سویوق‌بولاق
سویوق‌بولاق، ساوجبلاغ یا مهاباد _ باتی آذربایجان اوستانی'نین شهرلریندن بیری‌دیر. سویوق‌بولاق شهری، مهاباد بؤلگه‌سی‌نین مرکزی‌دیر. بۇ شهر اوستانین مرکزی اوْلان اورمیه شهری‌ایله ۱۲۲ کیلومتر فاصیله‌سی وار؛ و ۱۳۹۰-نجی نۆفوس ساییسی اساسیندا ۱۴۸٫۲۳۱ نفر اهالیسی واریمیش.[۲]
مهاباد
سویوق‌بولاق | |
|---|---|
City | |
 سویوق‌بولاق شهری قیش فصلینده | |
| لقب(لر): سابلاغ، ساوجبلاغ موکری، سویوق‌بولاق | |
  مهاباد | |
| موختصاتلار: 36°45′47″N 45°43′20″E / 36.76306°N 45.72222°Eموختصات: 36°45′47″N 45°43′20″E / 36.76306°N 45.72222°E | |
| اؤلکه |  ایران |
| اوستان | غربی آذربایجان اوستانی |
| بؤلگه | مهاباد بؤلگه‌سی |
| بؤلوم | مرکزی |
| جمعیت (2016 Census) | |
| • شهر | ۱۶۸٬۳۹۳ |
| ساعات قورشاغی | یوتی‌سی +۳:۳۰ (ایرانین رسمی ساعاتی) |
| • یای (DST) | یوتی‌سی +۴:۳۰ (ایرانین رسمی ساعاتی) |
| تیلفون کودلاری | ۰۴۴ |
| وئب سایت | www.mohabad-ag.ir |
| [۱] | |
تاریخی
دَییشدیرسویوقبولاق شهری شاه ایسماعیل صفوی طرفیندن تیکیلیبدیر. قاجارلار زامانی بۇ آد تهرانین یاخینلیغیندا اوْلان ساوجبلاغ شهری‌ایله قاریشیق دوشمه‌مک اۆچون، بو شهرین آدی «ساوج بلاغ مکری» کیمی یازیلیردی. بۇ دؤورده مکری کوردلرینین عراقدان غربی آذربایجانا موهاجیرت ائتمه‌سی و یئرلی تورکلرله دؤیوش ائتمه‌سی اونلارین بوردا چوخالماسینا باعیث اوْلموشدور. ۱۳۱۵-نجی ایلده ایرانین پهلوی زامانی فرهنگستانی و غلامرضا رشید یاسمی‌نین اؤنریسی اساسیندا ساوجبلاغ / سویوق‌بولاق شهری‌نین آدی مهابادا دَییشدیریلیر.[۳] بو حالدا تورکمان‌لار (قره‌قویونلو، آق‌قویونلو) دؤولت‌لری زامانیندا موکری سیف‌الدین خان موکری کورد و هابئله بابان و داها آیری کوردوستان ائلاتلارینی بیرلشدیریب و دریاس (داریاز) منطقه‌سینی مهابادین قوزئینده (چابقلو) قیزیل‌باش طایفانین الیندن چیخاردیب و تصروف ائتدی سوْنرالار دول، آختاچی، ایل تیمور و سولدوز بؤلگه‌لرینی دریاسا آرتیردی.[۴] ترغای آدی ۴۰۰ پارچا کنده شامل اوْلور، اونلارین اوزوناسی جیغاتی چایی'یندان باشلانیب خانا (پیرانشهر) چان ادامه‌سی وار کی او زامان بۇ منطقه‌نی ترغای آدیلا تانیمیشلار و ایندیلیکده بۇ منطقه موکریان آدلانیر. ترغه داغی کی استاد هژار اوندان آد آپاریب بۇ آدین یادیگاری‌دیر.[۵] ترغای آدی تورکو آد اولاراق فارسجا دا (هدهد) قوشو آدی دیر.[۶]ها بئله تیمورون دده سینین آدی دا ترغای دیر.[۵] ۱۲۹۷ ق ایلینده شئیخ عوبئیدوالله (فا: شیخ عبیدالله یاغی کرد) ساوجبلاغ مکری‌ده شورش ائدیر. او زامان ابولفتح خان آدلی دؤولت آدامی بۇ شورشی یاتیردیر.[۷]
