صلیب یوروشلری
صلیب یۆروشلری و یا خاچ یۆروشلری (شابلون:Lang-lat، عربجه: الحملات الصليبي،فرانسیزجا: Croisades،اینگیلیسجه: Crusades، ایسپانجا: Cruzadas) — غربی اوروپا اؤلکه‌لری‌نین فیلیسطینی و باشقا اراضیلری ایستیلا ائتمک آماچ‌له ۱۱-جی-۱۲-جی یوز ایل لرده اورتا شرقه ساواش سفرلری‌نین عۆمومیلشدیریلمیش آدی.
سَبَبلَری
دَییشدیر
داها اوّلکی یوز ایللرده روم ایمپیراتورلوغونی یوْخ ائدَرَک، غربی آوروپانی ایستیلا ائتمیش و بۇرادا بیر نئچه کراللیق قوراراق، مرکزی حاکمیّتی تام شکیل‌ده اللرینده جمع لشدیرمیش باربار کرال‌لیقلارینین چؤکمه دؤورو باشلامیشدی. حاکمیّت آرتیق مرکزدن قاچما سیاستی نتیجه‌سینده گئت-گئده پارچالانمیش، داها اوّل کراللارین الینده اوْلان اقتدار ایندی داها چوْخ یئرلی فئوداللارین الینده جمع لشمیش، اوْنلار دا مرکزی حکومتی تانیماق ایستمه‌یه‌رک، اؤزلری‌نین آرزولاری ایله ایستدیکلرینی ائتمه‌یه باشلامیش، داها اوّل "حاکمی-موطلق" اوْلان کراللار ایندی یالنیز "برابرلر آراسیندا بیرینجی" سِمتینه قدر ائنمه‌سی پروسسی باش وئرمیشدی. بۇ حادیثه‌لرین نتیجه‌سینده ده فئوداللارین بیر-بیری آراسیندا باش وئرن ساواش‌لرین سایی چوخالمیش، اینسان ایتکیلری آرتمیشدی.
هم ده اوروپانین همین یوز ایللرده تکنیکی جهت‌دن چوخ گئری‌ده اوْلدوغونو نظره آلساق، چوخالان اهالینی یئدیزدیرمک اۆچون توْرپاقلارین گئت-گئده آزلیق ائتدیینی، داخیلی سارسینتیلاردان اذیّت چکن خالقین تئز-تئز آجلیق و نوخوشلوق نتیجه‌سینده دهشت‌لی صورت‌ده، کُلّی میقداردا قیریلدیغینی طبیعی قبول ائتمک لازیم گلیر. بۆتون بۇنلاردان عذاب چکن ساده خالقین، چاره‌نی مقدس توْرپاغا "سۆد دولو چایلار و بال‌دان آخان دنیزلر" اوْلان یئری اله کئچیرمک‌ده گؤرمه‌سینی آنلاماق مۆمکون‌دور.
بۇرادا دیگر آسپکت ده آدی چکیلن دؤورده، یۆکسک زومره آراسیندا قهرمان‌لیق اوْبرازینین، دؤیوش واختی گؤستریلن رشادتین، یۆکسک هونرین بیر نؤع "نفر‌لیک سمبولو" کیمی قبول ائدیلدیینه گؤره، اصیل‌زاده صینفینه مخصوص هر بیر شخصین بۇ تیپ آرزولارلا یاشاماسی، ساواش فیکری ایله آلیشیب-یانماسی گئرچک قارشیلانمالی‌دیر. هم ده دۆشمن بۇرادا بتون دئییل، عۆمومی اوْلاراق گؤتورولوردو. بۆتون بۇنلارین نتیجه‌سینده هر بیر خیردا حرکت، کیچیجیک بیر سهو تئز-تئز قان تؤکولمه‌سینه، حتی ساواش‌لره ده گتیریب چیخاریردی. محض بۇنلارا گؤره‌دیر کی، زادگانلار دا خالقلا برابر تانیمادیقلاری، هئچ واخت گؤرمدیکلری فیلیسطین گئده‌رک "عیسانین قبرینی خلاص ائتمه‌یه" بؤیوک شؤوق و هوس‌له حاضیرلاشماغا باشلادیلار.
