عوض اوتار

عوض اوتار یا آواز اوتار (15 آوقوست 1884، خیوه - 1919، خیوه) — اؤزبک شاعیری. 

حیاتی

عوض اوتار 1884-جو ایلین آوقوست آییندا خیوه‌ده دونیایا گلمیشدیر. آتاسی، صنعت و ادبییاتا اولان هوه‌سی سببییله زامانیندا اولدوقجا تانینمیش بیر شخص ایدی. "بربرلیک ائتمه‌سی سببییله خالق آراسیندا "اوستا اوتار" اونوانی ایله آنیلماقدا و زامانینین اؤنده گلن صنعتچی و ائلم آداملارییلا یاخین موناسیبتلر قورماقدایدی. اونون ائوینده اساساً آگهی، کامیل خوارزمی، مطرب خانخارابی، بیانی و باشقا شاعیرلرین ایشتیراکییلا ادبی صوحبتلر آپاریلیردی. 

بو مجلیسلرده طبیعی کی، گنج آواز دا ایشتیراک ائتمکدیدی." بو ادبی صؤحبتلر داها او یاشلاردا عوض اوتارین تقیپ ائده‌جگی یولو بؤیوک اؤلچوده تعیین ائتمیشدی. اونون ادبییاتا اولان ایلگیسی اوشاق دئییله بیله‌جک یاشلاردا باشلامیشدی. عوض اوتارین مدرسه تحصیلی آلدیغی ایللرده ادبییاتا اولان ایلگیسی داها دا آرتمیشدی. "آوازین ادبییاتا اولان هوه‌سی چوخ ائرکن یاشلاردا باشلاییب، مدرسه‌ده اوخودوغو ایللرده شرق ادبییاتینین سئچکین تمثیلچیلریندن حافیط شیرازی، عبدالرحمان جامی، لوطفی و امیر علیشیر نواییلرین اثرلری ایله یاخیندان تانیش اولدو و اونلاردان تاثیرله‌نیب عشق شئیرلری یازمایا باشلادی."

اون دؤرد یاشیندا شئیرلر یازماغا باشلایان عوض اوتار، اون سککیز یاشینا چاتدیغیندا خالق آراسیندا آرتیق تانینیر اولموشدو. اونون لیریک شئیرلری، سازنده و خاننده‌لر طرفیندن بسطله‌نیب سؤیلنمه‌یه باشلاندی. شاعیرین بۇ اونو، خیوه خانی سارایینا قدر چاتدی. بۇ دؤنمده خیوه خانلیغی سیاسی و ایقتیصادی یؤندن بیر چوخ چتینلیکلر یاشاسا دا، تاختا اولان ایکی محمدرهیم خان سارایدا ادبی فعالییتلری سوردورمکده و عئینی زاماندا "فیروز" تخلوصویله شئیرلر ده یازماقدایدی. صنعتسئور محمد رهیم، عوض اوتاری سارایینا دعوت ائتدی. آرتیق شاعیر، خان مجلیسلرینه ایشتیراک ائدیردی. بۇ سببل، شاعیرین ایلک دؤنم محصوللاری شکیل و ایچریک آچیسیندان دیگر سارای شاعیرلرینده اولدوغو کیمی، اؤزللیکله قصیده و مدحییه ژانریندا ایدی. بۇ دؤنم چوخ اوزون سورمه‌دی. شاعیر، زامانلا سارایین خاریجی عالمدن فرقلی، سارای یاشانتیسینین اؤزونه خاص اؤزللیکلری اولدوغونو، بۇ اورتامدا یارادیلان اثرلرین صنعت اۆچون صنعت اندیشه‌سی ایله اورتایا قویولدوغونو، سارای ادبییاتینین سئچکین بیر زومره‌یه خطاب ائتدیگینه اینانماغا باشلادی. شاعیر، بۇ دورومدان راحاتسیز اولوردو. چونکو سؤزونو ائتدیگیمیز بۇ دؤنملرده خیوه اهالیسی بؤیوک سیخینتیلار چکیردی. 

خانلیغین سوسیال، سیاسی و ایقتیصادی حیاتی اولدوقجا آغیرلاشمیشدو. بۇ آغیر شرطلر آلتینداکی اینسانلارین آجیسینی شاعیر دریندن حیسئتمکدیدی. عوض اوتارین طبیعی اولاراق باشقا قایناکلارا یؤنلمه‌سی لازیم گلیردی. "بو قایناق مونیس، آگهی و کامیل خوارزمیلرین یاراتمیش اولدوغو یئنی ادبی آخینلاردی. بوندان باشقا کلاسسیک شرق ادبییاتی، خالق ادبییاتی محصوللاری و نتیجه‌ده دونیا ادبییاتی دا شاعیرین یارادیجیلیغینین یوکسلمه‌سینده اؤنملی بیر رول اوینادی."

