موسی جلیل

موسی مصطفی اوغلو جلیل (تاتارجا: Муса Җәлил, Musa Cəlil, موسا ﺟه‌ليل; Муса Мостафа улы Җәлилев, Musa Mostafa ulı Cəlilev; ؛ روسجا: Муса Джалиль, Муса Мустафович Залялов, Musa Dzhalil, Musa Mustafovich Zalyalov, also anglicized as Mussa Jalil؛ دوغوم: ۱۵ فوریه ۱۹۰۶؛ اؤلوم: ۲۵ اوت ۱۹۴۴) شاعیر، شۇروی بیرلیگی قهرمانی.

موسی جلیل
آد	موسی جلیل
میللیت	تاتار

یاشامی

موسا جلیل روسیهنین اورنبورق شهرینده آنادان اولموشدور. اوشاقلیقدان آتاسینی ایتیرمیش، آناسینین حیمایه‌سینده یاشامیشدیر. کئچن عصرین ۲۰-جی ایللریندن بدیعی یارادیجیلیغا باشلامیش، شعرلرینی وطن، خالق، آیریلیق مؤوضوعلاریندا یازمیشدیر. ۱۹۱۹-جو ایلده کامسومول تشکیلاتینا قوشولموش و روسیه‌ده وطنداش موحاریبه‌سی‌نین ایشتیراکچیسی اولموشدور. ۱۹۳۱-جی ایلده موسکو دؤولت بیلم‌یوردونون ادبیات فاکولته‌سینی بیتیرن موسا جلیل اول تاتار دیلینده نشر اولونان بعضی اوشاق ژورناللارینین رئداکتورو، سونرالار ایسه یئنه تاتار دیلینده‌کی "کوممونیست" قزئتی‌نین رئداکتور موعاوینی اولموشدور. تاتار گنجلر تشکیلاتینا رهبرلیک ائدن موسا جلیل، ایکینجی دونیا موحاریبه‌سی ایللرینده سووئت اوردوسونون ترکیبینده ووروشموش، ۱۹۴۲-جی ایلده آلمانلارا اسیر دوشه‌رک شپانداو توپلاما دوشرگه‌سینه گؤندریلمیشدیر. 

اسیرلیکده ده فعاللیق گؤسترمیش، آلمانلارین تاتارلاردان تشکیل ائتدیگی ایدیل-اورال لئگیونونون عوضولری آراسیندا آنتی‌فاشیست قووّه‌لرین یارادیجیلاریندان اولموشدور. ۱۹۴۴-جو ایلین آقوستوندا اسیرلرین کوتلوی شکیلده قاچیشینی تشکیل ائتمیشدیر. لاکین اونلاری ساتمیشلار و موسا جلیل توتولاراق ۲۵ آقوست ۱۹۴۴-جو ایلده بئرلینده‌کی پلؤتزئنزئئ حبسخاناسیندا آیری مشهور تاتار یازیچیسی عبدوللا عالیش له بیرلیکده اعدام ائدیلمیشدیر. سووئت حؤکومتی اونا وطن خاینی دامغاسی "وورموش"، عاییله‌سینی ایسه سورگون ائتدیرمیشدیر. ۱۹۴۹-جو ایلده موسا جلیل‌ین بئلچیکالی اسیر یولداشی سسری-نین بروکسلده‌کی کونسوللوغونا گله‌رک اونون اسیرلیکده اولارکن آنتی‌فاشیست قوووه‌لرینین دؤیونن اورگی و دوشونن بئینی اولدوغونو سؤیله‌میش، اولجه اونون بیر نئچه شئغرینی، بیر مودت سونرا ایسه ایکی کیتابینی کونسوللوغا تقدیم ائتمیشدیر. بو کیتابلار تئزلیکله چاپ اولونموش، ۱۹۵۶-جی ایلده شاعیره برات وئریلمیش و اونون اثرلرینین چاپینا قویولان قاداغا بیردفه‌لیک آرادان قالدیریلمیشدیر. همین ایل موسا جلیله اؤلوموندن سونرا شۇروی ایتتیفاقی قهرمانی آدی، ۱۹۵۷-جی ایلده ایسه لنین جاییزه‌سی وئریلمیشدیر. قازان شهرینده اونون هئیکه‌لی اوجالدیلمیش، تاتار میلّی درام تئاترینا اونون آدی وئریلمیش، آدینا ادبی جاییزه تأسیس اولونموشدور. ۱۹۵۴-جو ایلده بؤیوک آذربایجان شاعیری صمد وورغون موسا جلیلین خاطیره‌سینه حصر اولونموش "موسا جلیله" شعرینی یازیب.

یارادیجیلیغی

موسا جلیلین ایلک اثری ۱۹۱۹-جو ایلده درج اولونموشدور. ۱۹۲۵-جی ایلده اونون "بیز گلیریک" آدلی شعر و پوئمالار توپلوسو ایشیق اوزو گؤرموشدور. ۱۹۴۱-جی ایلده "آلتون چئچ" و "ایلدار" اوپرالاری اۆچون ۴ لیبرئتتو یازمیشدیر. 

آلمان اسیرلیگینده یازدیغی "موابیت گونده‌لیگی" آدلی شئیرلر توپلوسونا گؤره اؤلوموندن سونرا لئنین موکافاتینا لاییق گؤرولموشدور (۱۹۵۷).