ایراندا پهلوی دؤوروندن باشلاناراق، پان فارسیسم دوشونجه‌لری اساسیندا یئر آدلارینی دَییشمک و تۆرکجه آدلاری آرادان آپارماق سیستماتیک صورتده ایجرا اوْلونوبدور.[۸] بۇ ایشلر عوموما محمود افشار یازیلاری اساسیندا باش وئریر:
بو شوونیستی پلان اساسیندا جوْغرافیایی آدلار کی اونلارین نظرینه اؤزگه دیل‌لرینده‌دیر و چنگیز و تئیمورون تاخت و تازلاری‌نین یادیگاری‌دیر، گرک فارسجایا چئوریلسین.[۹][۱۰]
مهاباد جۆمهوریتی
دَییشدیر
مهاباد جۆمهوریتی (کوردجه:کۆماری مه‌هاباد) _ بیر جمهوری آدلانمیش باتی آذربایجانین گونئی‌ینده اولاراق ژانویه ۱۹۴۶ (سه شنبه، ۲ بهمن ۱۳۲۴) قورولوب و بیر ایلدن آز عومور ائدیب، ائله کی ۱۶ آذر ۱۳۲۵ قدر وار ایدی. بو جومهوریتین مرکزی مهاباد شهری و حؤکومت باشچیسی ده قاضی محمد ایمیش.
خالق
دَییشدیرنوفوس
دَییشدیرمهاباد شهری ۱۳۹۵-جی هیجری شمسی ایلین نوفوس ساییسی اساسیندا ۱۶۸٬۳۹۳ نفر اهالیسی وار ایمیش.[۱۱]
اتنیک و دیل
دَییشدیرمهاباد اهالیسی اکثراً کورد دورلر و سورانی کوردجه‌سینه دانیشیرلار. کوردلردن سوْنرا تورکلرده آز سایی‌دا بو شهرده یاشاییرلار و تورکجه'یه دانیشیرلار. تخمیناً مهاباد اهالیسی ۹۷٪ کورد دورلر، ۲٪ تورک دورلر، و ۱٪ ده باشقا اتنیکلردن‌دیرلر.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶] شهرده تخمیناً ۸٬۰۰۰ نفردن چوخ شیعه اینانجلی تورک یاشاییر.[۱۷]
دین و مذهب
دَییشدیرمهاباد شهری‌نین اهالیسی اکثراً موسلمان دیرلر و مذهبلری سونی شافعی دیر.[۱۸] آنجاق آز سایی‌دا شیعه موسلمانلار دا بو شهرده یاشاییرلار. هابئله گئچمیشده یهودیلر و مسیحی ارمنیلر ده آز سایی‌دا مهاباد شهرینده یاشاییرمیشلار.[۱۲][۱۹]
مهابادین شیعه‌لری اکثراً آذربایجان تورکلریندن عیبارت‌دیرلر. مهاباد شهری و هابئله مهاباد بؤلگه‌سی‌نین اهالیسین یاخلاشیق ۳٪ین شیعه‌لر تشکیل ائدیرلر.[۲۰][۲۱]
مهاباد شیعه‌لری موحرم آییندا مهاباد شهری‌نین حوسینیه‌لرینده فارسجا و تورکجه دیل‌لرینده نوحه اوخویوب و تعزیه ایجارا ائدیرلر.[۲۲]
غئیر کورد سکنه‌نین سوی‌قیریم اولماسی
دَییشدیرمهاباد یا همن سویوق‌بولاق شهرینده گئچمیشده بیر سوی‌قیریم باش وئریب، یاخلاشیق ۱۳۰۰-جی هیجیری گونشلی ایلینه‌قدر بو شهرین ساده‌جه ۳۰٪ کورد اهالیسی واریمیش و ۷۰٪ کورد اوْلمایان اهالیسی واریمیش، کورد اوْلمایان اهالی‌سی‌نین چوخو تورکلر، فارسلار و ارمنیلردن عیبارت‌ایمیش کی «ایسماعیل سیمیتکو» و اونون آداملاری‌نین الی‌ایله سوی‌قیریم اوْلوبلار.[۲۳]
محمد قاضی خاطرات یک مترجم
دَییشدیرمحمد قاضی «خاطرات یک مترجم» کیتابیندا اسماعیل آغا سیمیتکو'نون ۱۳۰۰-جی هیجری شمسی ایلین پاییزیندا حمله‌سینه گؤره، بئله یازیر: شهرین غئیر کورد سکنه‌لری شهرین یانیدا اوْلان غار ایچینده گیزله‌نیب و اؤز جانلارین قوروموشدولار، هابئله اسماعیل آقا مهاباد شهرینی آلاندان سوْنرا، شهرین بازارین و اعیان‌لارین تالاییب ائله کی اؤزو کورد اولاراق کوردلری اؤلدورموردی سانکی شهرین غئیر کورد سکنه‌لری (تورکلر، فارسلار و ارمنی‌لری) هم تالاییب و همده اؤلدوروردی، ائله کی هامی بوتونلوکده کوردو گئیم گئییب و شیعه اولسالاردا سونیلر کیمی الی باغلی نماز قیلیردیلار تا اؤزلرین کورد گؤرسدسینلر. دئمک اساسیندا اسماعیل آقا بۇ ایشی بیلندن سوْنرا دستور وئریب شهرین هامی سکنه‌سین چای قیراغینا صفه چکیب هامی تک‌تک دئسین‌لر (پلاو)؛ بۇ آد کوردجه‌ده (پولوو) آنلامیندا دیر و اونون یئرینه گتیرمگی کورد اولمایانلارا چوْخ آغیر و چتین‌دیر و مۆمکون بیر سؤز و بیر ایش دئییل، بئله‌لیکده دئیینین کورد اوْلوب اولمامازلیغی بیلینیب و ایکینجی دفعه‌ده بیر گوله باشیندا آچیلیردی.[۲۳]
هژار شرفکندی چیشتی مجیور
دَییشدیرعبدالرحمان هژار شرفکندی «چیشتی مجیور» کیتابیندا مهاباد شهرین تالان و سوی‌قیریما عایید بئله یازیب: ۱۳۰۰-جی هیجری شمسی ایلین پاییزیندا اسماعیل سیمیتقو عجم‌لری ایله ساواش ائتمک اۆچون مهاباد شهرینی تصروف ائتدی و سیمیتقو'نون آداملاری (شکاک‌لار) شهره توکولوب و سوران کوردلردن اوغورلوق و تالاماق ائله‌ایب، ائله‌کی اسماعیل آقا بئله ایستمیش بیزلری عجم‌لرین الیندن قورتارسین بئله‌لیکده بۇ مال و ثروتی تورکلرله بیر یاشاماق‌دا اله گتیرمیشدیک قورتاریب نجات وئرسین و اونلاری تالاسین!!! شکاک‌لار مهابادین کوردلرین تام صورتده تالادیلار آنجاق اونلاری اؤلدورمه‌دیلر، سانکی هر تۆرکجه دانیشانی تاپاراق اؤلدوروردولر.[۲۴]
مریضخانالار
دَییشدیرسویوقبوُلاغین بیماریستانی «امام خمینی» بیماریستانی دیر. بوُ بیماریستان ۱۳۶۳ده ۲۵۰ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۱۹۰ تخت ایله ایشله‌ایر. بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، گؤز طبیب‌لیگی، قوُلاق-بوغاز-بوُرون، اورتوپِدی، اورولوژو، CCU، دری.[۲۵]
تاریخی و گؤرمه‌لی یئرلر
دَییشدیرساوجبلاغ شهری‌نین تیکیلمه‌سی و گئنیشلنمه‌سی صفویه دورونده اوْلوبدور. بۇ زامان «بوداق سولطان» آدلی بیر نفر ساوجبلاغ شهری‌نین حاکیمی اوْلوبدور و شهرین آبادلاشماغیندا بؤیوک آددیملا آتیبدیر. مهابادین قیرمیزی مسجدی و کورپوسو (سور) بۇ دورون یادیگارلارینداندیر.[۱۸]
هاوا دورومو
دَییشدیر|
یاغینتی و ایستی سویوق میانگینی مهاباد
قایناق: [۱۸]
|
قایناقلار
دَییشدیر- ^ Center of Iran > Home.
