۳۹۱٬۴۲۱ نفر اولان تورکیه اهالیسی‌نین اَن چوخ احتیمالی ایله ۸٬۴۴٪-نی کوردلر(کورمانج‌لار) تشکیل ائدیردیلر.
- تورکیه آمار مؤسیسه‌سی‌نین ۳۱ دسامبر ۲۰۱۳ ده وئردیقی رسمی آمار اساسیندا تورکیه‌نین ۷۶٬۶۶۷٬۸۶۴ نفر جمعیتی واردیر.[۴۸] اگر ۱۹۶۵-جی ایلین آماری ثابیت قالسا تورکیه‌ده اَن چوخو ۶٬۴۷۱ میلیون نفر کورد یاشاییر. البته اوزون ایللرده کوردلرین اکثریتی‌نین یاشادیغی یئرلری (تورکیه‌نین شرق و جونوب-شرق اوستانلاری) یوخاری جمعیت روشدونا صاحیب اولماقی و همچنین بیرینجی کؤرفز دؤیوشونده ۱ میلیوندان آرتیق کورد عراقدان تورکیه‌یه کؤچمسی کوردلرین جمعیتی‌نی تورکیه‌ده یوخاریا آپاریب.[۴۹]
- ۲۰۰۶-جی میلادی ایلده کوندا: آراشتیرما و دانیشمانلیک تورکیه جومهوریتی‌نین طرفیندن تورکیه‌نین ائتنیک قروپلاری‌نین آمارلارین چیخادماق اوچون ایشه باشلادی، بو مؤسیسه‌نین وئردیقی آمار اساسیندا تورکیه‌نین ۷۶٪-نی آنادولو تورکلری، ۱۵٫۷٪-نی کوردلر و زازالار، ۲٫۸٪-نی باشقا تورک خالقلاری، ۰٫۷٪-نی عربلر و ۴٫۷٪-نی باشقا ائتنیک قروپلار تشکیل ائدیبلر.[۵۰]
سوریه‌ده دَییشدیر
قایناقلار دَییشدیر
- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ The World Factbook (Online ed.). Langley, Virginia: US مرکزی ایطلاعات تشکیلاتی. 2015. ISSN 1553-8133. 6 January 2019-ده اوریجنال-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 2 August 2015-ده یوخلانیب.
{{cite book}}:|archive-date=/|archive-url=وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک) A rough estimate in this edition gives populations of 14.3 million in Turkey, 8.2 million in Iran, about 5.6 to 7.4 million in Iraq, and less than 2 million in Syria, which adds up to approximately 28–30 million Kurds in Kurdistan or in adjacent regions. The CIA estimates are بو تاریخدن: آقوست ۲۰۱۵[بروزرسانی] – Turkey: Kurdish 18%, of 81.6 million; Iran: Kurd 10%, of 81.82 million; Iraq: Kurdish 15–20%, of 37.01 million, Syria: Kurds, Armenians, and other 9.7%, of 17.01 million. - ^ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ The Kurdish Population by the Kurdish Institute of Paris, 2017 estimate. The Kurdish population is estimated at 15–20 million in Turkey, 10–12 million in Iran, 8–8.5 million in Iraq, 3–3.6 million in Syria, 1.2–1.5 million in the European diaspora, and 400k–500k in the former USSR—for a total of 36.4 million to 45.6 million globally.
- ^ "Wir Kurden ärgern uns über die Bundesregierung" - Politik. Süddeutsche.de.
- ^ Geschenk an Erdogan? Kurdisches Kulturfestival verboten. heise.de.
- ^ The cultural situation of the Kurds, A report by Lord Russell-Johnston, Council of Europe, July 2006.
- ^ Ismet Chériff Vanly, “The Kurds in the Soviet Union”, in: Philip G. Kreyenbroek & S. Sperl (eds.), The Kurds: A Contemporary Overview (London: Routledge, 1992). pg 164: Table based on 1990 estimates: Azerbaijan (180,000), Armenia (50,000), Georgia (40,000), Kazakhstan (30,000), Kyrghizistan (20,000), Uzbekistan (10,000), Tajikistan (3,000), Turkmenistan (50,000), Siberia (35,000), Krasnodar (20,000), Other (12,000), Total 450,000
- ^ https://www.ethnologue.com/country/LB/languages
- ^ "3 Kurdish women political activists shot dead in Paris". CNN. 11 January 2013. http://edition.cnn.com/2013/01/10/world/europe/france-kurd-deaths/. کوردلر
- ^ "Diaspora Kurde" (in fr). https://www.institutkurde.org/kurdorama/. کوردلر
- ^ Sweden. Ethnologue (2015).
- ^ Всероссийская перепись населения 2010 г. Национальный состав населения Российской Федерации. Demoscope.ru.
- ^ The Kurdish Diaspora.
- ^ QS211EW - Ethnic group (detailed). nomis. Office for National Statistics.
- ^ Ethnic Group - Full Detail_QS201NI.
- ^ Scotland's Census 2011 - National Records of Scotland - Ethnic group (detailed). Scotland Census. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-05-21. یوْخلانیلیب2023-02-12.
- ^ Ethnic composition of Kazakhstan 2021.
- ^ Information from the 2011 Armenian National Census (hy). Statistics of Armenia.
- ^ Switzerland. Ethnologue.
- ^ "Fakta: Kurdere i Danmark" (in da). 8 May 2006. http://jyllands-posten.dk/indland/ECE5105449/fakta-kurdere-i-danmark/. کوردلر
- ^ Language and Cultural Shift Among the Kurds of Jordan.
