کوردلر
کۆردلر، اورتا شرقده یاشایان کۆرد دیللرینین بیرینه دانیشان خالقلار. کۆرد کلمه‌سی بیر خاص نیژادا ایشاره ائتمه‌ییر و عربلر ، ایراندا و ایکیچایلارآراسیندا یاشایان بیر سنی موسلمان خالق کی اؤز دیللری و فرهنگلر ایله عموما بیر قونشو منطقه‌ده ایران، عراق، تورکیه، ارمنیستان و سوریه اؤلکه‌لری آراسیندا کوردیستان آدیلا تانینان بیر منطقه‌ده یاشییانلارا وئریلن ایصطلاح‌دیر. بیرنجی دونیا ساواشیندان قاباق کۆردلر کؤچرلی‌ایمیش‌لر و کوردلر کئچی و قویون ساخلامقلا بین‌النحرین دؤزلوک‌لرینده، ایران و تورکیه داغلاریندا حایاتلاری وارییدی. عثمانلی ایمپیراتورلوغونون داغیلماسیندان سوْنرا جدید بیر میلت - دؤولتلرین ساییندا دئییل ، بیر آیری کۆردیستان‌دیر. کۆردلر داها راحات منطقه‌ده دولانا بیلمه‌دیلر و فصلی کؤچلری و سونتی یاشایشلارین ترک ائتمه‌یه مجبور اولدولار. ییرمینجی عصرین باشلاریندا کۆردلر میلیتچیلیکه تمرکز ائتدیلر. ۱۹۲۰ (میلادی) ایلین (سور عهدنامه‌سی) نده، کی جدید عراق، سوریه و کویت دؤولتلرین یاراتدی، کۆردیستان دؤولتی‌نین قورولماسینادا ایمکان وئرمیشدی اما هئچ واخت ایجرا اولمادی. تورکیه‌نین عوثمانلی سلطنتی‌نین ییخیلماسیندان سوْنرا کمال آتاتورک تورکیه‌ده ، تورکیه، ایران و عراق هئچ بیری مۆستقیل بیر کوردیستان دؤولتینی رسمیته تانیمادیلار. تورکیه‌ده کورد دیلینی ممنوع و شهرلرده سونتی کورودو پالتارلاری ممنوع و کوردلره (داغ تۆرکو) آد قویدولار و تورک حکومتی کوردلری هؤویتلریندن محروم اتمه‌یه چالیشدی. تورک دؤولتی کۆردلری شهرلره مهاجیرت اتمه‌یه تشویق ائتدی و کۆردلری منطقه‌ده سئیرکلشدیردی ، تورکیه دؤولتی کۆردلری بیر اقلیت قوم تانیماغا دوام وئریر.[۱]
یاشادیغی یئرلردَییشدیر
کوردلرین یاشادیغی یئرلری و ساییلارینا گؤره چوخلو تخمینلر وورولور و موختلیف منبع‌لر موختلیف نظرلر وئریرلر اونون اوچون بو گونه قدر کوردلرین ساییلارینا گؤره بیر ثابیت عدد تاپیلماییبدیر، آنجاق بللی‌دیر کوردلر اونلارجا اؤلکه‌ده یاشایاراق هئچ بیر اؤلکه‌نین اکثریتینی تشکیل وئرمیلر و بوتون یاشادیغی اؤلکه‌لرده آزینلیق ائتنیک قروپو تانینیرلار. دئمک اولار کی کوردلرین یوزه ۹۰ یا ۹۵٪-ی ایران، تورکیه، عراق و سوریه اؤلکه‌لرینده یاشاییرلار، کوردلر تورکیه، عراق و سوریه‌نین ۲-جی ائتنیک قروپو[۲][۳][۴] و ایرانین ۳-جو و یا ۴-جو ائتنیک قروپونو تشکیل وئریرلر[۵]، اوروپا دا یاشایان کوردلرین ۷۵٪-۸۰٪-ی بو ۴ اؤلکه‌دن اوروپا یا کؤچوبلر.
تورکیه‌دهدَییشدیر
تورکیه‌ده کوردلرین جمعیتی و یاشادیغی یئرلرینه چوخلو تخمینلر وورولور کی او تخمینلر عیبارتدیلر:
- ۱۹۶۵-جی ایلین آمارلارینا گؤره تورکیه‌ده ۲،۲۱۹،۵۰۲ نفرین آنادیلی کورمانج دیلی‌دیر کی بونلارین ۱،۳۲۳،۶۹۰ نفری کورمانج دیلی‌ندن سونرا باشقا دیل بیلمیردیلر[۶] همچنین کورمانج‌دیلی ایکینجی دیلی اولان و یا کورمانج دیلینی باشا دوشنلرین سایی(آنا دیللریندن علاوه) ۴۲۹،۱۶۸ نفریدیر.[۷] بئله‌لیکله، ۱۹۶۵-جی میلادی ایلده ۳۱،۳۹۱،۴۲۱ نفر اولان تورکیه اهالیسی‌نین اَن چوخ احتیمالی ایله ۸،۴۴٪-نی کوردلر(کورمانج‌لار) تشکیل ائدیردیلر.
