نجف بیگ وزیروف
نجف بیگ وزیروف (17 فوریه 1854، شوشا[۱] – 9 ژوئیه 1926[۱]، باکی[۱]) — آذربایجانلی یازیچی و دراماتورق. آذربایجان دراماتوروژی‌سی‌نین اینکیشافیندا، اونون ایدئیا-استتیک مضمون بدیعی صنعتکارلیق کئیفیت‌لری‌نین زنگینلشدیریلمه‌سینده، میلّی تئاترین یارادیلماسیندا و اینکیشافیندا موستثنا رولو واردیر. بوتون ایجتیماعی فعالیتی و ادبی یارادیجی‌لیغی ایله میلّی آزادلیق حراکاتینا یاخیندان کؤمک گؤسترن نجف بیگ وزیروف آذربایجان ادبیاتیندا فاجیعه ژانری‌نین اساسینی قویموش، آذربایجاندا فئودال-آتاارکیل قورولوشا قارشی چئوریلمیش معاریفچی‌لیک حرکاتی‌نین گئنیشلنمه‌سینده یاخیندان ایشتیراک ائتمیشدیر.
| نجف بیگ وزیروف | |
|---|---|
 | |
| دوْغوم تاریخی | 17 فوریه 1854 شوشا |
| اؤلوم تاریخی | 9 ژوئیه 1926 باکی |
| اؤلوم سببی | اورک چاتیشمامازلیغی |
| پئشه | یازیچی و دراماتورق |
| حیات یولداشی | خورشید خانیم |
| اوُشاقلاری | ثریا ، سارا و شامیل |
| تحصیل | شوشا شهر مکتبی، پترزبورق بیلیم‌یوردو (1874)، موسکو کند تصروفاتی آکادمی‌سی، 1878 |
| تاثیر قویموش | {{{تاثیر قویموش}}} |
آذربایجان جومهوریتی وزیر‌لر کابینه‌سی‌نین 7 مئی 2019-جو ایل تاریخلی، 211 نؤمره‌لی قراری ایله نجف بیگ وزیروف آذربایجان جومهوریتینده اثر‌لری دؤولت واریداتی اعلان ائدیلن مؤلیف‌لرین لیستینه داخیل ائدیلمیشدیر[۲].
یاشاییشی
دَییشدیرنجف بیگ وزیروف 1854-جو ایل آوریل آیی‌نین 2-ده آذربایجانین شوشا شهرینده آنادان اولموشدور. یازیچی‌نین اوشاقلیغی فرح‌سیز کئچمیشدیر. آتاسی فتعلی بیگ خسته اولدوغوندان عاییله‌نین چتینلیگی آناسی مینا خانیمین اوستونه دوشموشدور. نجف اؤزو ده طبیعتن ساکیت و قارادینمز، بدنجه ضعیف و خسته اولموشدور. آناسی‌نین آرزوسو بو ایدی کی، یگانه اوغلونو ساغلام گؤرسون و اونو مکتبه گؤندرسین. لاکین نجفین صحتی بونا ایمکان وئرمیر، آنانین آرزوسو هر ایل اورگینده قالیردی. اؤزونون یازدیغینا گؤره، نجف بیگ یالنیز اون ایکی یاشیندا اولاندا مکتبه گئده بیلمیش، تئز بیر زاماندا اوخویوب-یازماغی اؤیرنمیشدیر.
وزیروف ایلک تحصیلینی دینی مکتبده آلمیشدیر. او، بورادا بیر ایل اوخودوقدان سونرا شوشا شهرینده‌کی مولکیّه مکتبینه گئدیر. لاکین یئنی‌یئتمه گنج همین مکتبده اوخویا بیلمیر. بورادا ارمنی موعلیمین آمان‌سیز رفتاری، اوشاق‌لاری یئرلی-یئرسیز دؤیوب ایشگنجه وئرمه‌سی نجفی مکتبدن اوزاقلاشماغا مجبور ائدیر. یئنی‌یئتمه اوغلانین مکتبدن قاچماسینا بعضی قوهوم‌لاری باشقا معنا وئریر‌لر. گویا او تنبل و باجاریق‌سیزدیر، اؤیرنه بیلمیر، چتینلیکدن قورخور و س. حتّی قوهوم‌لاریندان بیری ایسته‌ییر کی، نجفه روسجا سطحی سورعتده یازیب اوخوماغی اؤیرتسین کی، هئچ اولماسا او، کندده میرزه‌لیک ائدیب آتا–آناسینی دولاندیرسین. لاکین نجف هئچ کسین قایغی‌سینی قبول ائتمیر. او، 1868-جی ایلده شوشادان آیریلیب باکی‌یا گلیر. بورادا ایمتاحان وئریب رئال گیمنازیانین ایکینجی صینیفینه داخیل اولور. اؤز باجاریغی و بیلیگی ایله تئزلیکله موعلیم‌لرین رغبتینی قازانیر. گیمنازییانین سونونجو صینیفینده اوخویارکن آرتیق اعلاچی شاگیرد کیمی تانینیر، حتّی دؤولتلی اوشاق‌لارینا درس دئمکله مشغول اولوردو.
گیمنازیادا اوخویارکن ن.وزیروف بؤیوک آذربایجان عالیمی او زامان گیمنازیادا درس دئین حسن بیگ زردابی ایله تانیشلیغی اونون فیکری اینکیشافینا قووّتلی تاثیر گؤستریر. ح.زردابی شاگیرد‌لرده تکجه علمه ماراق اویاتماقلا کیفایتلنمیردی. او، چالیشیردی کی، شاگیرد‌لر خالقین گله‌جک اینکیشاف یول‌لارینی دوزگون آنلاسینلار، اونون آزادلیغی و معاریفلنمه‌سی اوغروندا متین موباریز‌لر کیمی یئتیشسینلر. محض زردابی‌نین مصلحتی ایله ن. وزیروف طبیعت علملرینه خوصوصی ماراق گؤستریر، روس کلاسیک یازیچی‌لاری‌نین اثر‌لرینی موطالیعه ائده‌رک موترقّی ایدئیا‌لارلا تانیش اولور. یازیچی‌نین تئاترلا تانیشلیغی دا بو زامان باشلانیر. او یازیر:
" 1873-جو ایلده آلتینجی کلاسدا اوخودوغوم حالدا بیرینجی دفعه روس تئاترینا گئتدیم. بو گئجه منه نهایت درجه‌ده تاثیر ائله‌دی. اونون نئجه بیر شئی اولدوغونو باشا دوشدوم".
1874-جو ایلده ن.وزیروف رئال گیمنازیانی قورتاریب تحصیلینی داوام ائتدیرمک اوچون روسیه‌یه گئدیر. او اوّلجه موسکودا اولور، سونرا دوستو آغا گورانی ایله بیرلیکده پترزبورقا گئدیب اکینچی‌لیک اینستیتونا قبول اولونماق ایسته‌ییر. لاکین آتستاتینداکی قیمت‌لر همین اینیستیتوتا قبول طلب‌لرینی اؤدمه‌دیگی اوچون او، آقوست آیی‌نین سونلاریندا یئنیدن موسکوا قاییدیر و سپتامبردا پتریوسکی–رازومووسکی مئشه و طبیعت‌شوناسلیق آکادمی‌سی‌نین مئشه‌چی‌لیک شؤعبه‌سینه داخیل اولور.
ن.وزیروفون موسکودا تحصیل آلدیغی ایللر روسیه‌ده آزادلیق ایدئیا‌لاری‌نین، زحمتکش کوتله‌نین منافعیینی مودافیعه ائدن خالقچی‌لیق حرکاتی‌نین گئنیشلندیگی بیر دؤوره تصادوف ائدیر. هله باکیدا رئال گیمنازیادا اوخویارکن ح.زردابی کیمی میلّی-آزادلیق ایدئیا‌لاری ایله تربیه‌لنن ن.وزیروف موسکودا داها قاینار بیر اینقیلابی موحیطه دوشور. او تئزلیکله قاباقجیل فیکیرلی گنجلرله دوستلاشیر، تحصیل آلدیغی آکادمی‌نین داخیلینده باش وئرن طلبه چیخیش‌لاریندا و گیزلی تشکیلات‌لاریندا ایشتیراک ائدیر. حتّی 1878-جی ایلده ح. زردابی‌نین تشبوثو ایله " ایمدادیّه " آدلی درنک تشکیل ائدیر.
