مهاباد
مهاباد سویوقبولاق سابلاغ | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
اؤلکه | ایران![]() | |||||||
بؤلگه | غربی آذربایجان اوستانی | |||||||
ایلک آدی | * سویوق بولاق
| |||||||
اهالی | ۱۶۸٬۳۹۳[۲] نفر (۲۰۱۶ (میلادی)) | |||||||
نقلیات واسیطهسی کودو | ![]() | |||||||
سوی و دیل | اکثریت:
اقلیت: | |||||||
مذهب و دین | موسلمان اکثریت: موسلمان سونّی شافعی اقلیت: موسلمان شیعه |
ماهاباد و یا ساوجبلاغ یا دا سویوق بولاق (دولتیآد: شهر مهاباد) _ باتی آذربایجان اوستانی'نین شهرلریندن بیریدیر. مهاباد شهری، مهاباد بؤلگهسینین مرکزیدیر. بۇ شهر اوستانین مرکزی اوْلان اورمیه شهریایله ۱۲۰ کیلومتر فاصیلهسی وار؛ و ۱۳۹۰-نجی نۆفوس ساییسی اساسیندا ۱۴۸٫۲۳۱ نفر اهالیسی واریمیش.[۳]
تاریخیدَییشدیر
سویوقبولاق شهری شاه ایسماعیل صفوی طرفیندن تیکیلیبدیر. قاجارلار زامانی بۇ آد تهرانین یاخینلیغیندا اوْلان ساوجبلاغ شهریایله قاریشیق دوشمهمک اۆچون، بو شهرین آدی "ساوج بلاغ مکری" کیمی یازیلیردی. بۇ دؤورده مکری کوردلرینین عراقدان غربی آذربایجانا موهاجیرت ائتمهسی و یئرلی تورکلرله دؤیوش ائتمهسی اونلارین بوردا چوخالماسینا باعیث اوْلموشدور. ۱۳۱۵-نجی ایلده ایرانین پهلوی زامانی فرهنگستانی و غلامرضا رشید یاسمینین اؤنریسی اساسیندا ساوجبلاغ / سویوقبولاق شهرینین آدی مهابادا دَییشدیریلیر.[۴] بو حالدا تورکمانلار (قرهقویونلو، آققویونلو) دؤولتلری زامانیندا موکری سیفالدین خان موکری کورد و هابئله بابان و داها آیری کوردوستان ائلاتلارینی بیرلشدیریب و دریاس (داریاز) منطقهسینی مهابادین قوزئینده (چابقلو) قیزیلباش طایفانین الیندن چیخاردیب و تصروف ائتدی سوْنرالار دول، آختاچی، ایل تیمور و سولدوز بؤلگهلرینی دریاسا آرتیردی.[۵] ترغای آدی ۴۰۰ پارچا کنده شامل اوْلور، اونلارین اوزوناسی جیغاتی چایی'یندان باشلانیب خانا (پیرانشهر) چان ادامهسی وار کی او زامان بۇ منطقهنی ترغای آدیلا تانیمیشلار و ایندیلیکده بۇ منطقه موکریان آدلانیر. ترغه داغی کی استاد هژار اوندان آد آپاریب بۇ آدین یادیگاریدیر.[۶] ترغای آدی تورکو آد اولاراق فارسجا دا (هدهد) قوشو آدی دیر.[۷]ها بئله تیمورون دده سینین آدی دا ترغای دیر.[۶] ۱۲۹۷ ق ایلینده شئیخ عوبئیدوالله (فا: شیخ عبیدالله یاغی کرد) ساوجبلاغ مکریده شورش ائدیر. او زامان ابولفتح خان آدلی دؤولت آدامی بۇ شورشی یاتیردیر.[۸]
ایراندا پهلوی دؤوروندن باشلاناراق، پان فارسیسم دوشونجهلری اساسیندا یئر آدلارینی دَییشمک و تۆرکجه آدلاری آرادان آپارماق سیستماتیک صورتده ایجرا اوْلونوبدور.[۹] بۇ ایشلر عوموما محمود افشار یازیلاری اساسیندا باش وئریر:
بو شوونیستی و پلان اساسیندا جوْغرافیایی آدلار کی اونلارین نظرینه اؤزگه دیللریندهدیر و چنگیز و تئیمورون تاخت و تازینین یادیگاریدیر گرک فارسجایا چئوریلسین.[۱۰][۱۱]
مهاباد جۆمهوریسیدَییشدیر
مهاباد جۆمهوریسی (کوردجه:کۆماری مههاباد) _ بیر جمهوری آدلانمیش باتی آذربایجانین گونئینده اولاراق ژانویه ۱۹۴۶ (سه شنبه، ۲ بهمن ۱۳۲۴) قورولوب بیر ایلدن آز ائله کی ۱۶ آذر ۱۳۲۵ قدر وار ایدی اونون مرکزی مهاباد شهری، حؤکومت رهبری ده قاضی محمد ایمیش.
