کوردوستان
کوردوستان یا دا کورد نوفوسلو بؤلگه‌لر — اورتادوغو'دا یئرلشن تاریخی و ژئوفرهنگی بیر ایالت یوخسا منطقه‌دیر. بۇ منطقه بۇگۆن دؤرد اؤلکه‌نین آراسیندا یئرلشیب. بو دؤرد اؤلکه ایران، عراق، تورکیه و سوریه دن عیبارت‌دیرلر.
.png)
بؤلگەنن کورد دیاری کیمی ایلک دفه کاشغرلی محمودنن دنیا خریطەسینی هازرلادغی و "العراق" و "الشام" آراسنداکی بؤلگەنی "ارض الاکراد" کیمی قید اتدیی "دیوان لغات الترک" اثرنده خاطرلادب. ارض الاکراد، عرب دیلینده "کوردلارن اؤلکەسی" دمکدیر.[۱][۲] کوردوستان آدی ایلک دفه 1150-جی ایلده بویوک سلجوق حکمداری سولطان سنجر طرفندن غربی ایرانی تصویر اتمک اوچون استفاده ادلمشدر.[۳][۴]
کوردوستان منطقه‌سینده عوموماً کوردلر چوخونلوقدا یاشاییرلار،[۵][۶] آنجاق کوردلرین یانیندا باشقا اتنیک قوروپلاردا کوردوستان منطقه‌سینده آزینلیق اولاراق یاشاییرلار، او جومله‌دن؛ آشور‌لار، یزیدلیلر، عربلر، آذربایجان تورکلری، ائرمنیلر، عراق تورکمانلاری، سوریه تورکمانلاری، آنادولو تورکلری، فارسلار و باشقا خالقلار. کوردوستان اراضی‌سی بۇگۆن عوموماً اۆچ بؤلومه بؤلونوب و بو اۆچ بؤلوم اۆچ اؤلکه‌نین ایچینده یئرلشیب، بو اۆچ بؤلوم ترتیبله ایران کوردوستانی، عراق کوردوستانی و سوریه کوردوستانی آدلانیرلار. کوردلر بو اۆچ اؤلکه‌دن سونرا، باشقا اؤلکه‌لرده ده آزینلیق اولاراق یاشاییرلار، او جومله‌دن؛ تورکیه، کووئیت، اوردون، ارمنیستان، فرانسه، آلمان و سایره اؤلکه‌لر. تورکیه‌نین گونئی دوغو قیسمتلرینه بعضی سیاسی کورد قوروپلاری طرفیندن تورکیه کوردوستانی دئیلیر، آنجاق بو آدین هئچ‌بیر رسمیتی یوخدور.[۷][۸] ۲۰–جی و ۲۱–جی میلادی یوزایللرده اورتاشرق‌ده یاشایان بعضی کوردلر موختلیف ندن‌لره گؤره، آلمان و فرانسه کیمی اؤلکه‌لره کؤچوبلر و بو اؤلکه‌لرده ده آزینلیق اولاراق یاشاییرلار. میثال اۆچۆن فرانسه‌نین ۲۰۱۶–جی میلادی ایلین نوفوس ساییسی اساسیندا ۱۵۰٬۰۰۰ نفر کورد فرانسه اؤلکه‌سینده یاشاییردیلار.[۹] عۆمومیّت‌له، ۲۰–جی میلادی یوزایلده بعضی کورد عائیله‌لری چئشیتلی سببلره گؤره، او جومله‌دن داها یاخشی بیر حیات و ایش تاپماق ندنی‌له موختلیف اؤلکه‌لره کؤچ ائدیبلر.
کوردوستان آدی تاریخ‌ده ایلک دفعه سلجوقلو دؤولتی‌نین زامانیندا ایشلنیب و بۇگۆنکۆ عراق اؤلکه‌سی‌نین قوزئی بؤلوملرینه و ایران اؤلکه‌سی‌نین غربینده اولان بیرسایی بؤلگه‌لره ایشاره ائدیب.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]
تاریخچه
دَییشدیرکوردوستان آدی‌نین ایلک دفعه ایستیفاده اولماسی رسمی قایناقلارا گؤره ۱۰۰۰–۱۱۰۰–جو میلادی ایللره قاییدیر. دؤنمین سلجوقلو حؤکومداری چیزدیردیغی بیر خریطه‌ده کوردوستان آدی‌نی ایشلتمیش‌دیر.[۱۵][۱۶][۱۷]
اورتا چاغ
دَییشدیر
جبال'ین خریطه‌سی آدلی خریطه (دوغو/قوزئی مزوپوتامیا داغلاری)، کوردلرین یاز و قیش دینلنمه یئرلرینی بئلیرتمکده‌دیر.
جوغرافیاسی
دَییشدیر.jpg)
کوردوستان اورتاشرق منطقه‌سینده یئرلشیب. کوردوستانین چوخلو قیسمتلری داغلیق دیر و قیش فصلینده سویوخ و یای فصلینده ایستی هاواسی اولور. کوردوستان منطقه‌سی توپراقلار ایچینده محصور دور و آزاد دنیزلره چیخیشی یوخدور. کوردوستان منطقه‌سی اکینچیلیک اۆچۆن یاخشی توپراقلاری وار و هر ایل بو منطقه‌دن چوخلو اکینچیلیک و باغدارلیق محصول‌لاری اله گلیر. بو منطقه‌دن معروف و بؤیوک چایلار گئچر کی بو چایلاردان بیری دجله چایی دیر کی یولونون بیر قیسمی ده بو منطقه‌دن گئچیر.
