مکتب (درگی)
مکتب | |
|---|---|
|
| |
| سوروملو مودور | غفور رشاد میرزه‌زاده |
| باش یازار | غفور رشاد میرزه زاده |
| یاییلان ایللر | 1911-1920 |
| دیل | آذربایجان تورکجه‌سی |
| یاییلان یئر | باکی |
| موضوع | پداقوژی درگی |
| بوتون سایلار | 95 |
مکتب (درگی) — علمی-پداقوژی، ادبی-بدیعی، دموکراتیک ایستیقامتلی درگی.
حاقیندا بیلگی
دَییشدیر" مکتب " درگیسی باکیدا آذربایجان تورکجه‌سینده نشر اولونوردو. درگی‌نین ایلک نؤمره‌سی 1911-جی ایل نوامبررین 29-دا، سونونجوسو 1920-جی ایل مارسین 21-ده چیخمیشدیر. جمعی 95 نؤمره ایشیق اوزو گؤرموشدور. مکتب شاگیردلرینه مخصوص اولان بو درگی ایکی هفته ده بیر دفعه نشر اولونان " اخلاقی، ادبی، فنّی، موصوّیر مجموعه " ایدی.
" مکتب " پداقوژی بیلیگین و دونیاگؤروشونون گئنیشلنمه‌سینده، علمه، معاریفه هوسین آرتماسیندا، اوشاق‌لاردا موثبت اخلاقی کئیفیت‌لرین تربیه ائدیلمه‌سینده موعین رول اوینامیشدیر. درگی‌نین " ایداره‌دن " باشلیغی ایله وئریلن مقاله‌ده کی بو سؤزلری درگی‌نین اساس مقصدینی ایفاده ائدیردی:[۱]
" بیزیم " مکتب "-ی نشر ائتمکده مقصدیمیز مکتب شاگیردلری‌نین ایره لی‌لمه‌لرینه عاجیزانه بیر خیدمت‌دیر. " مکتب " ای اوخویاجاق شاگیردلرین بیلیگی گئنیش بیر دایره آلارسا، او واخت بیز ده مقصدیمیزه یئتیشمیش اولاریق. "
درگی‌نین ایلک ساییندا
دَییشدیربیرینجی نؤمره ده ماراقلی حکایه‌لر، شعیرلر، پوبلیسیست یازی‌لار، آتالار سؤزو، مثل‌لر، لطیفه‌لر، و س. وئریلمیشدیر. درگی‌نین 1-جی نؤمره‌سیندن. نریمانوفون " عزیز بالالار! " باشلیغی ایله اوشاق‌لارا موراجیعتی وئریلمیشدیر. ن.نریمانوف اوشاق‌لاری اوخوماغا، علمه یییه‌لنمگه، وطنین لیاقتلی، ناموسلو اؤولادلاری اولماغا چاغیریردی. " مکتب " ده س.س. آخوندوف، او. حاجی‌بیگوو،ع.شایق، ع.صحت، ج.جبارلی و ب.نین یازی‌لاری ایله برابر، روس کلاسیک‌لریندن ترجومه‌لر ده وئریلمیشدیر. عباس صحتین روس شاعیری نیکیتیندن ترجومه‌سی بونا میثال‌دیر.
علی علوی " چالیشالیم " شعیرینده مکتب شاگیردلرینه " چالیشماق یاشینا گیردیکلرینی " خاطیرلادیر، اونلاری تنبل‌لیکدن اوزاق اولماغا چاغیریر، ایشگوزارلیغا سسله‌ییردی. ح.زردابی‌نین " حئیوان‌لارین رنگی " مقاله‌سینده موحیطین، شراییطین حئیوان‌لارین یاشاییشینا تاثیری علمی دیلله شرح اولونوردو. " بیر قوزون دوشمه‌سی " ناغیلیندا " هر ائشیدیلن شئیه درحال اینانماماق " تؤوصیه ائدیلیر.
