قارا اوغلانلار
قارا اوْغلانلار- تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده شر تانریلاری. قارا ارلر ده دئيیلیر. ائرلیک خانین اوْغوللاریدیرلار. عددلری دوْققوزدور. مغوللارین "دوْققوز قانا سۇسامیش تانری"لاری ایله بنزرلیک گؤستریر. اینسانلارا پیسلیکلر گتیرن قارا فێرتینالار اسدیرر، قان ياغیشلاری ياغدیریرلار. ائرلیکین سارايی‌نین و يا يئرآلتی‌نین قاپیلارینی گؤزله‌دیکلری اۆچون قاپی گؤزتچیلری دئيه خاطیرلانارلار.
خصوصيتلر
دَییشدیردمیر
دَییشدیردمیر خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده دمیر ایلاهه‌سی. تمور (تیمور) خان اوْلاراق دا بیلینر. مغوللاردا تؤمور خان دئيیرلر. ياغرینی (کۆرک سۆمويو) دمیردندیر. دمیر معدنلرینی، دمیرچی اوْجاقلارینی و دمیرچیلری قوْرويار. دمور خان دمیرچیلری اینسانلارا خیدمت ائتسین دئيه گؤندرمیشدیر. اوْ چێلپاق اللریيله قێزغین دمیری دؤیه بیلیر، اوْنا ایسته‌دیگی شکلی وئره بیلر. دمیرچیلیک صنعتینی اینسانلارا بۇ تانری اؤيرتمیشدیر. سؤز، (تئم/تؤم/دئم/دم) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. دمیر دئمکدیر. مغولجادا تؤمور سؤزجويوده عئینی معنانی وئرر. محکملیک، دايانیقلیلیق بیلدیرن بیر کؤکدن تؤره‌میشدیر.
قاراش
دَییشدیرقاراش خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده قارانلیق ایلاهه‌سی. قاریش خان اوْلاراق دا بیلینر. آلتای میفوْلوْژیسینده، ائرلیکین دوْققوز اوْغلوندان بیری اوْلدوغونا اینانیلان و يئرده‌کی پیسلیکلری ایداره ائدنلر آراسیندا ایشتیراک ائتدیگی قبول ائدیلن تانریدیر. قارانلیغی يارادیر. گئجه‌لری حؤکم سۆرور. ائرلیک خانین اوْغلودور. سرت قۇرولوشلو، ایری بدنلی اوْلاراق ایضاح ائدیلر. قارا ایلانلاری واردیر. سؤز، (کار/قار) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. قارالدان، قاراردیجی دئمکدیر. قارا کؤکوندن گلیر. "قاریش" ایسه قارغیش، آه معناسینی وئرر.
ماتیر
دَییشدیرماتیر خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده جسارت تانریسی. ماتور (پاتور، پاتیر، باتور) خان اوْلاراق دا دئيیلر. قوْرخوسوز بیر دؤيوش تانریسیدیر. ائرلیک خانین اوْغلودور. داش بیلکلی اوْلاراق تصویر ائدیلیر. سؤز، (بات/مات) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. باتور سؤزو ایگید دئمکدیر. باهادیر، قوْرخوسوز، قهرمان معنالارینا گلیر. باتیرماق و بوْغماق فعلی ایله علاقه‌‌لیدیر.
شینقای
دَییشدیرشینقای خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده قاریشیقلیق ایلاهه‌سی. چێنگای خان و يا "سێنزای خان" اوْلاراق دا بیلینیر. يئر اۆزونده قاریشیقلیق چێخارار. ائرلیک خانین اوْغلودور. هر يئری آلت-اۆست ائدن اوْلاراق تعیین اوْلونار. سؤز، (شێن/چێن) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. "چێنگار" (سس-کۆی) سؤزويله عئینی کؤکدن گلیر. "چێن" سؤزو حقیقت معناسی‌دا داشیيیر.
کؤمور
دَییشدیرکؤمور خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده شر تانریسی. آدی سببی‌له کؤمور تانریسی اوْلاراق دا بیلینیر. کؤمیر (کؤمور، کۆمیر) خان اوْلاراق دا دئيیلر. ائرلیکین دوْققوز اوْغلوندان بیری اوْلدوغونا اینانیلان و يئرده‌کی پیسلیکلری ایداره ائدنلر آراسیندا ایشتیراک ائتدیگینه اینانیلان و کاملا ائرلیک آراسیندا واسطه‌‌چیلیک ائتدیگی قبول ائدیلن تانریدیر. قاپقارا بیر گؤرونوشو واردیر. کؤينه‌يی قۇرو دۇمانداندیر. يئرآلتیندا ياشايیر. پیس رۇحلارین و شیطانلارین باشی و ایداره‌چیسی اوْلاراق گؤرولر. سؤز، (کؤم/گؤم) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. قارا و يا يانمیش دئمکدیر. کؤمور مئيدانا گلمه‌سی‌نین طبیعی شرطلرده يئر آلتیندا رئاللاشماسی ایله آد آراسینداکی علاقه اهمیتلیدیر.
بادیش
دَییشدیربادیش خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده فلاکت تانریسی. يئر اۆزونده فلاکتلره سبب اوْلار. فلاکتلر، اپیدميلر اوْنون الیندن گلیر. اینسانلارین باشینا چتینلیکلر گتیریر. ائرلیک خانین اوْغلودور. باسدیغیندا توْرپاق يئریندن اوْينايیر، دَ‌يیرمان داشلارینی اۇدور. دمیر کاشاغیلی اوْلاراق دئيیلیر. چوْلاق (تک قوْللو) اوْلاراق آنیلیر. آنجاق بۇ تک قوْلوندا دوْققوز اینسانین قوْللاری‌نین گۆجو واردیر. چوْلاق سؤزو بۇ گۆن‌ده تک قوْللو کسلر اۆچون ایستیفاده ائدیلن بیر آنلايیشدیر. سؤز (بات/باد) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. باتماق فعلی ایله عئینی کؤکه مالیکدیر. باتیران دئمک اوْلا بیلر. بادیچ سؤزو قابیق معناسینی وئرر. بادیرداماک ایسه دوْنقولداماق، گۇرولتولو و آيدین اوْلماز دانیشماق دئمکدیر.
ياباش
دَییشدیرياباش خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده تخریبات ایلاهه‌سی. جاباش خان اوْلاراق دا خاطیرلانیر. يئر اۆزونده پیسلیکلره و تخریباتچیلیغا سبب اوْلار. قارا قام (پیس شامان) ایله ائرلیک آراسیندا واسطه‌‌چی ائدیر. ائرلیک خانین اوْغلودور. آيغیر ياللی اوْلاراق تصویر ائدیلیر. سؤز، (ياب/ياپ/جاب/چاپ) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. ائدن (فیتنه-فساد و پیسلیک ائدن) دئمکدیر. "يابا" (چنگل هارمان واسطه‌‌سی) سؤزجويو ایله عئینی کؤکدن گلیر. بۇندان باشقا چاپماک (آت سۆرمک، ياغمالاماک) سؤزجويو ایله‌ده علاقه‌‌سی وار.
اۇچار
دَییشدیراۇچار خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده خبر تانریسی. پیس خبرلری گتیرن تانریدیر. ائرلیک خانین اوْغلودور. بعضا جاسوسلارین تانریسی اوْلاراق گؤرولور. تۆرکلرده "چاشیت"، جاسوس دئمکدیر. چاشماق/چاشیتلاماق ایسه جاسوسلوق ائتمک معناسینی وئرر. اۇچار خان دا چاشیتلاری (جاسوسلاری) قوْرويار. سؤز، (اۇچ/اۇج) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. اۇچان، اۇچاراق گلن دئمکدیر. "اۇچار" سؤزو خبر معناسی‌دا داشیيیر.
کئری
دَییشدیرکئری خان - تۆرک و آلتای میفوْلوْژیسینده آرا پوْزما ایلاهه‌سی. کیرئی خان اوْلاراق دا دئيیلیر. يئر اۆزونده‌کی پیسلیکلری ایداره ائدیر. اینسانلار آراسینا نفاق سالار. ائرلیک خانین اوْغلودور. يئس / جاس (دمیر) بیلکلی اوْلاراق بئتیمله‌نیر. يئددی اوْتاغی مؤوجوددور. سؤز، (کئر/کیر/گیر) کؤکوندن تؤره‌میشدیر. گیرمک (اینسانلارین آراسینا گیرمک) معناسینی احتوا ائدر. مغولجادا هیر / کیر چیرکلیلیک، پیسلیک معنالاری داشیيیر.
قایناقلار
دَییشدیر- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Qara oğlanlar»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۲ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Archived 2022-03-21 at the Wayback Machine.