- تورکیه آمار مؤسیسه‌سی‌نین ۳۱ دسامبر ۲۰۱۳ ده وئردیقی رسمی آمار اساسیندا تورکیه‌نین ۷۶،۶۶۷،۸۶۴ نفر جمعیتی واردیر.[۸] اگر ۱۹۶۵-جی ایلین آماری ثابیت قالسا تورکیه‌ده اَن چوخو ۶،۴۷۱ میلیون نفر کورد یاشاییر. البته اوزون ایللرده کوردلرین اکثریتی‌نین یاشادیغی یئرلری (تورکیه‌نین شرق و جونوب-شرق اوستانلاری) یوخاری جمعیت روشدونا صاحیب اولماقی و همچنین بیرینجی کؤرفز دؤیوشونده ۱ میلیوندان آرتیق کورد عراقدان تورکیه‌یه کؤچمسی کوردلرین جمعیتی‌نی تورکیه‌ده یوخاریا آپاریب.[۹]
- ۲۰۰۶-جی میلادی ایلده کوندا: آراشتیرما و دانیشمانلیک تورکیه جومهوریتی‌نین طرفیندن تورکیه‌نین ائتنیک قروپلاری‌نین آمارلارین چیخادماق اوچون ایشه باشلادی، بو مؤسیسه‌نین وئردیقی آمار اساسیندا تورکیه‌نین ۷۶٪-نی آنادولو تورکلری، ۱۵.۷٪-نی کوردلر و زازالار، ۲.۸٪-نی باشقا تورک خالقلاری، ۰.۷٪-نی عربلر و ۴.۷٪-نی باشقا ائتنیک قروپلار تشکیل ائدیبلر.[۱۰]
ایران‌دادَییشدیر
۲۰۱۰-جو ایلین آمارلارینا گؤره کوردلر ایران اهالیسی‌نین تخمیناً ۵٪_۷٪-نی تشکیل ائدیرلر[۱۱][۵][۱۲](۷٪-ده لور دیلی‌نه دانیشان لک‌لر و فیلی‌لر، همچنین کورد اولمایان گورانی‌لرده کورد حساب اولوبلار)[۱۳] بو خالقلاری کورد سایماماقلا ۲۰۰۶-جی ایلین ایران جمعیتی آماری اساسیندا کوردلرین جمعیتی ایراندا ۴.۹ میلیون نفردیر.
گؤرونتولردَییشدیر
.jpg)
قایناقلاردَییشدیر
- ^ Who Are the Kurds?, Washingtonpost
- ^ Ethnologue 14 report for Syria : Languages of Syria:...Kurmanji – 938,000 in Syria , 6.3% of the population. Northern Syria. Alternate names: NORTHERN KURDISH, KERMANJI, KIRMANJI. Classification: Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Northwestern, Kurdish.
- ^ Konda Araştırma ve Danışmanlık : toplumsal yapı araştırması –Biz Kimiz ? (2006) Archived 2010-10-30 at the Wayback Machine. Archived 2010-10-30 at the Wayback Machine.: 1993-te 18 yaş üzeri deneklerce Belirtilen Kimliğe Göre nüfusun 9,02%-i kürt ve zaza (8,61%-i kürt , 0,41%-i zaza) . 2006 yılında Kürt ve zaza etnik kimlik dağılımı tüm Türkiye nüfusunda görmek için , 18 yaş altı nüfusu sayılara orantılı olarak eklenmiş ve Konda tarafından 15,68% (14,97%-i kürt ve 0,71%-i zaza) ve ya 11,445 mln kişi (10,924 mln kürt ve 0,521 mln zaza) verisi alınmıştır.
- ^ Unrepresented Nations and Peoples Organization : The Turkmen of Iraq: Underestimated, Marginalized and exposed to assimilation Terminology:...The real total number of Iraqi voters is accounted as 13.511.936. The real total number of Kurdish voters is 2,243,268. The percentage of the Kurdish voters is 16.6%. According to the most reliable references the Kurdish percentage in Iraq is around 17%.
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ National portal for electronic services of İran Archived 2011-06-27 at the Wayback Machine. :...The Kurds, who make up about 7 percent of the population, reside primarily in the Zagros Mountains near the borders with Iraq and Turkey.
- ^ Heinz Kloss & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4
- ^ Escarré International Centre for Ethnic Minorities and Nations Archived 2012-12-22 at the Wayback Machine.:Recent Changes in Turkey’s Language Legislation
- ^ Türkiye İstatistik Kurumu: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2013 Archived 2012-07-19 at the Wayback Machine.
- ^ Kurds — LookLex Encyclopaedia. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-06-29. یوْخلانیلیب2021-05-18.
- ^ Milliyet Gazetesi: 55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk
- ^ Volume 2. Dabbagh – Kuwait University. — Iran, page 1111–1112. // Encyclopedia of Modern Middle East & North Africa. Second Edition.[اولو باغلانتی] Volume 1 — 4. Editor in Chief: Philip Mattar. Associate Editors: Charles E. Butterworth, Neil Caplan, Michael R. Fischbach, Eric Hooglund, Laurie King–Irani, John Ruedy. Farmington Hills: Gale, 2004, 2936 pages. ISBN 9780028657691اصلی متنEnglish⧼Colon⧽ (missing text)
Population
With an estimated population of 67 million in 2004, Iran is one of the most populous countries in the Middle East. ... Iran’s second largest ethnolinguistic minority, the Kurds, make up an estimated 5 percent of the country’s population and reside in the provinces of Kerman and Kurdistan as well as in parts of West Azerbaijan and Ilam. Kurds in Iran are divided along religious lines as Sunni, Shiite, or Ahl-e Haqq. - ^ Lyle, Garry. Iran (series: Major World Nations), Philadelphia: Chelsea House Publishers (1999); pg. 9-10.
- ^ Asia Times Online :Iran's lurking enemy within Archived 2012-04-14 at the Wayback Machine.:..These assassinations were complemented with aggressive counter-insurgency tactics and a determined effort to isolate the extremist separatists from the mass of Iranian Kurds (who make up about 5% of the country's population)...