ایروان خانلیغی
ایروان خانلیغی (باشقا تانینمیش آدلار: چوخور سعد) نادیر شاهین ۱۷۴۷-نجی میلادی ایلینده‌کی اؤلوموندن سوْنرا قافقاز و آذربایجان توْپراقلاریندا قۇرولان موسلمان تورک دؤولت دیر.[۲][۳] بو خانلیق ۱۸۲۸-نجی میلادی ایلینده قاجارلار ایله روسیه ایمپیراطورلوغو آراسیندا ایمضالانان تۆرکمن‌چای مۇقاویله‌سی اساسیندا روسلارا تاپشیریلدی. بو اوْلای بو گۆن ائرمنیستان آدلانان توْپراقلاردا چوْخلو موسلمانین اؤلدورولمه‌سینه بیر باشلانیش ساییلیر.
| ایروان خانلیغی (قاجار دؤولتینه باغلی) ایروان خانلیغی خانلیق | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
 ۱۸-نجی میلادی یۆز ایللرده ایروان خانلیغینین تورپاقلاری | |||||||
| باشکند | ایروان | ||||||
| بؤیوک شهرلر | گۆمرو، گؤیجه | ||||||
| دیل(لر) | تورکجه | ||||||
| دین | ایسلام | ||||||
| ساحه‌سی | ۲۴۰۰۰[۱] | ||||||
| اهالیسی | ۸۱۰۰۰ موسلمان (۱۸۲۷-جی ایل) | ||||||
| ایداره ائتمه فورماسی | خانلیق | ||||||
| سولاله | قاجارلار | ||||||
| خان | |||||||
| - (۱۷۴۷-۱۷۵۲) | میر مهدی خان | ||||||
| - (۱۸۰۷-۱۸۲۸) | حسین قۇلو خان | ||||||
| ائرمنیستان ویلایتی (روسیه ایمپیراطورلوغو) → | |||||||
ایروان خانلیغینین تاریخی
دَییشدیراوْن سککیزینجی میلادی یوز ایللرین آرالاریندا میرمهدی خان باشچیلیغی ایله اساسی قوْیولان ایروان خانلیغی، قافقاز و آذربایجان بؤلگه‌سینده نخجوان خانلیغی، ماکی خانلیغی، عثمانلی ایمپیراطورلوغو، کارتلی کاخئتی‌لر، بوْرچالی سولطانلیغی، قاراباغ خانلیغی و قازاق سولطانلیغی ایله هم‌سرحد ایدی. بو خانلیغا ایروان باشکندلیک ائدیب‌دیر. قایناقلارا دایاناراق ایروان شهرینین اساسینی روان‌قۇلی خان قوْیوب‌دور. (تورک دیلینده سؤزجوگون باشلانیشیندا اوْلان ر حرفیندن اؤنجه بیر سسلی آرتیریلیر، میثال اۆچون روس، اوروس و ریشته، اریشته دئییلیر. بو قاعده ایله روان کلمه‌سینین ایروان کیمی سؤیلنمه‌سی احتماللی دیر.)
خانلیغین جمعیت قۇرولوشو
دَییشدیر۱۸۲۸-نجی میلادی ایلینده روسلار اوْردوسونون ایروان شهرینه یۆروشو و ایروان خانلیغینین دۆشمه‌سی زامانی، ژنرال پاسکئویچ‌ین وئردیی بیلگیلره دایاناراق خانلیقدا ۱۰ مین موسلمان تورک عاییله و ۳ مین ائرمنی عاییله یاشاییردی. باشقا بیلگی‌لر جمعیتین یۆزده سکسن موسلمان اوْلدوغونو آیدینلادیر.[۴] چۇخور سعد بؤلگه‌سینین روسلار الینه گئچمه‌سیندن سونرا چوخ قیسا زاماندا ائرمنی‌لشدیرمه سیاستی باشلاندی، ائرمنی‌لر گۆج ایله بؤلگه‌یه کؤچ ائتدیلر.
ایروان خانلیغینین میراثی
دَییشدیر
ایروان شهری صفویه چاغیندان اؤنجه قافقاز‌ین کیچیک کندلریندن ایدی آمما شاه ایسماعیل صفوی بویوروغو ایله بو شهرین گلیشمه‌سی باشلاییر.
ایروان قالاسی
دَییشدیرآدلیم تورک سیاحی اولان اولیاء چلبی وئردیگی بیلگیلره گؤره (۹۱۵-نجی هیجری ایل و ۱۵۰۹-۱۵۱۰ -نجو میلادی ایل) شاه ایسماعیل صفوی اؤز وزیری روان‌قۇلو خانا قالا تیکدیریلمه‌سی اۆچون (ایندیکی ایروان شهرینین یئرینده زنگی چایینین ساغ ساحیلی بویونجا) امر بۇیوردو. روان‌قۇلو خان یئددی ایلده قالانی تیکدیریب، باشا چاتدیردی. قالانین اۆچ قاپیسی (تبریز قاپیسی، شیروان قاپیسی، کؤپرو قاپیسی) و دؤرت محله‌سی (قلعه، شهر، تپه‌باش و دمیربولاق) وار ایدی. بو قالا ایروان خانلیغی چاغیندا گلیشمه‌سینی دوام ائتدی آمما ۱۸۶۴-نجو ایلدن باشلایاراق روسلار حاکمیتی آلتیندا قالا دووارلاری بۆتونلوکجه سؤکولدو.
ایروان مسجیدلری
دَییشدیرصفویهدن ایروان خانلیغینین سون چاغلارینادک ایروان شهرینده ۱۲ مسجیدین تیکیلمه‌سی ذیکر اولوب‌دور. بو مسجیدلرین آدلاری بو قراردادیر، جامع مسجیدی، قالا مسجیدی، شاه عباس مسجیدی، زال خان مسجیدی، نوروزعلی بی مسجیدی، سرتیب خان مسجیدی، حسین‌علی خان مسجیدی، حاجی ایمام‌وئردی بی مسجیدی، حاجی جعفر بی مسجیدی و ... . آد آپاریلمیش مسجیدلرین هامیسی ائرمنی‌لرین گۆجلنمه‌سیندن آز سونرا یاریمچیلیق یا بۆتون شکیلده داغیدیلیب‌لار.
ایروان خانلیغینین خانلاری
دَییشدیرایروان خانلیغیندا خانلیق ائدنلرین آدلاری:
- میرمهدی خان زیادلی قاجار
- خلیل خان اؤزبک (۱۷۵۲-۱۷۵۵)
- حسن‌علی خان زیادلی قاجار (۱۷۵۵-۱۷۵۹)
- حسین‌علی خان زیادلی قاجار (۱۷۵۹-۱۷۸۳)
- غلامعلی خان زیادلی قاجار (۱۷۸۳-۱۷۸۴)
- محمد خان زیادلی قاجار (۱۷۸۴-۱۸۰۵)
- مهدی قۇلو خان دوه‌لی قاجار (۱۸۰۵-۱۸۰۶)
- احمد خان مقدم (۱۸۰۶-۱۸۰۷)
- حسین قۇلو خان قووانلی قاجار (۱۸۰۷-۱۸۲۷)
گؤرونتولر
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ^ T.Akopyan
- ^ Abbasgulu Bakikhanov. Golestan-e Eram. Period V
- ^ Choueiri, Youssef M., A companion to the history of the Middle East, (Blackwell Ltd., 2005), 516.
- ^ Bournoutian, George A. (1982). Eastern Armenia in the Last Decades of Persian Rule, 1807 - 1828. Malibu: Undena Publications. pp. xxii + 165.
 | بو تورک تاریخی ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز. |