تاتارلار

تاتارلار و يا قازان تاتارلاری – (تاتار تورکجه‌سی: татарлар, tatarlar)، اساساً روسیه نين اوروپا حيصه‌سی‌نين مرکزی ويلايت‌لرينده اؤزلليکله تاتاريستان جومهوریتینده، وولقابويو تورپاقلاردا، اورال‌اطرافی اراضیلرده، سيبيریده، قازاخيستاندا، اورتا آسیادا، چينين شرقی تورکیستان موختار ويلايتينده ياشاييرلار. کئچميش شوروی‌نين بير چوخ بؤلگه‌لرينده ميلّی ايجماعلاری واردير. دانيشديقلاری تاتار ديلی تورک ديللری قروپونا داخيلدير.

روسيه فدراسیونوندا سايلارينا گؤره روس خالقيندان سوْنرا ايکينجی‌ديرلر. دينی اينانجلارينا گؤره سونّو مۆسلماندیرلار. کيچيک بير قروپلاری پراووسلاو دينينه اویموشلار، کرياشئنی تاتارلاری آدلانيرلار.

روس ايمپراتورلوغو زامانی ايمپراتورلوق اراضی‌سینده‌کی بۆتون تۆرک ديللی خالقلار، او جۆمله‌دن آذربايجانليلار رسمی سندلرده بو آدلا قئيد ائديلرميش^[۱].

تاتار آدی

تاتار آدی ایلک دفه اولاراق اورخون آبیده‌لری کول تیگین و بیلگه خاقاندا "اوتوز تاتار بودون" و "توقوز تاتار" کیمی گلمیش و تاتار فئدئراسیاسینا ایشاره ائتمیشدیر^[۲].
عومومیتله روسلار و اوروپالیلار تاتار آدینی بوتون موغوللار و اونلارین حاکیمیتی آلتیندا یاشایان تورک خالقلارینا (اؤزللیکله آلتون اوردو زامانی) ایستیفاده ائتمیشلر. سوْنرالار بو آد بوتون روسلارین قارشیلاشدیغی تورک دیللی و موغول دیللی خالقلارا ایشلنمیشدیر. هر حالدا، سون اولاراق بو آد اوکراینین و روسیه‌نین تورک دیللی موسلمانلاری، یعنی موسلمان وولقا بولقارلاری، قیپچاقلار، کومانلار و تورکلشمیش موغوللارین(نوقایلارین) نوه‌لرینی، همچنین کئچمیش روسیه ایمپراتورلوغوندا یاشایان دیگر تورکجه دانیشان خالقلاری (سیبری تاتارلاری، قاسیم تاتارلاری و میشار تاتارلاری) چاغریشدیریردی^[۳].

تاتار آدلیم‌لاری

کئچن یۆز ایلده تاتارلاردان چوخلو شخصیتلر چیخیب کی اونلارین سیراسیندا تاتار میلّی حرکتینی اؤنه سورنلر ده چوخ اوْلموش. تاتار آدلیملاری و میلّی حرکت فعاللاریندان بونلاری سایماق اولار: