عثمانلی عومومی سرگی‌سی
عثمانلی عومومی سرگی‌سی (عثمانلیجا: سرگی عمومی عثمانی)، ۲۷ فوریه ۱۸۶۳ - ۱ آقوْست ۱۸۶۳ تاریخلری آراسیندا ایستانبولدا دۆزنله‌نن بیر سرگی دیر.
ایستانبولون ان مرکزی یئرلریندن بیری اوْلان آت مئیدانین دا قۇرولموش سرگیه، گرک دؤولت ارکانی، گرک یئرلی خالق، گرکسه خاریجی زیارتچی‌لر بؤیوک فایدا گؤسترمیش دیر.[۱]
سرگی حاضیرلیقلاری
دَییشدیر۱۹-جو یوز ایلین اوْرتاسیندا بۆتۆن دۆنیادا سرگی‌لر دۆزنلنمه‌سی بیر آخین حالینا گلمیشدی. باتی‌دا سؽخ سؽخ اؤرنکلرینه راستلانان سرگی‌لر بۇ تاریخده عثمانلی ایمپیراتورلوغوندا دا فایدا گؤروردو. ۱۸۵۱ و ۱۸۶۲ ایللرینده لندن‌ده؛ ۱۸۵۳ده نیویورک‌دا؛ ۱۸۵۵ده پاریس‌ده دۆزنله‌نن بین الخالق سرگی‌لر دۆنیادا بؤیوک ایلگی گؤرموشدور. بیرینجی عبدالمجیدین پادیشاهلیغی دؤنمینده، عثمانلی ایمپیراتورلوغو لندن و پاریس دکی سرگی‌لره قاتیلمیش، آنجاق نقلیات خرجلری‌نی اساس آلاراق نیویورک سرگی‌سینه قاتیلماغی سئچمه‌میش دیر. عبدالمجیدین اؤلوموندن سوْنرا عثمانلی تختینه کئچن بیرینجی عبدالعزیزده، کۆلتۆرل حادیثه‌لره اوْلان اؤزل علاقه‌سی نه‌دنی ایله سرگی‌لره ایلگی‌لنمگی داوام ائتدیرمیش دیر. عبدالعزیز ایداره‌سینده ایستانبولدا ایکی بین الخالق سرگی یاپیلماسی اؤن گؤرولموشدور. بۇنلار اۆچۆن‌ده ۱۸۶۳ ایلینده، عبدالعزیزین حؤکومدارلیغی‌نین ۳-جو ایلینده دۆزنله‌نن ”سرگی عمومی عثمانی” باشاری‌یا چاتیرکن؛ ۱۸۹۴ده یاپیلماسی دۆشۆنۆلن سرگی، ایستانبولدا بؤیوک جان و مال الدن وئرمه‌یه نه‌دن اوْلان بیر زلزله میدانا گلدیگی اۆچۆن ایبطال ائدیلمیش دیر.[۲]
۱۸۶۳ سرگی‌سی‌نین هدفی، عثمانلی ایقتیصادینا رقابت گۆجۆ قازاندیرماق، اؤلکه‌ده تولید اوْلان مال‌لارین کیفیت، نؤوع و قیمت‌لرینی گؤرمک، ایستحصالچی‌لاری تثبیت ائتمک و باشاری‌لی اوْلانلاری‌نی مۆکافاتلاندیرماق ایدی. سرگی، دؤنمین مالیه ناظیری مصطفی فاضیل پاشا طرفیندن اوْرقانیزه ائدیلدی. کوْمیته‌ده مصطفی فاضیل پاشانین یانیندا خاریجیه تشریفاتچی کامیل بی، صدراعظم فؤاد پاشانین اوْغلو ناظیم بی، تیجارت مستشاری سرور افندی و دؤولت ریجالیندان آقاتون افندی وار ایدی. باشلانقیچدا سرگی‌ده ساده‌جه یئنی اۆرۆنلرین گؤستریشی دۆشۆنۆلدۆیسه ده، سوْنرادان آوروپادان گؤندریله‌جک، یئنی ایجاد اوْلونموش ماشین و آلت‌لرین ده سرگی‌لنمه‌سی‌نین فایدالی اوْلاجاغی قیناعته یئتیشدی. بئله‌جه، بۇ یئنی ایجادلارین عثمانلی خالقی طرفیندن ایستیفاده‌سی تشویق ائدیلمک ایستنمیش دیر.
سرگی، اوْ دؤنمده ”آت مئیدانی” اوْلاراق آنؽلان سولطان احمد مئیدانیندا قۇرولان کئچیجی بینالاردا قۇرولدو. سرگی بیناسی اوْلاراق ۳۵۰۰ m² بؤیوکلوگونده، دؤردکن پلانلی، ۳ آنؽتسال قاپی‌یا صاحیب اؤزل و کئچیجی بیر یاپی اینشا ائدیلمیش دیر. سرگی بیناسی اؤز ایچینده ۱۳ آنا بؤلومه آیریلمیش دی. سرگی بیناسی‌نین یاپیمی اۆچۆن فرانسه‌لی معمار ماری آقوستین آنتونی بورژوایس وظیفه‌لندی؛ یاپی‌نین ایچ دۆزنله‌مه ایشلری‌نی لئون پارویل یۆروتدو.[۳]
خزینه‌نین ایچینده یئرلشن اؤدمه گۆجلوگو سببی ایله سرگی‌نین بۆتون مصرف‌لری و گیریش اۆجرتلری‌نین قارشیلیغی، ترتیب کوْمیته‌سی طرفیندن قارشیلاندی.
۲۲ دسامبر ۱۸۶۲ تاریخیندن باشلایاراق قزئته‌لرده سرگی عمومی عثمانی نیظام‌نامه‌سی یایینلانمیش و سرگی‌نین تانیتیمی یاپیلمیش دیر. عثمانلی جوْغرافیاسینداکی بۆتۆن ایداره‌چی‌لره رسمی یازیلار گؤندریله‌رک سرگی‌نین دویوروسو و دعوتی یاپیلدی.[۴]
حادیثه‌لر
دَییشدیر
باتی‌دا دۆزنله‌نن سرگی‌لردن اؤرنک آلاراق دۆزنله‌نن سرگی، بنزرلریله قیاسلاناراق داها کیچیک بیر حادیثه ایدی. بؤیوک اؤلچوده عثمانلی ایمپیراتورلوغونون کند تصروفاتی و صنایع سوْرونلارینا چؤزوملر تاپمایا؛ بۇ بؤلوملری گلیشتیرمه‌گه یؤنه‌لیک بیر پروْقرامی وار ایدی. سرگی‌ده عثمانلی اؤلکه‌سی‌نین دییشیک یئرلریندن و خاریج‌دن گتیریلن کند تصروفاتی و صنایع اۆرونلری‌نین یانیندا موختلیف ماشین‌لاردان تشکیل تاپان توْپلام ۱۰ مین اۆرۆن سرگیلندی. سرگی ۲۷ فوریه ۱۸۶۳ تاریخینده بؤیوک بیر تؤرنله آچیلدی. تؤرنده سولطان بیرینجی عبدالعزیزده حاضیر اوْلدو. دؤولتین ان اؤنملی برؤکراتلاری پادیشاهی همراه‌لیق ائتدی‌لر. سرگیه پادیشاه ایله بیرلیکده صدراعظم یوسف کامیل پاشا، خاریجیه ناظیری محمد امین عالی پاشا، سرعسگر محمد فؤاد پاشا و میصر خیدیوی ایسماعیل پاشا دا قاتیلمیش دیر. عبدالعزیز ایلک گۆن ۴ ساعات بوْیونجا سرگی‌نی گزمیش و ایلگی‌لندیگی قوْنولارا مربوط ایستانداردلاردا دوراراق وظیفه‌لی‌لردن بیلگی آلمیش دیر. عبدالعزیزین داها سوْنراکی گۆنلرده ده سرگی‌نی زیارت ائده‌رک توجوهونو سرگیه گؤسترمیش دیر.
سرگی سالوْنو، اؤز ایچینده ۱۳ آنا بؤلومه آیریلمیش دی. بۇ آنا بؤلوملر ایچینده کند تصروفاتی اۆرونلری، ال صنعتلری، تکستیل اۆرونلری، صنایع اۆرونلری، معدن اۆرونلری، دری اۆرونلری، موْبل، خالچالار و چالقی‌لار واردی. بیر بؤلومده ایسه معماری چیزیملری، قارا قلم چالیشمالار، خریطه‌لر باسقی‌لار و کیتابلار سرگی‌لنیردی. بۆتۆن بۇنلارین ایچینده ان بؤیوک بؤلوم کند تصروفاتینا آیریلمیش دی. سرگی‌له‌ننلر آراسیندا ان ایلگی چکن اۆرون توْپلولوغو، عثمانلی اؤلکه‌سی‌نین دؤرد بیر یانیندان گتیریلن ۲۱۲ نؤوع بۇغدایدی.
۲۷ فوریه ۱۸۶۳ - ۱ آقوْست ۱۸۶۳ ایللری آراسیندا آچیق اوْلدوغو ۵ آی بوْیونجا سرگی‌نی ۱۵۰ مین نفر زیارت ائتمیشدیر. یالنیزجا مۆلکی زیارتچی‌لر دئییل، آوروپادان دا قوْناق‌لار آغیرلانمیشدیر. سرگی‌نین یاپیلدیغی آلانا گلن نقلیات وسیله‌لری یاری یاری‌یا اۆجرت ائندیریمه گتیریله‌رک زیارتچی‌لرین راحاتلیغی‌نی ساغلاییردی. هفته‌نین هر گۆنۆ آچیق اوْلان سرگی‌نی قادین‌لارین داها راحات گزه بیلمه‌سی اۆچۆن اود گۆنۆ (چرشنبه) و یئل گۆنۆ (شنبه) گۆنلری یالنیزجا قادینلارا تخصیص ائدیلمیش دی. سرگی‌ده باشاری گؤسترن مۆلکی و خاریجی قاتیلیمچی‌لارا مۆکافاتلار وئریلمیش، عساکیر شاهانه گؤستری‌لری اۆجرت‌سیز ایجرا اوْلونوردو.[۵]
قایناقلار
دَییشدیر- ^ Göncüoğlu, Süleyman Faruk (2010). İstanbul'un İlkleri Enleri (in Türkçe). Vol. İlk Fuar. İstanbul: Ötüken. pp. 134, 135. ISBN 978-975-437-753-8.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ^ Exposition Fever Carried East. کالیفورنیا بیلیم‌یوردو.
- ^ Bir Tasarımın İzinde: Yeni Bulgular Işığında RAIMONDO D’ARONCO’nun İlk İstanbul Projesi Dersaadet Ziraat Ve Sanayi SERGİ-İ UMUMİSİ. METU JFA 2019/1. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2023-02-08. یوْخلانیلیب2023-02-08.
- ^ Dersaadet Ticaret Odası ve Uluslararası Sergiler. History Studies (International Journal of History) Cilt 1/1 2009.
- ^ Türkiye’de Turizmin Başlaması: Osmanlı’da Sanayileşme Çabaları: Sergi-İ Umum-İ Osmanî. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, Bahar: 87-90, 2011. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-04. یوْخلانیلیب2023-02-08.