چاغاتای تورکجه‌سی
چاغاتای تورکجه‌سی، چاغاتایجا یوخسا چاغاتای دیلی قوزئی-دوغو تۆرکجه‌سی‌نین ایکینجی دؤنمی‌نین آدیدیر. ۱۵-جی یۆزایلین باشلاریندا باشلار. ۲۰-جی یۆزایلین باشلارینا کیمی داوام ائدر. ایسلام دؤنمی تۆرک یازی دیلی‌نین اینکیشافینداکی اۆچونجو مرحله‌نی شامیل اوْلور. بیرینجی قاراخانلی، ایکینجی خوارزم تۆرکجه‌سی و اۆچونجو جاغاتای تۆرکجه‌سیدیر.
| چاغاتای دیلی | |
|---|---|
| جغتای Jağatāy | |
| منطقه | اورتا آسیا |
| دؤنم | ۱۵-جی یۆز ایلدن ۲۰-جی یۆز ایلین باشلارینادک |
تورک دیللری
| |
| رسمی وضعیت | |
رسمی دیلی | |
| دیل کوْدلاری | |
| ISO 639-2 | chg |
| ISO 639-3 | chg |
chg | |
| Glottolog | chag1247 |
فرانسا’دا ا. مارس قواترئمره (É. Marc Quatremère) و آبئل پاوئت دئ کوورتئیلله (Abel Pavet de Courteille) کیمی بیلیم آداملاری، تورکولوژیچالیشمالاریندا، عثمانلی محصوللاری یانیندا، چاغاتای تورکجه‌سی ایله یازیلمیش اثرلری ده آغیرلیق وئرمیشلردیر. بالخاصه قواترئمره، چاغاتای تورکجه‌سی متنلرینی اؤرنک وئرمک مقصدیله سئچدیگی امیر علیشیر نوایی’نین محاکمة اللغتین و تاریخ ملوک عجم آدلی اثرلرینی یاییملایان و دوغو تورکجه‌سی آدینی وئردیگی بو اثرلرین دیلینی موختلیف آچیلاردان اینجه‌له‌یه‌رک آوروپا’داکی شرقشناسلارین دیققتینی بو دیل اوزرینه چکن ایلک آوروپالی تورکولوقدور.
تاریخ
دَییشدیرچاغاتایجا یالنیزجا اورتا آسیا تورک دؤولتلرینده یازی و دیپلوماسی دیلی اولاراق قوللانیلماقلا قالمامیش، آوروپا روسیاسیندا اوغوزلار-قاییلار دیشینداکی موسلومان تورکلر آراسیندا دا ۱۹. یوزایله دک قوللانیلمیشدیر.
خوارزم تورکجه‌سینین دوامی اولاراق تیمورلولار دئورینده اولوشموشدور.
الفباسی
دَییشدیرچاغاتایجا یازیلمیش اثرلرین همن همن بوتونو عرب قایناقلی الفبا ایله اولموشدور. بونونلا بیرلیکده اسکی اویغور الفباسیلا یازیلمیش بعضی چاغاتایجا متیلره ده گؤرونموشدور.
فونتیک و فورمولوژیک فرقلیلیک‌لری
دَییشدیرجاغاتای تۆرکجه‌سینده٬ اوْرتا آسیا یازی دیلی‌نین اؤنجه‌کی دؤنملرینده‌کی بعضی فرقلی‌لشدیک‌لری دیقّت چکر:
اؤرنک:
- ایکی هجادا «ائ/ ای» دییشمه‌سی: کئچ ← کیچ (گئچ)٬ مئن ← مین (من)
- «ائ/ اؤ» دییشمه‌سی: ائرۆک ← اؤرۆک٬ تئشۆت ← تؤشۆت (دئشیک)
- سس‌سیز ایکیزلشمه‌سی: ییتی ← ییتتی (یئددی)
قایناقلار
دَییشدیرآنادوْلو تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Çağatayca»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. ( تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).