یاشانیلان چاغین گرگی اولاراق اورتایا چیخان بیر سیرا تاثیرلر، بۇ جوغرافییادا یاشایان تورک خالقلارینین سوسیال و مدنی حیاتیندا دییشیمه‌لره یول آچماقدایدی. بۇ دوروم، چوخ طبیعی اولاراق صنعتکارلارا دا تاثیر ائتمیشدی. باشقا صنعتکارلاردا اولدوغو کیمی عوض اوتارین دا حیاتا باخیش آچیسیندا و روح دونیاسیندا دییشیمه‌لر اولموشدو. بۇ دؤنمده اسکی عنعنه لردن فرقلی نوواتور و اینسان قاورامینی اؤن پلانا چیخاردان، آزادلیقپرست اولاراق ماهیتلندیربیله‌جگیمیز شاعیرلر یئتیشمه‌یه باشلادی. بونلاردان بیری ده عوض اوتاردی. 

عوض اوتار، او دؤورده هئچ آلیشیلمایان بیر بیچیمد، صمیمی اولمایان دین آداملارینین رییاکارلیقلارینی، یئتنکسیز یؤنتیچیلری، گؤزونو پارا، مال-مولک قازانجی بوروموش اینسانلاری آجیماسیزجا تنقید ائتدی. اینسانلارداکی عدالت دویغوسونون دئقئنئراسییا اولوشونو، روشوتی، خالقین چکدیگی سیخینتیلاری هئچ چکینمه‌دن شئیرلرینه مؤوزو ائتدی. بئله بیر یاخینلاشما، حاکیملر باخیشیندان اولدوقجا جان سیخیجییدی. شاعیرین بۇ تؤورونو، حاکیمیت اؤنونده شاعیره قارشی پیس نتیجه‌لرین یارانماسینا سبب اولدو. بۇ سببله خانلیق حاکیمیتینه یاخین شخصلر شاعیری مرجک آلتینا آلمیشلار و اونو دینسیزلیکله سوچلامیشدیلار. محمد رهیم خانا یاخین بۇ شخصلر، اونون شئیرلرینی خانا گؤستره‌رک شاعیرین موختلیف سیخینتیلار چکمه‌سینه سبب اولموشدولار. دلی اولدوغو سؤیله‌نیب قیسا مودت ایله دلیخانایا بئله آتدیلار. حتّی 1909-جو ایلد قیسا مودتله حبسخانایا دا سالدیلار. 

بوتون بۇ ائدیلن باسقیلار عوض اوتاری یولوندان دؤندوره بیلمه‌دی و شاعیر ایناندیغی دوغرولار مؤوزوسوندا هئچ ذره ده اولسون تؤور دییشمه‌دی. زامانداشی شاعیر و ائلم آداملاری ایله موناسیبتلرینی سوردوردو. دؤورون یئنیلیکلری و فیکیر حرکتلری ایله یاخیندان ایلگیلندی. روسجا، تورکچه و تاتارجا نشر اولونان مطبوعاتی ایزله‌دی. یازمیش اولدوغو شئیرلرینی قزئت و درگیلرده چاپ ائتدیردی. بۇ شئیرلر، شاعیرین نوواتور و اینسان پئرسپئکتیولی بیر شاعیر صیفتییله آنیلماسینا سبب اولدو. "عوض اوتار، "مکتب" ،"فدای خالقیم" کیمی یئنیلیکچی روحداکی شئیرلری ایله بیرلیکد، "عولمالرگه" ،"سیپاهییلرگه" ،"شئیخ" ،"پول ایستر" کیمی کسکین تنقیدی-ساتیریک اثرلری ده یاراتدی."

خیوه خانی ایکی محمدرهیم خان و اوندان سونرا تاختا چیخان ایسفندییار خانین شاعیره قارشی گؤسترمیش اولدوقلاری تؤورلر، اونون چتین شرطلر ایچینده بیر حیات کئچیرمه‌سینه سبب اولدو. بو آغیر شرطلر آلتیندا یاشاماق شاعیری ورم خسته‌لیگینینن پنجه‌سینه آتدی و 1919-جو ایلده اوتوز بئش یاشیندا حیاتا "الویدا" دئدی.