میرزا حسین جعفری زنوزی
بو مقاله مومکوندور ویکیپدیادا عۆمومی آدلیملیق تعلیماتی شرطلری ایله اۇیغون اوْلماسین. |
میرزا حسین جعفری زنوزی ـ آذربایجانلی عالیم و شاعیر.
آدی
دَییشدیرآدی حسین‌دیر. بیلیکلی اولدوغو اۆچون، هم یئرلیلری اونا «میرزا حسین» دئیه‌ردیلر. سوی آدی جعفری، نسبی زنوزی و یا مرندی یازیلیبدیر.[۱]
تخلصی
دَییشدیرتخلصی آذریدیر. اونو «آقا میرزا حسین جعفری زنوزی مرندی متخلص به آذری» آدلاندیریبلار.
دوغولدوغو یئر
دَییشدیرآذرینین دوغولدوغو یئر، زنوز شهری‌دیر. بۇ شهر، مرندین داغلیق بؤلگه‌سینده یئرلشیر. مرند ـ جلفا جاده‌سیندن ۱۰ کیلومتر فاصله‌سی اوْلان زنوز، مرند شهری‌نین شمال حیصه‌سی‌نین ۲۵ کیلومترلیگینده قرار تاپمیشدیر. زنوز شهری عالیملر، شاعیرلر و فلسفه‌چیلر یوردودور. اورادان ملا عبدالله زنوزی، اوغلو آقا علی حکیم مدرس کیمی فلسفه‌چیلر، فانی تخلص ائدن آیت‌الله محمد حسن ریاضی، ملا محمد علی، مضطر و فخرالدین محزون کیمی عالیم و شاعیرلر ظهور ائتمیشدیر.[۲]
عائله‌سی
دَییشدیرآذری، اکبر قیزی هاجر ایله ائولنمیش و علی، عزیز، فریدون، جعفر، غفار، احمد و نصرت آدلی یئددی اوشاق صاحیبی اولموشدور.
یاشاییشی
دَییشدیرآذری گنج ایکن تبریز ـ جلفا دمیر یولوندا ایشه باشلامیشدیر. سونرالار عائله‌سی ایله «گده بیگ» شهرینه گئتمیش، تئلقراف فنّی، روس دیلی و فرانسه دیلینی اؤیره‌نمه‌یه باشلامیشدیر. بیر مۆدت گده بگ و باکی شهرلرینده یاشادیقدان سوْنرا، ۱۳۰۹ ش. ایلینده اوچ اوشاغی ایله بندرانزلی یولو ایله تهرانا گلمیش و ۱۳۱۰ـ نجو ایلده «شمشک» معدنینده، حسابدار اولاراق ایشه باشلامیشدیر. اون ایل همین وظیفه‌ده ایشله‌دیکدن سوْنرا، ۱۳۲۰ ـ نجی ایلده، دوغوم یئری اوْلان زنوز شهرینه قاییتمیشدیر. ۱۳۲۹ ـ نجی ایلده ایش دالینجا تهرانا و سوْنرا دامغان شهرینه گئتمیش و بیر داها زنوزا قاییتمیش اکینچیلیک ایله مشغول اولموشدور. ۱۳۳۶ ـ نجی ایلده بیر داها تهرانا مهاجرت ائتمیش و ۱۳۳۷ ـ نجی ایل بهمن آییندا رحمته گئتمیشدیر. انّا للهِ و انّا الیه راجعون.[۳]
وطن سئوه‌رلیک و خلقی‌لیک
دَییشدیرآذری .. بیر وطن سئوه‌ر شاعیردیر. ایران و ایرانلی اۆچون اوره‌گی چیرپینان شاعیر، بیر چوخ شیکایت‌آمیز شعرلرینده ایران باستان، درفش کاویان، تاریخ ایران قدیم، بهمن، دارا، فریدون، اردوان و سائره بۇ کیمی اصطلاح و کلمه‌لردن بول ـ بول استفاده ائدیر و رضاخان اصول ـ اداره‌سینی افشاء ائدرک، خلقی جهالت و بیلیک‌سیزلیک ایچینده ساخلایان غدّار حکومتی رسوا ائدیر و حکومتین عالیجناب آداملارینی بی‌وطن و خاین آدلاندیریر:
قیدیوی چکمز سنین هر بی‌وطن عالیجناب،
حیله و تزویردیر هر ایشلری آنلا حساب.
بی‌وطن خاینده اولماز آبرو، شرم و حجاب،
هر بیری آچمیش اؤزونه بیر دکان آغلار بیزه
و یا بیر یئرده دئییر:
عمرلردندیر اوْلوب ویرانه استبداددان،
اجنبی خادملری‌دیر هر چه باداباددان.