خالق و دیلدَییشدیر
مهاباد شهرینین ۹۴٪-ی کوردجه و اؤزللیکله کوردجهنین سورانی لهجهسیله دانیشیرلار. بۇنلاردان علاوه مهاباد شهرینین ۵٪-ی آذربایجان تورکجهسی'نده دانیشیرلار، و ۱٪-ی ده باشقا دیللرده دانیشیرلار.[۱۲]
غئیر کورد سکنهنین سویقیریم اولماسیدَییشدیر
مهاباد یا همن سویوقبولاق شهرینده گئچمیشده بیر سویقیریم باش وئریب، یاخلاشیق ۱۳۰۰-جی هیجیری گونشلی ایلینهقدر بو شهرین سادهجه ۳۰٪ کورد اهالیسی واریمیش و ۷۰٪ کورد اوْلمایان اهالیسی واریمیش، کورد اوْلمایان اهالیسینین چوخو تورکلر، فارسلار و ارمنیلردن عیبارتایمیش کی "ایسماعیل سیمیتکو" و اونون آداملارینین الیایله سویقیریم اوْلوبلار.[۱۳]
محمد قاضی خاطرات یک مترجمدَییشدیر
محمد قاضی «خاطرات یک مترجم» کیتابیندا اسماعیل آقا سیمیتکو'نون ۱۳۰۰-جی هیجری شمسی ایلین پاییزیندا حملهسینه گؤره، بئله یازیر: شهرین غئیر کورد سکنهلری شهرین یانیدا اوْلان غار ایچینده گیزلنیب و اؤز جانلارین قوروموشدولار، هابئله اسماعیل آقا مهاباد شهرینی آلاندان سوْنرا، شهرین بازارین و اعیان لارین تالییب ائله کی اؤزو کورد اولاراق کوردلری اوْلدورموردی سانکی شهرین غئیر کورد سکنهلری (تورکلر، فارسلار و ارمنیلری) هم تالییب و همده اوْلدوروردی، ائله کی هامی بوتونلوکده کوردو گئیم گئیب و ایر ده شیعه اولاراق سونولر کیمی الی باغلی نماز قیلیردیلار تا اؤزلرین کورد گؤرسدسینلر. دئمک اساسیندا اسماعیل آقا بۇ ایشی بیلندن سوْنرا دستور وئریب شهرین هامی سکنهسین چای قیراغینا صفه چکیب هامی تک تک دئسینلر (پلاو)؛ بۇ آد کوردجهده (پولوو) آنلامیندا دیر و اونون یئرینه گتیرمگی کورد اولمویانا چوْخ آغیر و چتیندیر و مۆمکون بیر سؤز و بیر ایش دئیل، بئلهلیکده دئیینن کورد اوْلوب اولمامازلیغی بیلنیب و ایکنجی دفعهده بیر گوله باشیندا آچیلیردی.[۱۳]
هژار شرفکندی چیشتی مجیوردَییشدیر
عبدالرحمان هژار شرفکندی چیشتی مجیور کیتابیندا مهاباد شهرین تلان و سویقیریما عایید بئله یازیب: ۱۳۰۰-جی هیجری شمسی ایلین پاییزیندا اسماعیل سیمیتقو عجملری ایله ساواش ائتمک اۆچون مهاباد شهرینی تصروف ائتدی و سیمیتقو'نون آداملاری (شکاکلار) شهره توکولوب و کوردلردن اوغورلوق و تالاماق ائلییب، ائلهکی اسماعیل آقا بئله ایستمیش بیزلری عجملرین الیندن قورتارسین بئلهلیکده بۇ مال و ثروتی تورکلرله بیر یاشاماقدا اله گتیرمیشدیک قورتاریب نجات وئرسین و اونلاری تالاسین!!! شکاکلار مهابادین کوردلرین تام صورتده تالادیلار آنجاق اونلاری اوْلدورمهدیلر، سانکی هر تۆرکجه دانیشانی تاپاراق اوْلدوردولر.[۱۴]
مریضخانالاردَییشدیر