1878-جی ایلین ژوئن آییندا ن. وزیروف پترووسکی–رازومووسکی آکادمی‌سی‌نین مئشه‌چی‌لیک شؤعبه‌سینی بیتیریب تعییناتلا قافقازا گؤندریلیر. او، یئلیزاوتپول قوبرنیاسی‌نین ترتر ناحیّه‌سینه اوچونجو درجه‌لی مئشه‌بیگی تعیین اولونور. 1880-جی ایلین ژوئیه آیینا قدر بورادا چالیشیر. سونرا اونون وظیفه‌سینی بؤیودور‌لر. وزیروف ایکینجی درجه‌لی مئشه‌بیگی کیمی ایروان قوبرنیاسی‌نین دیلیجان ناحیه‌سینه مئشه‌بیگی تعیین اولونور. 1887-جی ایله قدر بورادا چالیشیب یئنیدن ایش یئرینی یئلیزاوتپول قوبرنیاسینا دَییشیر.
1890-جی ایللرین اوّل‌لریندن باشلایاراق روسیه‌ده اینقیلابی–آزادلیق حراکاتی‌نین یوکسلیشی ایله علاقه‌دار پترووسکی–رازومووسکی آکادمی‌سی‌نین مأذون‌لارینی تعقیب ائدیر‌لر. بونونلا علاقه‌دار او‌لاراق ن. وزیروفو دا سیاسی اعتیبارسیزلیقدا گوناهلاندیریب مئشه‌بیگی وظیفه‌سیندن آزاد ائدیر‌لر. بوندان سونرا صنعتی ایله علاقه‌سی اولمایان موختلیف یئر‌لرده چالیشیر. اوّلجه ایروان قوبرنیا ایداره‌سی طیب شؤعبه‌سی‌نین کاتیبی، سونرا ایسه قازاخدا مؤباحیثه‌لی ایشلره باخان شؤعبه‌‌نین کاتیبی وظیفه‌سینده ایشله‌ییر. لاکین بو ایشلرین هئچ بیری ن. وزیروفون خوشونا گلمیر.
یارادیجی‌لیغی
دَییشدیرنجف بیگ وزیروف 1895-جی ایلده باکی‌یا کؤچور. بورادا لازیمی ایمتاحان‌لاری وئریب وکیل‌لیک وثیقه‌سی آلیر و محکمه‌‌لرده چالیشیر. او، بورادا اوزون مودت آیری دوشدوگو بدیعی یارادیجی‌لیغینی داوام ائتدیریر، " یاغیشدان چیخدیق یاغمورا دوشدوک " ، " موصیبت–فخرالدین " ، " پهلوان–زمانه " کیمی کلاسیک اثر‌لرینی یارادیر. ن. وزیروف 1903-جو ایلده باکی دوماسینا کاتیب سئچیلیر. آز سونرا ایسه شهر معاریف شؤعبه‌سی ریسی‌نین موعاوینی تعیین ائدیلیر و کئچمیش موعلیمی حسن بیگ زردابی ایله بیرلیکده دوغما خالقی‌نین معاریفلنمه‌سی اوچون یئنی مکتب‌لرین، موختلیف تربیّه اوجاق‌لاری‌نین آچیلماسی ایشینده یاخیندان ایشتیراک ائدیر.
1905-جی ایل اینقیلابی ن.وزیروفون ادبی–ایجتیماعی فعالیتی‌نین گئنیشلنمه‌سی اوچون مونبیت زمین یارادیر. معاریف‌پرور ادیب بیر طرفدن باکیدا چیخان " حیات " ، " ایرشاد " ، " تزه حیات " ، " آچیق سؤز " و س. قزئت‌لرینده " درویش " ایمضاسی ایله " بالاجا موتفرّقه‌‌لر " باشلیغی آلتیندا بورژوا–مولکدار جمعیتی‌نین ایجتیماعی عئیب‌لرینی آچان فلیئتون‌لار یازیر، دیگر طرفدن درام درنک‌لرینه رهبرلیک ائدیر، آذربایجاندا تئاتر صنعتی‌نین اینکیشافی، آکتیور نسلی‌نین یئتیشمه‌سی اوچون یورولمادان فعالیت گؤستریر. 1913-جو ایل نووامبر آیی‌نین 15–ده " شفا " معاریف جمعیتی نجف بیگ وزیروفون ادبی فعالیتی‌نین 40 ایللیگی موناسیبتیله باکیدا طنطنه‌لی آغیرلاما مراسیمی گئجه‌سی کئچیریر. بو گئجه بؤیوک بیر مدنی بایراما چئوریلیر. قزئت‌لر یازیچی‌نین حیات و فعالیتیندن بحث ائدن مقاله-اوچرک، معلومات درج ائدیر‌لر.
آذربایجانین گؤرکملی ضیالی‌لاری یوبیلیارا مکتوب، تلقرام گؤندریر، اونو بو آغیرلاما مراسیمنه لاییق یازیچی، مؤحترم ادیب، قودرتلی وطنداش، موعلیم و تربیه‌چی، خالقین فداکار اوغلو کیمی قییمتلندیریردیلر. خالقین احتیرامی ن. وزیروفون یارادیجی‌لیق ایلهامینی، ایشله‌مک هوسینی جوشدورموش، ادیب هم ایجتیماعی حیاتدا، هم ده بدیعی یارادیجی‌لیق ساحه‌سینده داها فعال چالیشمیشدیر. بو ایللرده او، " پول دوشکونو حاجی فرج " کومدی‌سینی، " تزه عصرین ایبتیداسی " درامینی یازمیش، بؤیوک فرانسه یازیچیسی ژان باتیست مولیئرین " خسیس " کومدی‌سینی " آغا کریم خان اردبیلی " ، فرانسه مضحکه‌سی " وکیل پاتلن "-ی ایسه " دله‌دوز " آدی ایله تبدیل ائتمیشدیر. آذربایجاندا آوریل ایستیلاسیندان سونرا ن. وزیروف باکیدا کند تصروفاتی تکنیکوموندا موعلیم ایشله‌میشدیر. یازیچی مئشه‌چی‌لیک ایشی ایله باغلی طلبه‌‌لری آذربایجانین موختلیف رایون‌لارینا آپاریر، تجروبه مشغله‌‌لرینه رهبرلیک ائدیردی. لاکین قوجامان یازیچی‌نین صحتی پوزولموشدو، تئز–تئز اورک آغری‌سیندان شیکایتله‌نیردی. حکیم‌لر اونا ایشدن چیخیب ایستیراحت ائتمگی مصلحت گؤروردو‌لر.
1926-جی ایلین یاییندا نجف بیگ وزیروف تجروبه مشغله‌‌لری آپارماق اوچون طلبه‌‌لرله بیرلیکده شاماخی‌یا – چوخوریوردا گئتمیش و ژوئیه آیی‌نین 13–ده اورادا اورک چاتیشمامازلیغیندان وفات ائتمیشدیر. یازیچی‌نین جنازه‌سی باکی‌یا گتیریلمیش و ژوئیه‌نین 13–ده دفن اولونموشدور.
عاییله‌سی
دَییشدیرنجف بیگ فتعلی بیگ اوغلو وزیروف خورشید خانیملا عاییله قورموشدو. شامیل بیگ آدلی اوغلو، سارا خانیم و ثریا خانیم آدلی قیز‌لاری واردی.
اتک‌یازی‌لار
دَییشدیر- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Везиров Наджаф-бек Фатали-бек оглы //Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]./ под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва:Советская энциклопедия, 1969.
- ^ """Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları"nın və "Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı" (az.). nk.gov.az. 2019-05-11. İstifadə tarixi: 2019-05-13.