- ^ Austria. Ethnologue.
- ^ Greece. Ethnologue.
- ^ 2011-2015 American Community Survey Selected Population Tables. Census Bureau. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-02-12. یوْخلانیلیب2023-02-12.
- ^ Ethnic Origin (279), Single and Multiple Ethnic Origin Responses (3), Generation Status (4), Age (12) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces and Territories, Census Metropolitan Areas and Census Agglomerations, 2016 Census (25 October 2017).
- ^ Language according to age and sex by region 1990 - 2021. Statistics Finland.
- ^ Population/Census.
- ^ Number of resident population by selected nationality. United Nations. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-07-10. یوْخلانیلیب2023-02-12.
- ^ Australia - Ancestry (2022).
- ^ Atlas of the Languages of Iran A working classification.
- ^ Michiel Leezenberg (1993). "Gorani Influence on Central Kurdish: Substratum or Prestige Borrowing?" (PDF). ILLC - Department of Philosophy, University of Amsterdam: 1. 2019-07-12-ده اوریجنال (PDF)-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. 29 May 2019-ده یوخلانیب.
{{cite journal}}:|archive-date=/|archive-url=وقت مؤهورونون اۇیغونسوزلوغو (کؤمک) - ^ Kurds in Turkey.
- ^ Learn About Kurdish Religion.
- ^ Kurds of Iran: The missing piece in the Middle East Puzzle.
- ^ "Kurds". The Columbia Encyclopedia (6th ed.). Encyclopedia.com. 2014. 29 December 2014-ده یوخلانیب.
- ^ Windfuhr (2013). Iranian Languages. Routledge. p. 587. ISBN 978-1135797041.
- ^ Who Are the Kurds?, Washingtonpost
- ^ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ . ISBN 1856493296.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(کؤمک); Unknown parameter|ilk=ignored (کؤمک); Unknown parameter|son=ignored (کؤمک); Unknown parameter|yayımcı=ignored (|publisher=suggested) (کؤمک); Unknown parameter|yıl=ignored (|date=suggested) (کؤمک); Unknown parameter|بؤلوم=ignored (کؤمک); Unknown parameter|باشلیق=ignored (کؤمک) - ^ KÜRTLER - TDV İslâm Ansiklopedisi.
- ^ Ethnologue 14 report for Syria : Languages of Syria:...Kurmanji – 938,000 in Syria , 6.3% of the population. Northern Syria. Alternate names: NORTHERN KURDISH, KERMANJI, KIRMANJI. Classification: Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Northwestern, Kurdish.
- ^ Konda Araştırma ve Danışmanlık : toplumsal yapı araştırması –Biz Kimiz ? (2006) Archived 2010-10-30 at the Wayback Machine. Archived 2010-10-30 at the Wayback Machine.: 1993-te 18 yaş üzeri deneklerce Belirtilen Kimliğe Göre nüfusun 9,02%-i kürt ve zaza (8,61%-i kürt , 0,41%-i zaza). 2006 yılında Kürt ve zaza etnik kimlik dağılımı tüm Türkiye nüfusunda görmek için , 18 yaş altı nüfusu sayılara orantılı olarak eklenmiş ve Konda tarafından 15,68% (14,97%-i kürt ve 0,71%-i zaza) ve ya 11,445 mln kişi (10,924 mln kürt ve 0,521 mln zaza) verisi alınmıştır.
- ^ Unrepresented Nations and Peoples Organization : The Turkmen of Iraq: Underestimated, Marginalized and exposed to assimilation Terminology:...The real total number of Iraqi voters is accounted as 13.511.936. The real total number of Kurdish voters is 2,243,268. The percentage of the Kurdish voters is 16.6%. According to the most reliable references the Kurdish percentage in Iraq is around 17%.
- ^ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ National portal for electronic services of İran Archived 2011-06-27 at the Wayback Machine. :...The Kurds, who make up about 7 percent of the population, reside primarily in the Zagros Mountains near the borders with Iraq and Turkey.
- ^ Volume 2. Dabbagh – Kuwait University. — Iran, page 1111–1112. // Encyclopedia of Modern Middle East & North Africa. Second Edition.[اولو باغلانتی] Volume 1 — 4. Editor in Chief: Philip Mattar. Associate Editors: Charles E. Butterworth, Neil Caplan, Michael R. Fischbach, Eric Hooglund, Laurie King–Irani, John Ruedy. Farmington Hills: Gale, 2004, 2936 pages. ISBN 978-0-02-865769-1
- ^ Lyle, Garry. Iran (series: Major World Nations), Philadelphia: Chelsea House Publishers (1999); pg. 9-10.
- ^ Asia Times Online:Iran's lurking enemy within Archived 2012-04-14 at the Wayback Machine.:..These assassinations were complemented with aggressive counter-insurgency tactics and a determined effort to isolate the extremist separatists from the mass of Iranian Kurds (who make up about 5% of the country's population)...
- ^ Heinz Kloss & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4
- ^ Escarré International Centre for Ethnic Minorities and Nations Archived 2012-12-22 at the Wayback Machine.:Recent Changes in Turkey’s Language Legislation
- ^ Türkiye İstatistik Kurumu: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2013 Archived 2012-07-19 at the Wayback Machine.
- ^ Kurds — LookLex Encyclopaedia. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-06-29. یوْخلانیلیب2021-05-18.
- ^ Milliyet Gazetesi: 55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk