احمد کسروی
هؤکماوارلی سید احمد کسروی — ایران تاریخچیسی، پوبلیسیستی و حوقوقشوناسی.
| احمد کسروی | |
|---|---|
 | |
| آد | سید احمد کسروی |
| دوْغوم تاریخ | تبریز |
| آیری آدلار | کسروی |
دوغومو
دَییشدیرسید احمد کسروی تبریزین هؤکماوار محله‌سینده 1269 ش. ایلینده بیر تاجر عائله ده آنادان اولموشدور. میللیتجه آذربایجانلی ایدی. اونون آتاسی ساوادلی و عمّامه‌لی سید ایدی. اؤز اوغلو سید احمدی هؤکماوار مکتب‌خاناسینا گؤندرمیش‌دیر. لاکین سید احمد 12 یاشیندا ایکن اؤلموشدور و سید احمدی عمیلری تبریزین طالبیه حوزه‌سینه گؤندرمیشلر.[۱]
علمیه حوزه‌سینده
دَییشدیراحمد کسروی تبریزین طالبیه حوزه‌سینده درس اوخورکن شهید شیخ محمد خیابانی ایله تانیش اولور و اونون محضرینده «هیئت قدیم» علمینی تحصیل آلیر و اوندان تبعیت ائدیر و شیخی - متشرع داعوالاریندا شیخی‌لردن حیمایت گؤستریر.[۱] سونرالار شیخ محمد خیابانی‌نین قیامیندا اونون یانیندا مبارزه‌یه باشلاییر. شیخ محمد اونو هؤکماوار محله‌سی‌نین چؤرکچی خانالارینا مسئول سئچیر. اما کسروی بیردن بیره و چوخ آغیر شرایطده شیخ محمدی یالقیز قویور، علی هیئت و رضا صفی‌نیا ایله بیرلیکده انتقادیون فراکسیونونو تشکیل ائدیرو تهرانا قاچیر.
عدلیه رئیسلیگی
دَییشدیرشیخ محمد خیابانی شهید اولدوقدان سونرا، کسروی مرکزی دولت طرفیندن «آذربایجان عدلیه رئیسلیگی» مقامینا چاتیر و تبریزه اعزام اولور و 1300 ـنجو ایلده «عضو استیناف مازندران» عونوانی ایله ساری شهرینه گؤندریلیر و رضا شاهین مازندرانا حمله ائتمه‌سینه زمینه ساغلاییر. او، سونرالار خاطیره‌لرینده یازیرکی:«من آرزو ائدیرم سردار سپه مازندراندان سونرا آذربایجانا حمله ائده . . . »[۲]
رضا شاهین خدمتینده
دَییشدیرکسروی 1303 ش. ایلینده رضا شاهدان مخصوص فرمان آلیب و شوشتره گئتدی و اونون خوزستانا حمله‌سینه امکان یاراتدی. بئله‌ده اولدو و رضا شاه سرتیپ فضل الله کُرده (سونراکی سپهبد زاهدی نی خوزستانا حمله‌یه گؤندردی.
موفتّیش‌لیک رئیسلیگی
دَییشدیررضا شاه 1305 ش. ایلینده کسروی «ریاست کل بازرسی کشور» مقامینا تعیین ائتدی.[۳] و سونرا تهران مدعی العموم‌لوق مقامینا یئتیشدی.[۴] کسروی رضاشاها یاخینلاشما اۆچون «عدلیه‌نی اصلاح ائتمه» طرحینی یازیب 1312 ـنجی ایلده اونا یوللادی.[۵] اورادا دئییر:«اعلیحضرت رضاشاه در طی مدت ده سال پادشاهی خود، اصلاح عدلیه را همیشه منظور نظر فرموده و بودجه‌ی کافی برای آن منظور و از هیچ‌گونه تقویت دریغ نفرموده‌اند... معایب عمده‌ی قانون در این کتاب شرح داده شده [است]. ولی برای شاهنشاه بزرگ ایران، با آن هوش سرشار خداوندی [!] چه بهتر که به یک جمله اکتفا گردیده و گفته شود:«درخت را از میوه‌اش باید شناخت.»[۶]
اسلام علیهینه
دَییشدیرکسروی بو ایللرده تمامیله اسلام و شیعه مذهبی علیهینه قیام ائدیر. شیعی‌گری و بخوانند و داوری کنند کیتابلاریندا اسلام و خصوصیله شیعه‌لیک علیهینه یازیلار یازیر. دوْکتور حسین محمدزاده صدیق بو باره‌ده دئییر:«کسروی اسلام ایله دوشمن‌لیگینی خرافه‌چیلیک ایله مبارزه اؤرتوگو آلتیندا آپاریردی. کسروی، اسلامین مین اوچ یوز ایللیک عظمتلی تاریخینده یالنیز بیر اووج خورافه‌لری گؤروردو. اوندان باشقا بیر شئی گؤرموردو. او اسلام تاریخینده ابن رشدلر، فارابیلر، ابن سینالار، دده قور قودلار، علامه حلی‌لار، حکیم قشقایی‌لر، حکیم هیده‌جی‌لر، ملا صدرالار و اونلار علم و تقوا آبیده‌سینی یوخ، بلکه اؤزو دئمیشکن «بیر نئچه عاغیلسیز روضه‌خوانی» گؤروردو و اونلارین عمللرینی اسلامین بوتون زمانلار و مکانلارینا تطبیق و تعمیم وئریردی.»[۷]
او اسلام باره‌سینده دئییردی:«بوگون اولماز کی بیر حاکیم زکات ایله ایشلری قاباغا آپارسین.» [۸]
و یا:«بوگون سیز اسلامین حقیقتینه ال تاپا بیلمزسیز و اونا فخر ائتمه‌گینیز یئرسیزدیر و اگرده ال تاپا بیلسه‌نیز بیر ایش گؤره بیلمزسیز.»[۹]
آذری دیلی تئوریسی
دَییشدیردوْکتور حسین محمدزاده صدیق یازیر:«کسروی دیلچی دگیل ایدی و دیلچیلیک قاعده‌لری و قوراللاریندان بیر زاد بیلمیردی. اسکی دیللرین آراشدیرمالاری ایله تانیش دگیل ایدی. اؤرنک همین اویدورما «آذری» دیلیدیر کی ایندیه کیمی بشر دونیاسیندا متولد اولمامیشدیر و اول دفعه کسروی اونو اویدوردو.» [۱۰]
اؤزو دئییر:«بو کیتابی او زامان یازدیم کی بیر کلمه‌ده دیلچیلیک ده ساوادیم یوخ ایدی.»[۱۱]
ب. و. میلر دئییر:«کسروی‌نین وئردیگی دلیللره اساسلاناندا «آذری» دیلیندن مشخص تصور الده ائده بیلمیریک. او ناقص، تصادۆفی و اتفاقی قایناقلاردان مثال گتیریب و ایران شناسلیغا بیر شئی آرتیرمیر.»[۱۲]
دوْکتور صدیق یازیر:«کسروی آذربایجاندا یاشایان تاتجا، تالشجا، کرینکانجا، کوردجه و گیلکجه لهجه‌لری و یاریم دیللریندن آلدیغی مثاللاری بیر یئره توپلاییب، اونلاری آذری قالیقلاری حساب ائتدی.»
هابئله او یازدیغی قارا مجموعه کیتابیندا کسروی‌نین ایستیناد ائتدیگی شیخ صفی الدین اردبیلی یه منسوب 17 بیت شعرین گیلکجه اولدوغونو ایثبات ائدیر و دئییر:«کسروی یئرسیز اولاراق بو شعرلری اویدورما «آذری» دیلینه عایید ائتمیشدیر.»[۱۳]
باغلانتیلار
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ محمدزاده صدیق، حسین. فرضیه زبان آذری و کسروی، تهران، تکدرخت، 1389، ص 78.
- ^ محمدزاده صدیق، حسین. فرضیه زبان آذری و کسروی، تهران، تکدرخت، 1389، ص 81.
- ^ شرح حال کوتاه احمد کسروی، انتشارات پایدار، 1340، ص 2.
- ^ فصلنامه‌ی «چشم انداز» تهران، ش. 16، 1375.
- ^ کسروی، احمد. قانون دادگری، تهران، ص 6.
- ^ کسروی،احمد. قانون دادگری، تهران، ص 8.
- ^ محمدزاده صدیق، حسین. فرضیه زبان آذری و کسروی، تهران، تکدرخت، 1389، ص 185.
- ^ مجله پیمان، شماره 11 و 12، ص 49.
- ^ مجله پیمان، شماره 11 و 12، ص 538.
- ^ محمدزاده صدیق، حسین. فرضیه زبان آذری و کسروی، تهران، تکدرخت، 1389، ص 98.
- ^ نیمه‌ی پنهان، ص 73.
- ^ آذربایجان فیلولوژییاسی مسئله‌لری، ج 2، باکو، 1984، ص 49 (مقاله‌ی عدالت طاهرزاده).
- ^ ص‍ف‍ی‌ال‍دی‍ن اردبیلی، اس‍ح‍اق‌ب‍ن ج‍ب‍رئ‍ی‍ل. قارا مجموعه، مقدمه و تدوین: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، اختر، 1387، ص 41.