- ^ یازار. (فارسجا) آمار سال 1390. مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰۱–۱۵.
- ^ یازار. (فارسجا) شهر مهاباد. صدا و سیمای مرکز مهاباد. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰۱–۱۵.
- ^ تاریخ آموزش و پرورش نقده (عیسی یگانه) چاپ 1386 صفحه 39 زیرنویس
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ مشاهیر علمی و فرهنگی آذربایجان غربی - پرویز عقلمند - 1385 - چاپ قصید سرار - صفحه 28
- ^ -آپدیت - لغت نامه دهخدا
- ^ یازار. (فارسجا) ابوالفتح میرزا مویدالدوله. مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰۱–۱۵.
- ^ کتاب: بررسی تحلیلی پان فارسیسم با عنوان جعلی پان ایرانیسم، نویسنده: سایت تریبون (علیرضا اردبیلی)
- ^ ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، یرواند آبراهامیان، مترجمان کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری، دکتر محسن مدیر شانه‌چی، نشر مرکز چاپ دوم 1378 ص 111
- ^ م. افشار، نخستین آرزوی ما: وحدت ملی ایرانیان، آینده، 1 (خرداد 1304) 6-5 ....... اسامی جغرافیایی را که به زبان‌های خارجی و یادگار تاخت و تاز چنگیز و تیمور است باید به اسامی فارسی تبدیل کرد
- ^ نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵. معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران) (۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۵). یوخلانیلیب ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۶.
- ^ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ گویش کردی مهاباد. ۱۳۸۵. ISBN 964-426-291-3.
- ^ Error on call to شابلون:وب قایناقلاماسی: Parameters باغلانتی and باشلیق must be specified (۱۶ می ۲۰۱۱).
- ^ مهاباد شهر فرهنگی مردمان کرد زبان. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-04-27. یوْخلانیلیب2021-02-06.
- ^ معرفی شهر مهاباد. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-02-21. یوْخلانیلیب2015-08-15.
- ^ تحلیلی بر عاشورای 1386 مهاباد. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-12-14. یوْخلانیلیب2022-05-03.
- ^ تسنیم: اکثر مردم این منطقه سنی مذهب‌اند بطوریکه مذهب 95% مردم این شهرستان سنی (شافعی) است، تنها دو درصد از کل جمعیت این شهرستان را شیعیان تشکیل می‌دهند که اکثراً ترک‌زبان هستند جمعیت این افراد در حدود 8 هزار نفر تخمین زده می‌شود.
- ^ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ یازار. (فارسجا) معرفی شهر مهاباد. شهرداری مهاباد. یوخلانیلیب ۲۰۱۳–۰۱–۱۵.
- ^ Error on call to شابلون:وب قایناقلاماسی: Parameters باغلانتی and باشلیق must be specified (۱۶ می ۲۰۱۱).
- ^ مهاباد شهر فرهنگی مردمان کرد زبان. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-04-27. یوْخلانیلیب2021-02-06.
- ^ معرفی شهر مهاباد. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-02-21. یوْخلانیلیب2015-08-15.
- ^ تحلیلی بر عاشورای 1386 مهاباد. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-12-14. یوْخلانیلیب2022-05-03.
- ^ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ خاطرات یک مترجم - محمد قاضی - 1371 انتشارات چشم و چراغ - صفحه لر :44 و 45
- ^ چیشتی مجیور - عه بدوره حمان شه ره فکه ندی (هه ژار) - پاریس 1997 - صفحه لر 13، 14
- ^ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-04-30. یوْخلانیلیب2015-08-15.
غربی آذربایجان اوستانی‌نین پورتالی Archived ۲۰۱۱–۰۲–۲۶, at the Wayback Machine.