گونده مین نیرنگ ایله مین قان ایچن جلاّددان،
ملت ایران اولوبدور مرده تک احیا کیمی.
او، رضاشاه حکومتی‌نین داغیلماسی و بیر پیشوانین ظهورونو آرزو ائدیر:
حق الی ائتسین کمک بۇ دُورده بیر رهنما،
رهبر ائتسین میهنه ملت‌پرست بیر پیشوا،
آذری گؤرسون سئوینسین، ائیله‌سین شور و نوا،
گلشن ایران زمینده بلبل شیدا کیمی.[۴]
طنز شاعیری
دَییشدیرآذری، طنز شاعیریدیر. اونون ایجتیماعی ـ سیاسی طنزلر و تازیانه‌لری رضاخان حکومتی زمانیندا یازیلمیشدیر. قیزغین طنز یازما فعالیّتی ۱۳۱۰ ش. ایلیندن باشلاییر، ۲۹–۱۳۲۰ ش. ایللری ایسه اونون ان محصولدار ادبی فعالیت دؤرو حساب اولور.
وحدت اسلام
دَییشدیرآذری هم بیرینجی و هم ایکینجی بین‌الملل ساواشلارین گؤرموش، اسلام عالمی و موسلمانلارا ده‌ین ضربه‌لری حس ائتمیشدیر. او، دفعه‌لر فریاد ائدرک دئییر:
هانی او وحدت اسلام، او اتّفاق امم؟
هانی او صدق صداقت، سخا و بذل کرم؟[۵]
آذری و مذهب
دَییشدیرمیرزا حسین آذری دیندار و مذهبی بیر شاعیر اولاراق، مخلص بیر شیعه کیمی ظهور ائتمیشدیر. شیعه ایماملاری و کربلا شهیدلری‌نین آدلارینی دفعه‌لر شعرلرینه سالمیش و شیعه معارفینی یایمیشدیر.
روحانی‌نمالار
دَییشدیرآذرینین آتاسی روحانی ایدی و افتخار الذاکرین لقبی آلمیشدیر. اؤزو گوجلو بیر دینی تربیه صاحیبی و مخلص بیر دیندار ایدی. بونا گؤره ده اؤز عصرینده رضاخان حکومتینه خدمت و یاردیم ائدن و دینی وسیله قرار وئرن روحانی‌نمالاردان دانیشیر و اونلاری افشا ائدیر.
بیلیگی
دَییشدیرآذری، تورکجهدن علاوه، روسجا، فارسجا، فرانسه‌جه و عربجهنی یاخشی بیلیرمیش. فارس دیلینی زنوزدا مکتب‌خانادا اؤیره‌نمیش، عرب دیلی و ادبیاتینی، ملا عباس افتخار زنوزی‌دن تعلیم آلمیش و قرآن و عرب ادبیاتی ایله تانیش اولموشدور. روسجا، فرانسه‌جهنی دا گده بیگ و باکی شهرلرینده یاشارکن اؤیره‌نمیشدیر.
موسیقی
دَییشدیرآذری یاخشی تار چالارمیش و اوغلو علی جعفری‌نین دئدیگینه گؤره:
«گاهی در مجالس جشن و سرور اهل محل و دوستان شرکت می‌کرد و شور و حالی به مجلس می‌بخشید.»
فرخی یزدی‌دن تأثیر
دَییشدیرفرخی یزدی، رضاخان استبدادی ایللرینده ظهور ائدن، اونون اؤز باشینالیغی ایله قیزغین مۆباریزه‌یه باشلایان آدلیم شاعیردیر.
فرخی‌نین رنجبر عنوانلی شعرینه یازدیغی نظیره:
بئز تومان، کهنه چاریق، حالین پریشان رنجبر،
گون قاباغیندا چالیش، اود دوتگیلن، یان رنجبر![۶]
یارادیجیلیغی
دَییشدیرآذری تخلوص ائدن میرزا حسین آذری جعفری زنوزی‌نین دیوانی‌نین علمی نشرینی چاپ ائدن دکتر حسین محمدزاده صدیق اونون شعرینین مضمونلاری باره‌سینده دئییر:
«میرزا حسین آذری تمام ایله ایجتیماعی و انتقادی ـ سیاسی شعرلر یازان طنز شاعیریدیر.
ایکینجی دونیا ساواشی زامانی یاشایان شاعیر، متفق‌لرین اؤلکه‌میزه سوخولمالارینی گؤرموش، ساواشا معروض قالان ائللرین آجیناجاقلی حیاتی ایله ماراقلانمیش، ساواشی پیسله‌ایر و جنگی هده‌له‌ایر:
دۆنیا اوزوندن بی‌درنگ،
نابود اولسون آلات جنگ،
خمپاره و توپ و تفنگ،
جنگ ایسته‌ین جلاده ننگ!»[۷]