سویوقبوُلاغین بیماریستانی «امام خمینی» بیماریستانی دیر. بوُ بیماریستان ۱۳۶۳ده ۲۵۰ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوبدور. ایندیلیکده ۱۹۰ تخت ایله ایشلهایر. بیماریستاندا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، گؤز طبیبلیگی، قوُلاق-بوغاز-بوُرون، اورتوپِدی، اورولوژو، CCU، دری.[۱۵]
تاریخی و گؤرمهلی یئرلردَییشدیر
ساوجبلاغ شهرینین تیکیلمهسی و گئنیشلنمهسی صفویه دورونده اوْلوبدور. بۇ زامان «بوداق سولطان» آدلی بیر نفر ساوجبلاغ شهرینین حاکیمی اوْلوبدور و شهرین آبادلاشماغیندا بؤیوک آددیملا آتیبدیر. مهابادین قیرمیزی مسجدی و کورپوسو (سور) بۇ دورون یادیگارلارینداندیر.[۱۲]
هاوا دورومودَییشدیر
یاغینتی و ایستی سویوق میانگینی مهاباد
قایناق: [۱۲]
|
قایناقلاردَییشدیر
- ↑ آذربایجان غربی در آینه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران-محمد رضا محمد قلی زاد 1391 - انتشارات حسام الدین چلبی - صفحه 24
- ↑ یازار. (فارسجا) آمار سال 1390. مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۱-۱۵.
- ↑ یازار. (فارسجا) آمار سال 1390. مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۱-۱۵.
- ↑ یازار. (فارسجا) شهر مهاباد. صدا و سیمای مرکز مهاباد. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۱-۱۵.
- ↑ تاریخ آموزش و پرورش نقده (عیسی یگانه) چاپ 1386 صفحه 39 زیرنویس
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ مشاهیر علمی و فرهنگی آذربایجان غربی - پرویز عقلمند - 1385 - چاپ قصید سرار - صفحه 28
- ↑ -آپدیت - لغت نامه دهخدا
- ↑ یازار. (فارسجا) ابوالفتح میرزا مویدالدوله. مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۱-۱۵.
- ↑ کتاب: بررسی تحلیلی پان فارسیسم با عنوان جعلی پان ایرانیسم، نویسنده: سایت تریبون (علیرضا اردبیلی) قابل دانلود در4shared
- ↑ ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، یرواند آبراهامیان، مترجمان کاظم فیروزمند، حسن شمسآوری، دکتر محسن مدیر شانهچی، نشر مرکز چاپ دوم 1378 ص 111
- ↑ م. افشار، نخستین آرزوی ما: وحدت ملی ایرانیان، آینده، 1 (خرداد 1304) 6-5 ....... اسامی جغرافیایی را که به زبانهای خارجی و یادگار تاخت و تاز چنگیز و تیمور است باید به اسامی فارسی تبدیل کرد
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ یازار. (فارسجا) معرفی شهر مهاباد. شهرداری مهاباد. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۱-۱۵.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ خاطرات یک مترجم - محمد قاضی - 1371 انتشارات چشم و چراغ - صفحه لر :44 و 45
- ↑ چیشتی مجیور - عه بدوره حمان شه ره فکه ندی (هه ژار) - پاریس 1997 - صفحه لر 13، 14
- ↑ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی