وستفالی باریش
وستفالی باریشی اۇلوسلار آرا‌سی موناسیبتلرده موستقل دؤولت نظم برقرار اوْلما‌سینا گتیردی. وستفالی باریشی - ۱۵ مئی و ۲۴ اۇکتوبر ۱۶۴۸-جی ایلده اوْسنابروک و مونسترده ایمضالانان باریش مۆقاویله‌لری.
باریش دانیشیقلارینین کئچیریلدیی یئر دَییشدیر
باریش حاقیندا دانیشیقلار وستفالی ایالتی‌نین تاریخی اراضیلرینده: مونتسر کاتولیک اُسقُف و اوْسنابریوک پروتستانت اُسقُف کچیریلیردی. مقدس روم ایمپیراتورلوغو طرفلر آراسیندا برابر پرینسیپلرین تامین ائدیلمه‌سی آماچ‌له باریش دانیشیقلارینین شرطلری‌نین موذاکیره‌سینی پروتستانت دؤولتلر و سوئیس‌له اوْسنابریوک اُسقُف، کاتولیک کلیساسی دؤولتلر و فرانسه ایله مونتسر اُسقُف آپاریردی.
وستفالی باریشین باغلانما‌سی ایله مقدس روم ایمپریاسیندا اوتوز ایللیک ساواش بیتدی. بعضاً وستفالی باریشین ایسپانیا ایله بیرلشمیش هولند ایالتلری آراسیندا ، سکسنیل‌لیک ساواشی بیتیرن ۱۶۴۸-جی ایل ۳۰ ژانویه باریش مۆقاویله‌سینی ده عایید ائدیرلر. بۇنونلا بئله هولند ایله ایسپانیا آراسینداکی دؤیوش عملیاتلارینی اوْتوزیل‌لیک هم ده سکسنیل‌لیک ساواشین حیصّه سی حساب ائدیرلر. وستفالی باریشو ایلک چاغداش دیپلوماتیک کوْنقره سین نتیجه‌سی حساب اوْلونور. اوْ، آوروپا‌دا میلّی سوورنیتت کاورام (مفهوم)یا اساسلانان یئنی قایدالارین باشلانغیجی اوْلدو. راضیلاشما مقدس روم ایمپیراتورلوغو، ایسپانیا، فرانسه ، سوئد، هولند و مقدس روم ایمپیراتورلوغو دوکلاری تیمسالیندا اوْنلارین موتتفیقلرینه عایید ایدی. ۱۸۰۶-جی ایله قدر اوْسنابروک و مونستر سازیشلری نورمالاری مقدس روم ایمپراتورلوغونون کونستیتوسیون قانونونون بیر حیصّه سی حساب اوْلونوردو. بعضاً ۱۶۵۹–جو ایلده ایمزالانان و فرانسه ایله ایسپانیا آراسیندا ساواش‌یه سوْن قوْیان پیرنی باریش ده «عۆمومی هم رای لیین» سوْن مرحله‌سی حساب اوْلونور. اۆچ ایللیک دانیشیقلاردان سوْنرا ۲۴ اۇکتوبر ۱۶۴۸–جی ایلده اوْتوزیل‌لیک ساواش‌یه (۱۶۱۸–۱۶۴۸) سوْن قوْیان «وستفالی باریشو» باغلاندی. بۇ ساواش‌ده کاتولیک و پروتستان دوکلاری رقیب ایدی. بیرینجیلری ایسپانیا، اوتریش و لهیستان، ایکینجیلری فرانسه ، سوئد، دانمارک، هولند، بؤیوک بریتانیا و روسیه دستک‌له‌دی.
طرفلرین اراضی ادعالاری دَییشدیر
کونقرس ایشتیراک‌چی‌سی اوْلان اؤلکه‌لرین هر بیری اؤز مقصدلرینی گودوردو: فرانسه الزاس و برایزاخ اراضیلرینه ییه لنمک، متس، تول و وردن اُسقُف لاری اۆزرینده اؤز حۆقوقلارینین تانینما‌سینا جهد گؤستریردی. سوئد پومرانیانی، سیلزیانی و بیرده ویسماری، برمن، فردن اُسقُف لارینی و اوْردونون بوراخیلما‌سی اۆچون پول طلب ائدیردی. مقدس روم ایمپیراتورلوغو پینرولو قالا‌سینا ادعا‌لی ایدی. وسفالی باریشو ایکی مۆقاویله‌دن عبارت‌دیر –( مقدس روم ایمپیراتورلوغو ایله سوئد آراسیندا باغلانان) اوْسنابروک و (مقدس روم ایمپیراتورلوغو ایله فرانسه و اوْنون موتتفیقلری آراسیندا باغلانان) مونستر راضیلاشمالاری. بۇ موقوی‌له‌ده ایلک دفعه روسیه نین آوروپا دؤولتلری سیراسیندا موسک‌اوفی کیمی آدی کئچیر. وستفالی باریشی سوئد و هولند اؤز موستقیللیینی قوروماق ایمکانی وئردی، آنجاق آلمانین تالیینده منفی روْل اوْینا‌دی: اوْنون اراضیسینین بیر حیصّه سینین سوئد و فرانسه یا کئچمه‌سیندن باشقا، اؤلکه‌ده اۇزون مدته یاریمفودال پرا‌کن‌ده‌لیک برقرار اوْلدو. تاریخی دیرلندیرمه‌لر تاریخچیلر آراسیندا وستفالی باریشونه مۆختلیف موناسیبت وار. بعضیلری حساب ائدیر کی. بۇ باریش، اساس اوصولاری: برابر حۆقوق‌لو دؤولتلر، پروبلملرین باریش یوْلو ایله حل ائدیلمه‌سی عهده لیکلری، بیرگه آساییشی ساخلاماق ایدعاسی; حاکمیّت حقی آنلاییشی میدانا گلمه‌سی، اوْلان چاغداش بینلخالق حۆقوقون اسا‌سینی قوْیدو. باشقالاری حساب ائدیر کی، وستفالی باریشی بینلخالق موناسیبتلرین کؤهنه سلسله مراتبی قایدالارینی داغیدا‌راق، عوضینده قایدا قانونو ساخلاماق اۆچون عملی مکانیزم یارا‌دا بیلمه‌دی.
بیرده باخ دَییشدیر
قایناق دَییشدیر
.jpg)
,_Christina_of_Sweden,_Peace_of_Westphalia._Obverse.jpg)
,_Christina_of_Sweden,_Peace_of_Westphalia._Reverse.jpg)