اراضی
دَییشدیر
کوردوستان'ین ثابیت سینیرلاری یوخدور و قاپسادیغی توپراقلار اۆزه‌رینده‌کی ایدعالار، قروپ و شخصلره گؤره فرقلی‌لیق‌لار گؤسترمکده‌دیر.
لُغَت التَحریریه و جُغرافیه’یه گؤره (۱۸۸۲ میلادی) عثمانلی کوردوستانی؛ "ارمنیستان، الجزیره (مزوپوتامیا)، عراق عرب (بغداد'دان بصره'یه قدر اولان بؤلگه) و عجمیستان آراسیندادیر. شهرالزور (کرکوک) و موصول ویلایتلری‌له بغداد ویلایتی'نین بیر قیسمینی اولوشتورور. اۇزۇنلۇقچا اۆچ یۆز سئکسن، ان‌جه دؤرد یۆز کیلومتره گئنیشلیغینده‌دیر، یۆکسک داغلاری و وئریملی وادیلری ایچه‌ریر."[۱۸] عینی قایناغا گؤره، عثمانلی کوردوستانی سولطان بیرینجی سلیم زامانیندا اؤز ایسته‌دیغی‌له عثمانلی'یا قاتیلمیش اولوب، ساده‌جه دیاربکر طرفی قیسماً ساواش ایله آلینمیش‌دیر. لُغَت التَحریریه و جُغرافیه'یه گؤره ایران کوردوستانی ایسه بئله تانینمیش؛ "عجمیستاندا آذربایجان، عراق عجم، خوزیستان و عثمانلی کوردوستانی ایله سینیرلانمیش بیر ایالت‌دیر. اۇزۇنلۇغۇ اۆچ یۆز یئتمیش، انی ایکی یۆز ایرمی بئش کیلومتره گئنیشلیغینده و دؤرد یۆز مین نفر نۆفوسو اولوب، مرکزی کیرمانشاه‌دیر."[۱۹]
طبیعتی
دَییشدیرخالق
دَییشدیرسیاست
دَییشدیرایقتیصاد
دَییشدیرهمچنین باخ
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ^ Kurdistan on the map … in 1072 (en-GB) (2013-02-26).
- ^ المفارقة الكبيرة بين أصالة الكورد شعباً و وطناً وانحطات الأتراك (شعباً) وكياناً (2015-08-20).
- ^ Pirbal, Ferhad. When did the word Kurdistan appear? (en). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on July 25, 2015. یوْخلانیلیبAugust 6, 2019.
- ^ Who Are the Kurds? (en). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on July 25, 2019. یوْخلانیلیبAugust 6, 2019.
- ^ شابلون:ASE
- ^ Zeyken, Mordekay (2007). Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan: A Study in Survival (in انگلیسی). Leyden, Niderland: BRILL. pp. 1–2. ISBN 9789004161900.
Kurdistan was never a sovereign state, though the area with an ethnic and linguistic majority of Kurdish population is defined as Kurdistan.
- ^ https://www.cnnturk.com/video/turkiye/turkiyede-kurdistan-yok
- ^ https://www.aa.com.tr/tr/politika/mhp-genel-baskani-bahceli-turkiyede-kurdistan-yoktur-olmamistir-olamayacaktir/1418210
- ^ The cultural situation of the Kurds. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-11-24. یوْخلانیلیب2006-11-24.
- ^ Kurdish Globe Archived ۱۳ ژانویه ۲۰۱۲, at the Wayback Machine., accessed: 1 March 2010.
- ^ Who Are the Kurds?
- ^ [۱]
- ^ لسترنج، سرزمینهای خلافت شرقی، ص208
- ^ جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی، دکتر حشمت الله طبیبی،انتشارات دانشگاه تهران، آذرماه1371
- ^ [۲]
- ^ لسترنج، سرزمینهای خلافت شرقی، ص208
- ^ جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی، دکتر حشمت الله طبیبی،انتشارات دانشگاه تهران، آذرماه1371
- ^ Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Keygar Neşriyat, Ankara: 2004, c. 6, s. 77. ve ayrıca bkz. Archived 2014-12-25 at the Wayback Machine. شابلون:Webarşiv
Orijinal transkripten: "Kürdistan-ı Osmânî: Ermenistan, el-Cezîre, Irâk-ı Arab ve Acemistan beynindedir. Şehrizor ve Mûsul vilâyetleriyle Bağdâd vilâyetinin bir kısmını teşkîl eder. Tûlen üç yüz seksen, arzen dört yüz kilometro ittisa'ında olub mürtefi' dağları ve mahsûldâr vâdîleri hâvîdir..." - ^ Ahmet Rifat, Lügât-i Tarihiyye ve Coğrafiyye (Tıpkıbasım- Facsimile), Keygar Neşriyat, Ankara: 2004, c. 6, s. 78. ve ayrıca bkz. Archived 2014-12-25 at the Wayback Machine. شابلون:Webarşiv
Orijinal transkirpsiyondan: "Kürdistan-ı Acemî: "Acemistanda Azerbâycân, Irâk-ı Acem, Hûzistan ve Kürdistan-ı Osmânî ile tahdîd olunur bir eyâlettir. Tûlen üç yüz yetmiş, arzen iki yüz yirmi beş kilometro ittisâ'ında ve dört yüz bin nüfûsu hâvî olub makarrı Kirmânşâhdır..."