ملا صدرا
موللا صدرا و صدر المتألهین آدی ایله مشهور اولان صدرالدین محمد بن ابراهیم قوام شیرازی (1571-1641) ـ صفوی دؤورونده یاشامیش ایرانلی حکیم و فیلوسوف.
حیاتی
دَییشدیرشیراز شهرینده دوغولدو. فلسفه، کلام، حدیث و تفسیر تحصیلی اۆچون اوّل قزوینه (1591) داها سونرا ایصفاهانا (1597) سفر ائله‌دی. بو شهرلرده میرداماد و بهاءالدین عاملی‌دن فئیض آلدی.
اون بئش ایل قوم شهری یاخینلیغیندا قهک (کهک) کندینده زوهدله یاشادیغیندا الده ائله‌دیگی تجروبه‌نی اینعیکاس وئریب فلسفه‌سینی اورتایا قویان الأسفار الاربعة (دؤرد سِفر) کیتابینی یازدی.
عؤمرونون سونلاریندا شیرازا دؤندو. محمد باقر مجلسی کیمی بعضی کلامچیلار طرفیندن ایرتیدادا موتّهیم اولدو آما منسوب اولدوغو عاییله‌سی‌نین گوجلو اودوغونا گؤره یازماغا دوام ائتدی. حج سفرینده بصره‌ده دونیایا گؤز یومدو.
دوشونجه‌سی
دَییشدیرملاصدرا عقلانیّتله شهودو بیر آرایا گتیریب حیکمت المتعالیه (عشقین حیکمتی) مکتبینی قورموشدور. ملا صدرانین فلسفه‌سی ابن سینا مشّایی‌لیگی، سهروردی‌نین ایشراق فلسفه‌سی، محی‌الدین عربی‌نین نظری عیرفان مکتبی و اون ایکی ایمام شیعه‌لیگیندن تأثیرلنمیشدیر. اثرلرینده ایسلام دوشونجه دونیاسیندان عقلانیت، شهود مکتبلرینی فرقلی بیر سنتزده بیر آرایا گتیرمگه چالیشمیشدیر.
اثرلری
دَییشدیرکیتابلاری:
• اسفار الاربعه (دؤرد سفر) 1. یارادیلانلاردان حقّه سفر 2. حقّله حقّده سفر 3. حقّدن یارادیلانلارا حقّله سفر 4. حقّله یارادیلانلار آراسیندا سفر.
• مفاتیح الغیب
• أسرار الآیات
• التعلیقة علی إلهیات الشفاء (یاریمچیلیق)
• اصول الکافی شرحی (یاریمچیلیق)
• المشاعر
• إیقاظ النائمین
• رسالة فی الواردات القلبیة (التسبیحات القلبیة)
• رسالة فی الحشر
• رسالة فی إتصاف الماهیة بالوجود
• رسالة فی التشخص
• رسالة فی الحدوث
• رسالة فی القضاء والقدر
• رسالة فی سریان الوجود
• رسالة مسماة بإکسیر العارفین
• تفسیر القرآن الکریم:
الف ـ آیة النور
ب ـ آیة الکرسی
ج ـ سورة الأعلی
د ـ سورة البقرة (یاریمچیلیق)
ه ـ سورة الجمعة
و ـ سورة الحدید
ز ـ سورة الزلزال
ح ـ سورة السجدة
ط ـ سورة الطارق
ک ـ سورة الفاتحة
ل ـ سورة الواقعة
م ـ سورة الیس
• سه اصل
• رسالة العرشیة
• المظاهر الإلهیة
• متشابهات القرآن
• المسائل القدسیة (الحکمة القدسیة ـ القواعد الملکوتیة ـ طرح الکونین)
• أجوبة مسائل بعض الخلان
• الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة
• المبدأ والمعاد
• زاد المسافر (زاد السالک)
• رسالة فی إتحاد العاقل والمعقول
• أجوبة المسائل الجیلانیة
• أجوبة المسائل الکاشانیة
• أجوبة المسائل النصیریة
• رسالة فی إصالة جعل الوجود
• التنقیح فی المنطق (اللمعات الإشراقیة فی الفنون المنطقیة)
• الحشریة
• الخلسة
• خلق الأعمال (الجبر والتفویض ـ القدر فی الأفعال)
• دیباجة عرش التقدیس
• شواهد الربوبیة
• الفوائد:
الف ـ رد الشبهات الإبلیسیة
ب ـ «کنت کنزا مخفیا ...» حدیثی‌نین شرحی
ج ـ فی بیان الترکیب بین المادة والصورة وإرتباطها بقاعدة بسیط الحقیقة
د ـ فی ذیل آیة الأمانة
ه ـ فی المواد الثلاث
• رسالة اللمیة فی إختصاص الفلک بموضع معین (حل الإشکالات الفلکیة)
• رسالة فی المزاج
• تفسیر سورة التوحید (۱)
• تفسیر سورة التوحید (۲)
• رسالة الوجود
• حل شبهة الجذر الأصم
• کسر اصنام الجاهلیة
• التصور والتصدیق
• شرح الهدایة الأثیریة
• التعلیقة علی شرح حکمة الإشراق
• الحاشیة علی القبسات
• اثبات شوق الهیولی بالصورة
• «خلق الأرواح قبل الأجساد بألفی عام » حدیثی‌نین شرحی
• الحرکة الجوهریة
قایناق
دَییشدیر- میرزه عبدالصمد ملکی، ملا صدرا.