عبدالله توفیق گنجه‌لی‌نین تربیه مؤوضوسوندا یازدیغی مقاله‌سینده دیری‌باش، آچیق گؤزلو، ساغلام ووجودلو، گئنیش اورکلی، رحمدیل، آغایانا صیفتلی گنجلر تربیه ائتمک لوزومو گؤستریلیردی. حسین شیخی‌زاده‌نین " قوناقلیقدا یاخشی‌دیر، ائوده داها یاخشی‌دیر " ناغیل تمثیلینده اوشاق‌لارا وطنپرورلیک، اؤز دوغما یوردونو سئومک حیس‌لری آشیلانیردی. ع.مذنب‌ین " موللانین پاپاغی " شعیری ده بیرینجی نؤمره ده درج اولونموشدور. بونلاردان علاوه ، " بؤیوک‌لر سؤزو " باشلیغی آلتیندا آتالار سؤزو و مثل‌لر بیرینجی نؤمره‌نین مضمونو داها دا رنگارنگ ائتمیشدیر.[۱]
درگیده درج اولونان مقاله‌لر
دَییشدیر" مکتب "-ین موختلیف یارادیجی‌لیق اوصولو، موختلیف ژانرلاردا یازان مؤلیف‌لر هئیتی وار ایدی. درگیده موهوم تاریخی حادیثه‌لره خوصوصی نؤمره‌لر حصر ائدیلیردی. 1911-جی ایلده چیخان 2-جی نؤمره م.ف.آخوندوفون آنادان اولماسی‌نین 100 ایل‌لیگینه (و زامان ائله ظن ائدیردیلر کی، م.ف.آخوندوف 1811-جی ایلده آنادان اولموشدور)، 1912-جی ایلده چیخان 7-جی نؤمره آ.س.پوشکین‌ین وفاتی‌نین 75-جی ایل‌لیگینه حصر اولونموشدو.
ن.نریمانوف کیچیک یاشلی اوشاق‌لارین ساغلاملیغی و صحیه‌سی حاقیندا مقاله‌لر درج ائتدیریردی. س.س.آخوندوف اؤزونون مشهور " قورخولو ناغیل‌لار "-ینی بو درگیده چاپ ائتدیرمیشدی. او، " موعلیم سلیمان " ایمضاسی ایله کیچیک علمی خبرلر، معلومات‌لار دا یازیردی. " فاطما خالانین ناغیل‌لاری " باشلیغی ایله اوشاق‌لاردا دوزلوک، صمیمی‌لیک، دوغرولوق، بؤیوک‌لره حؤرمت، زحمته هوس و س. حیس‌لر تربیه ائدن حکایه لر وئریلیردی.
او.حاجی‌بیگوفون " فیلانکس " ایمضاسی ایله یازدیغی کیچیک ساتیریک پارچالار، ع.شایق‌ین، ر.افندی‌یئوین، ه.حسین‌زداه‌نین، آغاعلی قاسموفون، شفیقه خانیم افندی‌زاده‌نین و ب.نین حکایه، شعیر و اوچرک‌لری ده درگیده ایشیق اوزو گؤروردو. ش.افندی‌زاده " مکتب " ده موحریرلیگی دؤورونو خاطیرلایاراق یازیردی:
" مکتب " مجموعه‌سی اوشاق‌لاریمیزین حیاتیندا حقیقتاً ده بیر مکتب اولدو. بورادا نه‌لر درج ائدیلمیردی... مجموعه مکتب‌لریمیزده اوخویان قیزلارین چوخ خوشونا گلیردی. من بورادا درج ائدیلمیش ماراقلی یازی‌لاری اونلارا اوخویوردوم. اؤزوم ده مجموعه‌یه بیر سیرا تربیه مؤوضوسوندا حکایه‌لر یازیردیم. " ایکی قیزین صؤحبتی " ، " شکر آلماسی " ، " آنالار قوجاغی " ، " وحشی‌لر چؤرکچیسی " ، " حوسن خط " و س. یازی‌لاریم " مکتب " ده چاپ اولونموشدور.
