اودسا (اوکراین)
اوْدسا (اوکراین. Одесаː؛ 1794-جو ایله کیمی حاجیبَی) — قارا دنیزین شیمال-غرب ساحیلینده یئرلشن شهردیر، اوْدسا ویلایتی‌نین ایداری مرکزی و اوکراین‌ین ان بؤیوک لیمانی‌دیر. اهالی‌نین سایینا گؤره اوْدسا کیئف‌دن و خارکیف‌دن سونرا اوکراین‌دا اوچونجو یئرده‌دیر. اوْدسانین اؤزونون چای لؤوبری شکلینده گئربی، شهرین ایستاتوسونو عکس ائتدیرن بایراغی و هیمنی وار.
Odessa
Одеса حاجیبَی | |
|---|---|
| Odesa | |
| Ukrainian transcription(s) | |
| • Romanization | Odesa |
 Counterclockwise: Monument to the Duc de Richelieu, Vorontsov Lighthouse, City garden, Opera and Ballet Theatre, Potemkin Stairs, Square de Richelieu | |
 بایراق  نیشان | |
  Odessa Location in Odessa Oblast  Odessa Odessa (Ukraine) | |
| موختصاتلار: 46°29′8.6″N 30°44′36.4″E / 46.485722°N 30.743444°Eموختصات: 46°29′8.6″N 30°44′36.4″E / 46.485722°N 30.743444°E | |
| Country |  اوکراین |
| Oblast | شابلون:Country data Odessa Oblast |
| Raion | Odessa Raion |
| Port founded | 2 September 1794 |
| ایداره | |
| • Mayor | Gennady Trukhanov[۱] (Truth and Deeds[۲]) |
| اراضی | |
| • جمع | ۱۶۲٫۴۲ km2 (۶۲٫۷۱ sq mi) |
| اوجالیق | ۴۰ m (۱۳۰ ft) |
| لاپ اوجا یئری | ۶۵ m (۲۱۳ ft) |
| لاپ چوخور یئری | −۴٫۲ m (−۱۳٫۸ ft) |
| جمعیت (2021) | |
| • جمع | ۱٬۰۱۵٬۸۲۶ |
| • سیخلیق | ۶٬۳۰۰/km2 (۱۶٬۰۰۰/sq mi) |
| دمونیم | اینگیلیسجه: Odessite اوکراینجه: одесит, одеситка روسجا: одессит, одесситка |
| ساعات قورشاغی | یوتی‌سی +2 (EET) |
| • یای (DST) | یوتی‌سی +3 (EEST) |
| Postal codes | 65000–65480 |
| تیلفون کودلاری | +380 48 |
| وئب سایت | www.omr.gov.ua/en/ |
| 1Metropolitan area population as of 2001 | |
اوْدسا شهری‌نین تاریخی 1794-جو ایلدن باشلاییر. 1794-جو ایلین 27 مئی‌ینده (7 ژوئن)، ایمپراتریچا 2 . یکاترینا، حاجیبَی یئرینده شهرین و لیمانین یارادیلماسی حاقیندا فرمان درج ائتدی، و آرتیق 22 آقوستدا (2 سپتامبردا) شهرین اساسینا بیرینجی دیرک‌لر وورولموشدور. شهر روسیه اوردوسونون موهندیس-پولکوونیکی فرانس دِووْلان طرفیندن تشکیل ائدیلمیش پلان اوزره تیکیلمیشدیر.
قرادوناچالنیک (شهر رئیسی) ریشِلیئن‌ین دؤورونده اوْدسا روسیه ایمپراتورلوغونون قارا دنیزده‌کی اساس لیمانینا چئوریلدی. شهر ائله سورعتله اینکیشاف ائدیردی کی، بیر یوزایل‌لیک عرضینده کیچیک قصبه‌دن، پتربورقدان، موسکودان و ورشودان سونرا، روسیه ایمپراتورلوغونون اؤلچوجه دؤردونجو شهرینه چئوریلدی.
اوْدسا شهری‌نین یئنی آدی حاقیندا بیرینجی خاطیرلاتما 10ژانویه 1795-جی ایل تاریخی ایله موعین ائدیلمیشدیر. شهرین آدی‌نین منشایی حاقیندا بیر نئچه ورسیون وار، آمّا ان اعتیبارلی‌سی شهرین اوْدسا کؤرفزی یاخین‌لیغیندا یئرلشن اودِسسوْس قدیم یونان کولونیاسی‌نین شرفینه آدلاندیریلماسی ورسیونودور. همچنین اوْدسانین بیر نئچه غئیری-رسمی آدی وار: قارا دنیزین میرواری‌سی، اوْدسا-آنا، جنوبی پالمیرا و اوکراین‌ین جنوب پایتاختی.
اوْدسا چوخ‌میلّتلی شهردیر. بو شهرین نیسبتاً گئج یارانماسی ایله و بؤیوک دنیز نقلیات قووشاغی کیمی یوغون اینکیشافی ایله ایضاح اولونور. اوْدسادا اونلارلا میلّیتین نوماینده‌لری یاشاییر. شهرین ان بیرینجی موهاجیرلری یونان‌لار، ایتالیالی‌لار، و آلبان‌لار اولدولار. اوْدسانین ان چوخ‌سایلی اتنیک قروپو ایسه روسلاردیر.
مدنی مرکز کیمی اینکیشاف ائده‌رک، اوْدسا شهرده تحصیلی اینکیشاف ائتدیرمگه بیلمزدی. اوْدسادا موختلیف ایستیقامتلی عالی تحصیل موسیسه‌لری تقدیم ائدیلمیشدیر. 1865-جی ایل مئی‌ین 1-ده (13) اساسی قویولموش ای. ای. مِچنیکوف آدینا اوْدسا میلّی بیلیم‌یوردونو، اوْدسانین بیر چوخ عالی مکتب‌لری‌نین بانی‌سی حساب ائتمک اولار. محض اونون فاکولته‌لری بازاسینا بئله عالی مکتب‌لر — اوْدسا میلّی طیبی بیلیم‌یوردو، اوْدسا میلّی ایقتیصادی بیلیم‌یوردو، " اوْدسا حوقوق آکادمیسی " میلّی بیلیم‌یوردو، اوْدسا دؤولت اکینچی‌لیک بیلیم‌یوردو یارادیلمیشدیر.
1918-جی ایلده اساسی قویولموش اوْدسا میلّی پولی‌تکنیک بیلیم‌یوردونو دا اوْدسانین بیر چوخ عالی مکتب‌لری‌نین بانی‌سی حساب ائتمک اولار. اونون بازاسیندا اوْدسا میلّی دنیز بیلیم‌یوردو، اوْدسا دؤولت تیکینتی و معمارلیق آکادمیسی، اوْدسا دؤولت سویوق‌لوق آکادمیسی، اوْدسا میلّی رابیطه آکادمیسی، اوْدسا میلّی قیدا تکنولوژی‌لری آکادمیسی یارادیلمیشدیر.
همچنین شهرده بئله بیلیم‌یوردلاری، آکادمی‌لر و موسیسه‌لر ایشله‌ییر:
- اوروپا بیلیم‌یوردو (اودسا شؤعبه‌سی)
- بین الخالق هومانیتار بیلیم‌یوردو
- اوْدسا دؤولت داخیلی ایشلر بیلیم‌یوردو
- اوْدسا دؤولت اکولوژی بیلیم‌یوردو
- اوْدسا یهودی بیلیم‌یوردو
- بؤلگه‌سل پرسونالی ایداره ائتمه آکادمیسی
- آ. و. نِژدانووا آدینا اوْدسا میلّی موسیقی آکادمیسی (کونسرواتور)
- اوْدسا میلّی دنیز آکادمیسی
- حربی آکادمی
- اوْدسا دؤولت تکنیکی نیظاما سالما آکادمیسی
- موسکو هومانیتار آکادمی‌سی‌نین اوْدسا شؤعبه‌سی
- اوْدسا صاحیبکارلیق و حوقوق موسیسه‌سی
- اوکراین مالیه ناظیرلیگی‌نین اوکراین دؤولت مالیه و بین‌الخالق تیجارت بیلیم‌یوردو‌نون اوْدسا موسیسه‌سی
- اوکراین پرزیدنتی یانیندا میلّی دؤولت ایداره‌چی‌لیگی آکادمی‌سی‌نین اوْدسا بؤلگه‌سل دؤولت ایداره چی‌لیگی موسیسه‌سی
- کیئف میلّی مدنیت و اینجه صنعت موسیسه‌سی‌نین اوْدسا ایداره‌ائتمه و بیزنس فاکولته‌سی
اوْدسانین معمارلیق حاقیندا بیر-ایکی سؤز دئمک لازیمدیر، هانسی کی، نئوکلاسیسیزمله، مودرنله، پوست‌مودرنیزمله، کونستروکتیویزمله تقدیم ائدیلمیشدیر. شهرده بیرینجی بینالار کلاسیسیزم ایستیلینده تیکیلمیش و راسیونالیزمله و دکورون کاسیب‌لیغی ایله فرقله‌نیردیلر.
شهرده اهمیتلی رولو اوْدسا چیمرلیک‌لری اویناییر، آخی ایلک نؤوبه‌ده اوْدسا دنیز شهری‌دیر. یایدا شهرین چیمرلیک‌لری یالنیز اوْدسا ساکین‌لری اوچون دئییل، هم ده شهرین قوناق‌لاری اوچون اَیلنجه و ایستیراحت مرکزینه چئوریلیر. گئجه اَیلنجه موسسیسه‌لری جهتدن ان مشهورو و دولغونو " آرکادییا " چیمرلیگی‌دیر.
اوْدسادا 192 پیلله‌دن عیبارت اولان مشهور پوتیومکینسکی پیلکانی وار. پوتیومکینسکی پیلکان‌لاری ایله قالخاراق، پریمورسکی بولوارا دوشمک اولار، هانسی کی، همچنین شهرین دیقته‌لاییق یئری‌دیر. بوتون بولوار بویونجا چوخ گؤزل معمارلیق آنسامبل‌لاری اوزانیر، بورادا، اوْدسانین ان گؤزل بینالاریندان بیری‌نین — شهر دوماسی‌نین یانیندا، اوْدسایا بیر چوخ چوخ گؤزل سطیرلر حصر ائتمیش بؤیوک روس شاعیری آلکساندر سرگیئویچ پوشکینه آبیده اوجالیر.
