نوقای تورکجه‌سی

نوقای تورکجه‌سی، نوقای دیلی نوقایجا ، تورک دیللرینین قیپچاق قولونا باغلی، نوقایلار طرفیندن دانیشیلان دیلدیر. ان چوخ روسیه فدراسیونونون جنوب قیسمتینده دانیشیلیر. بوگون کیریل الیفباسی ایله یازیلیر.
نوقای تورکجه‌سی‌نین دیالئکتلریندن قارا نوقایجا داغیستاندا، آغ نوقایجا کوبان چایی مسیرینده، او منطقه‌ده‌کی کاراچای-چرکسیادا و مینئرالنیه وودی(Mineralnye Vody) بؤلگه‌سینده، اصیل نوقایجا ایسه استاوروپول کرایدا دانیشیلیر. قارا نوقای و اصیل نوقای دیالئکتلری بیربیرینه چوخ یاخیندیر. آغ نوقایجا ایسه داها چوخ فرقلی‌دیر.

نوقای دیلی
Ногай тили (Noğay tili)
دوْغما دانیشانلار	روسیه
منطقه	قافقاز
ائتنیک	نوقای‌لار
دوْغما دانیشانلار	۸۷,۴۱۰
دیل عائیله‌سی	تورک دیللری شاز تورکجه‌سی قیپچاق دیللری قیپچاق-نوقای نوقای دیلی
یازی سیستمی	کیریل الیفباسی
رسمی وضعیت
رسمی دیلی	روسیه داغیستان قاراچای-چرکز
دیل کوْدلاری
ISO 639-2	nog
ISO 639-3	nog
Glottolog	noga1249
ELP	Noghay

دونیادا قیپچاق دیللری
قیپچاق-بولقار=قیرمیزی
قیپچاق-کومان=یاشیل
قازاق-نوقای=نارینجی

تورک دیل‌لرده رسمی دۇرومو گؤی بوْیالی اؤلکه‌لرده و مختارلیق‌لاردا وار

تورک دیل‌لری دانیشان‌لارین سایینا گؤره

تاریخ

نوقایلار، آلتین اوردو خانلیغی‌ خالقینین نوه‌لری‌دیرلر و آدلاری چنگیزخانین نوه‌سی نوقای خاندان گؤتورولموشدور. نوقای خان رهبرلیگی ایله کؤچ ائدن خالقلار تونا چایینا کیمی اره‌لی‌له‌ییب و بوگونکو اوکراینین قارا دنیز ساحیللرینه یئرلشمیشدیلر.
آدینی نوقای خاندان آلان نوقای تورکجه‌سی ده، قاباقجا عرب الیفباسی ایله یازیلیردی. 1928 ایلینده لاتین الیفباسینا کئچیلدی و بو الیفبانین اورفوقرافیک سیستمینی آکادئمیسین آ. جانیبکوف یاراتدی. سونرا بو سیستم بوتون تورک دیللرینه اویغونلاشدیریلدی. 1938 ایلینده نوقای تورکجه‌سی کیریل الیفباسی ایله یازیلماغا باشلادی. آنجاق اورفوقرافیک سیستمی لاتین الیفباسیندان آلیندی.
19-نجو عصرده نوقایلار اوکراین‌دان چیخاریلاندا بو دیلی دانیشان بؤلگه‌لر بیربیریندن قوپوق وضعیته دوشدولر. نوقای تورکجه‌سی دانیشان نوفوسون بیر قیسمی تورکیه و رومانی‌یه کؤچدولر. بیر بؤلومو تزارلیق روسیه‌سینده قالاراق داغیستان، چئچئنیستان و استاوروپول کرایا یئرلشدی.
تورکیه‌یه یئرلشن نوقایلار تئز بیر زاماندا آسیمیله اولمادیلار و نوقای تورکجه‌سی بؤیوک کیچیک هرکسین دانیشابیلدیغی بیر تورک لهجه‌سی وضعیتینه صاحیب اولدو. سوئتلر بیرلیگینده ده مکتبلرده روسجا تحصیل آلماق سببی ایله نوقای تورکجه‌سی بؤیوک اؤلچوده گئریله‌دی. سون تخمینلره گؤره نوقای تورکجه‌سی دانیشان نوفوس 80٬000 حدودوندادیر.
1937 ایلینده نوقای تورکجه‌سینده ایکی کیچیک فزئته نشر ائدیلدی. بونلاردان بیری قاراچای-چرکز، دیگری داغیستاندا چاپ اولوردو. آنجاق داغیتما ایمکانلاری چتین اولدوغونا گؤره بو قزئته‌لر نوقای کندلرینه چاتدیریلمیردی.
نوقای تورکجه‌سی بوگون داغیستاندا نوقای بؤلگه‌سینده‌کی مکتبلرده 1-نجی صینیفدن 10-نجو صینیفه قدر اوخونور. قاراچای-چرکزده ایسه پئداقوژی اینستیتوسوندا نوقای تورکجه‌سی بؤلومو واردیر.

الیفبا

عرب-فارس الیفباسی
نوقای تورکجه‌سی 1928 دن اؤنجه عرب-فارس الیفباسی ایله یازیلیردی. بو الیفبا بوتون عرب الیفباسینی ائحیتوا ائدیر اوندان علاوه نوقای تورکجه‌سینده‌کی فرقلی سسلر اۆچون سمبوللار علاوه ائدیلمیشدی.

ا	ب	پ	ت	ث	ج	چ	ح
خ	د	ذ	ر	ز	ژ	س	ش
ص	ض	ط	ظ	ع	غ	ف	ق
ک	ڮ	گ	ل	م	ن	ںُ	و
ۇ	ۋ	ه	ی	ـَ	ـُ	ـِ	ـْ

لاتین الیفباسی
1928 ایلینده بوتون سوئتلر بیرلیگینده لاتین الیفباسینا کئچمه کامپانیاسی ضمنینده بو الیفبا اورتا مکتب موعللیمی و فولکلورشوناس آ. شارشئمبیئویچ جانی‌بئیکوو(1955-1879) طرفیندن نوقای تورکجه‌سینه ده اویغونلاشدیریلدی.

A a	B в	Ç ç	D d	E e	Ә ә	G g	Ƣ ƣ
I i	K k	L l	M m	N n	N̡ n̡	O o	Ө ө
P p	Q q	R r	S s	Ş ş	T t	U u	Y y
J j	Ь ь	Z z	V v

کیریل الیفبا
نوقای تورکجه‌سینین کیریل الیفباسی ایله یازیلماسینا 1938 ده باشلانیلدی. نوقای الیفباسینداکی سون دییشیکلیکلر 1950 ده ائدیلدی.

А а	Аь аь	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Л л	М м	Н н
Нъ нъ	О о	Оь оь	П п	Р р	С с	Т т	У у
Уь уь	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ
Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

باغلانتیلار

• ائتنولوگدا نوقای تورکجه‌سی
• صابیر کارگر، سنی قالای اونوتاییم(نوقای تورکجه‌سی آلت یازیلی ماهنی)

قایناق

• آنادولو تورکجه‌سی ویکی‌پدیا