او زامانین قاباقجیل، آچیق فیکیرلی موعلیم‌لری " مکتب " درگیسی ایله سیخ علاقه ساخلاییر، ادبی-بدیعی یازی‌لارینی بورادا درج ائتدیریردیلر. کند موعلیم‌لری ده درگی‌نین ایشینه جلب اولونموشدو. همین موعلیم‌لردن بیری - قاراباغداکی مالیبیلی کندی‌نین مکتب مودیری محمد قارایئو ایدی. خیردا حجملی بدیعی یازی‌لاری ایله درگی‌نین مضمونو زنگینلشدیریردی. او، آللقوریک حکایه لرین تربیه‌وی تاثیرینی نظره آلاراق داها چوخ بو ژانرا موراجیعت ائدیردی.
م.قارایئوین درگیده " قاراقوش و ایلان " ، " قورباغا و سیچان " ، " سرچه و ایلان " و س. حکایه‌لری وئریلمیشدیر. بو حکایه‌لرده دوستلوق، صداقت حیس‌لری تربیه اولونور، اوخوجولارا دوستلا دوشمنی آییرد ائتمگی باجارماق، دوشمنین یاغلی دیلینه آلدانماماق، بیرلشمکده دوشمنه قلبه چالماق و س. اخلاقی فیکیرلر آشیلانیردی.[۱]
رداکتورلار
دَییشدیر" مکتب " ای رداکته ائدن‌لر او زامانین گؤرکملی پداقوق‌لاری و پوبلیسیست‌لری ایدی. غفور رشاد میرزه‌زاده و عبدالرحمان افندی‌زاده درگی‌نین ناشیری و باش رداکتورو ایدی. غفور رشاد میرزه‌زاده " مکتب " درگی‌نینی 1916-جی ایله قدر عبدالرحمان افندی‌زاده ایله بیرلیکده رداکته ائتمیشدیر. 1916-جی ایلین مئی‌ینده ه.افندی‌زاده‌نین وفاتی، دونیا موحاریبه‌سی‌نین تؤرتدیگی چتینلیک‌لر، 1917-جی ایلین فوریه حادیثه‌لری درگی‌نین نشرینی مووقّتی دایاندیردی. 1917-جی ایلده درگی‌نین جمعی 1 نؤمره سی چیخمیشدیر. 1920-جی ایلین فوریه‌سینده ق.ر.میرزه‌زاده " مکتب "-ین نشرینی یئنیدن برپا ائتدی. اؤلکه‌ده باش وئرن گرگین سیاسی پروسه‌لرین نتیجه‌سینده درگی مونتظم نشر اولونا بیلمه‌دی و باغلاندی.[۱]
آیریجا باخ
دَییشدیرادبیات سییاهیسی
دَییشدیر- " مکتب " ، 1911، ن-1.
- " مکتب " درگیسی، 1912، ن-20.
- " مکتب " درگیسی، 1913، ن-1.
- " مکتب " درگیسی، 1913، ن-2.
- " آذربایجان پیونِری " ، 22 مارس 1957-جی ایل.
- " " مکتب " درگیسی " . آذربایجان اوشاق ادبیاتی مونتخباتی (19-20 عصرلر). اوچ جیلدده. ایکی جیلد. باکی: ناثیر، 2002. - ص. 73-116.
- " " مکتب " درگیسینده فولکلورا موناسیبت مسله‌سی " . محمدحسین تهماسیب. سئچیلمیش اثرلری. 2 جیلدده. بیر جیلد. باکی: موترجیم، 2010. - ص. 466-486.
قایناقلار
دَییشدیر
اتک‌یازی
دَییشدیر- " آذربایجان کلاسیک ادبیاتیندا ایشله‌دیلن آدلارین و ترمین‌لرین شرحی " . ترتیب ائدنی آ.م. بابایئف، باکی، " معاریف " ، 1993، صحیفه 138-139.
- ولی‌یئو عاکف عبدالعظیم اوغلو (آشیرلی). " آذربایجان مطبوعاتی تاریخی " (1875-1920)، باکی " علم و تحصیل " ، 2009، 172 ص
- ن.ن.زینالوف " آذربایجان مطبوعات تاریخی " ، بیر حیصه . باکی، 1973، آدو-نون نشریاتی
- حسین هشیملی.ناخچیوانلی یازیچی‌لار و " مکتب " درگیسی. باکی: علم و تحصیل، 2019، 144 ص.