شهرین اساس کوچه سی — شهرین بانی‌سی ایوسیف دریباس‌ین شرفینه دِریاسوْوسکایا آدی آلمیش، داها آز دیقته‌لاییق یئر دئییل .
1884–1887-جی ایللرده تیکیلمیش اوْدسا میلّی آکادمیک اوپرا-بالت تئاتری شهرین و اؤلکه‌نین مدنی حیاتیندا بؤیوک رول اویناییر. تئاتر اؤز تاریخی ایله مشهوردور، اونون صحنه‌سینده بؤیوک موغنّی‌لر — شالیاپین، کروُشِلنیتسکایا، کاروُزوْ، سوْبینوف چیخیش ائتمیشلر.
همچنین اوْدسا کینوایستودیوسونو دا یادا سالماغا دَیر، هانسی کی، داها اوّل‌لر اؤلکه‌ده ان قاباقجیل‌لاردان بیری حساب ائدیلیردی. و حتّی حال-حاضیردا اونون پاویلیون‌لاریندا غئیری-عادی فیلم‌لر چکیلیر.
اوْدسادا یئنی نسلین بیر نئچه مشهور فستیوال‌لاری – سس‌سیز فیلم و " Німі ночі: Українськеніме" موعاصیر موسیقی کامرا فستیوالی، " یئنی اوفوق‌لر: زامانین روحو " هوسکار کینو فستیوالی و میقیاسلی اوْدسا بین‌الخالق کینوفستیوالی کئچیریلیر.
2011-جی ایلده "فوکوس" درگی‌سی‌نین ایل‌لیک رئیتینقی‌نین ورسیونونا گؤره اوْدسا حیاتین کئیفیتی اوزره اوکراین‌ین ان یاخشی شهری اولدو.
تاریخی
دَییشدیرشهرین قدیم آدی کاچی‌بئی،کاچوُبئئو، قادژی‌بئی شکلینده 1415-جی ایله عایید روس تاریخی سندلرینده مؤحکم تورک قالاسی کیمی چکیلیر. 1764-جو ایلده یاخینلاشان موحاریبه‌لر خوفو آلتیندا عثمانلی دؤولتی حاجی‌بَی‌ده مؤحتشم یئنی دونیا حرب قالاسی تیکدیریر.
شهر 1787–1791-جی ایللر روس-تورک موحاریبه‌لری گئدیشینده 1789-جو ایل 14 سپتامبردا ژنرال ای.و.قوُدوْویچین کوماندان‌لیغی آلتیندا و چوخ سایدا کازاک‌لارین هونری سایه‌سینده روسلارین الینه کئچمیشدی. بو زامان موحاریبه‌نین گئدیشینده، همچنین سونراکی یئنیدن‌قورما ایشلری نتیجه‌سینده شهرین بوتون موسلمان-تورک تیکیلی‌لری، او جومله‌دن حربی قالا محو ائدیلمیشدی.[۳]
آدین اتیمولوژیسی
دَییشدیربعضی تاریخی منبع‌لره گؤره اوْدسا میلادان اؤنجه 2. عصرده شیمالی مزوپوتامیادا مؤوجود اولان شهر-دؤولت آدی اولموشدور. مسیحیتین یاییلماسیندا موهوم رول اوینایان مرکز ساییلیردی. بو تاریخی شهرده 300-ه یاخین موناستیر اولدوغو سؤیله‌نیلمکده دیر.
شوروی تاریخ انسیکلوپدی‌سینده (روس دیلینده) اوخویوروق:
قوُدوْویچ ایوان واسیلیئویچ 1781–1791-جی ایللر روس-تورک موحاریبه‌سی زامانی حاجی‌بگین (چاغداش اوْدسا) آلینماسینا رهبرلیک ائدیردی.[۴]
حاجی‌بگین ایشغال اولونماسی ایله دنِپر و دنِستر آراسیندا ساحیل زولاغی روسلارین الینه کئچدی.[۵] [۶]
آرتیق اون دوققوزنجو عصرده خاریجی تیجارتین اینکیشافی و دمیریولو چکیلیشی ایله علاقه‌دار اوْدسا یئنی، بؤیوک شهره چئوریلیر.
اتک یازی‌لار
دَییشدیر- ^ قایناق خطاسی برچسب
<ref>نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نامtyzhden.ua/post/249910وارد نشده است - ^ Ukrainian local elections: City-by-city guide to this weekend’s runoff votes, Atlantic Council (13 November 2020)
- ^ Türkler, XII с Ankara, 2002, s.533
- ^ Sovet Tarixi Ensiklopeditası (СИС т.4. c.878)
- ^ ılmaz Öztuna. Büyük Osmanlı tarihi, V c, s.85
- ^ Клокман Ю.Р. Кутузов в период русско-турецкой войны, 2-й половины XVIII в., М., 1959, с.134