بۇرادا بیر مقامی دا خاطیرلاتماغینا دَیَر. اوروپانین تیجارت‌له مشغول اوْلان دایره‌لری اورتا شرقده‌کی مؤهوم ایستراتژی منطقه‌لری الده ائتمک‌ده ماراقلی ایدیلر. چونکی، موسلمان حاکملری یوْللارین ایداره‌سینی الینده ساخلاییر و اوْنلاردان چوخ گؤمروک روسومو آلیردیلار. بئله‌لیک‌له اوْنلار دا صلیب یۆروشو ادّعاسینی دستکلمه‌یه باشلامیش‌دیلار.
پاپنین صلیب یۆروشلرینه چاغیرماق قراری ایسه باشقا عامیللرله ایضاح اوْلونمالی‌دیر. اوّل‌ده دئییلدیی کیمی فئودال داغینیق‌لیغی دؤورونده چوْخلو بؤیوک و کیچیک ساواش‌لر باش وئریر، جزعی بیر سبب‌دن کۆتلوی(توده) صورت‌ده قان تؤکولمه‌لری و فلاکتلر باش وئریردی. بۇ سبب‌دن‌دیر کی، اینسانلارین داشان انرژی‌سینی بوشالتماق اۆچون یئنی بیر هدف، یئنی بیر دۆشمن گؤستریلمه‌سی سوْن درجه طبیعی‌دیر. محض بۇنا گؤره ده، پاپ اوروپایا کیفایت قدر یاخین و اۇزاق اوْلان بیر اراضی گؤسترمیشدی.
بۇرادا باشقا بیر سببی ده قابارتماق مۆمکون‌دور. ایری اوروپا اؤلکه‌لرینده یوروشه اساساً فئوداللار چیخیر، اوْنلارین سوزرنی اوْلان کراللار ایسه سفره سوْن درجه هوس‌سیز گئدیر و ایلک ایمکان اله دوشن کیمی گئری قاییدیردیلار. بئله بیر فرضیه ایر‌لی سورمک مۆمکون‌دور کی، کراللار بۇ ساواش‌لرده اساساً ایری فئوداللارین ضعیفلمه‌سینی و گۆجلرینی تماماً صرف ائده‌رک اوْنونلا موباریزه آپارا بیلمه‌یه‌جک حالا گلمه‌سینی قارشییا مقصد قوْیموش‌دولار.
بۇ دا ماراقلی بیر حقایق اوْلاراق اوْرتایا چیخیر کی، صلیب یۆروشلرینده اساس روْللاردان بیرینی اوْینامیش فرانسه، بۇ دؤوردن اوّل داغیلمیش و پارچالانمیش بیر دؤولت اوْلدوغو حال‌دا، شرقه دۇغرو اکسپان‌سییا بیتدیک‌دن آز سوْنرا دئمک اوْلار کی، تماماً بیرلشمیش و بوتونلشمیش، نَینکی اؤز مُستعمره لری، هم ده دیگر اوروپا دؤولتلری قارشیسیندا قودرتلی و گۆج‌لو بیر کراللیق اوْلاراق چیخمیشدی.
نتیجه لری
دَییشدیرنچه بیر صلیبی ساواشلار اولاندان سونرا اوروپایی اولان عسگرلر و اونلارین صاحیبلری اِلیه بیلدیلر کی ایکی اولکه مقدس یئرلرینده قَییرسینلر:
- انطاکی پرَنس اولکلری
- اورشلیم شاهلیقی
بو اولکله لیرین تشکیلیندن سونرا سلجوق اولان تورکلر و میصرلی حاکیملر اَل اَلَ وئریب و بو اولکه‌لرین علیهینه جیهاد سالدیلار کی اونلارین اَن تانینانی صلاح الدین ایوبی نین دویوش لری دیر.
گؤرونتولر
دَییشدیر
بیرده باخ
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر