ساوالان
ساوالان داغی سؤنموش بیر یانارداغ[۱]، آذربایجانین ان بؤیوک داغی و ایران جوغرافیاسیندا اوچونجو ان اوجا داغ دیر. بو داغ اردبیل اوستانیندا و اردبیل و خیاو شهریستانلاری آراسیندا یئرلشیبدیر. بو داغ ۴۸۱۱ متر اوجالیغا مالیکدیر. قوزئی دن خیاوا، دوغودان اردبیله، گونئیدن سرینه (سرعین) و باتیدان دا سارابا باخیر. ساوالان داغی نین اؤزونه سولطان ساوالان دئییلیر، و اونون یانیندا حرم داغی و گلین داغی (کسرا داغی) آدلاریندا ایکی باشقا بؤیوک داغ دا واردیر، آنجاق ساوالان یا سولطان ساوالانین بؤیوکلویونه گؤره داها آدلانیب و بو ایکی داغی کؤلگه یه سالیبدیر.
ساوالان آدی
دَییشدیر
ساوالان آدی ساو و آلان سؤزجوکلریندن آلینیب ، و اوجالیغینا گؤره بو آد وئریلیب. ساو تورک دیلینده ، گؤیدن گَلَن سؤز، موج، دالغا، وحی و پئیغام آنلامیندادیر. ایسلامدان اؤنجه تانری (آللاه)دان گلن سؤزلری آلان سیمگه سی ایمیش. بو آد 1300 جی ایللردن فارسجا یازیلاریدا سبلان تانیتدیریلمیشدیر! قدیم عرب یازیلاریندا دا سبلان[قایناق گؤسترین] و سولان کیمی یازیلمیشدیر.
ساوالانین گؤرمَلی یئرلری
دَییشدیرساوالان زیروه سینده کی گؤل
دَییشدیرساوالان داغی نین زیروه سینده بیر گؤل ده واردیر و ایلین ۹ دان ۱۰ آیینا قدر دونموش دورومدادیر. یاخلاشیق ۵۰ متر اوزونلوغو و ۵۰ متر ده ائنی واردیر. دوناندا اوستونده داغچیلار ایسکئیت ده اوینایابیلر.
قارتال داشی
دَییشدیرقارتال داشی داغین ان گؤزل شئیلریندن دیر و بؤیویک بیر دوغال (طبیعی) موجسسمه دیر و سانکی داغین باشیندان هر یئری و دره لری کونترول ائتمکده دیر.
ساوالانا چیخماق
دَییشدیرساوالانا چیخماغین یولو تبریزدن و یا اردبیلدن ساوالانین قوزئیینده خیاوا گئتمکله اولابیلر.اردبیل دن خیاوا گئدنده ، خیاوا یئتیشمه میش لاری (لاهرود) آدلی بیر یئرده سولا دؤنمکله گونئیه ساری گئتمکله ساوالانا چیخماغین ایکی یولون گؤرمک اولارː قوتورسویی و شابیل. شابیل ساوالانا داها یاخین دیر. شابیل دن ساوالان یاتاغیناجان ایکی دیفرانسیللی ماشینلار گئده بیلن بیر یول وار. یاتاقدان گونئیه ساری، داغین سولونداکی بوزلوقدان داغ زیروه سینه چیخماغی باشلاماق اولار.
کمپلر
دَییشدیرداغا چیخماق زامانی
دَییشدیرساوالانا چیخاندا یاساق ایشلر
دَییشدیرساوالانا چیخماق اۆچون هئچ کیمسه و هئچ بیر قوروم پول آلابیلمز. داغین اطرافی قورونموشدور، و حیوانلاری اووماق (صید) یاساقدیر.
ساوالانین یئری آذربایجان کولتورو و تورک دیلی ادبیاتیندا
دَییشدیرساوالان داغی نین اتکلرینده دوغال ایستی و سویوق بولاقلار جوشوب چیخیر و ساوالان اطرافیندا یاشایان آذربایجانلیلارا برکت و عظمت سیمگه سی دیر. یوزلر کیلومتر اوزاقلیقدان گؤرونن داغ آذربایجانین هر بیر بوجاغیندا چوخلو قونولاردا، او جومله دن اینجه صنعت و ادبیات و آذربایجان فولکولورو و دبلرینه ده ائتکی بوراخیب دیر.
ساوالان شعرلرده
دَییشدیرهانسی داغ کی باشی قاردان آغاران دی --- اورا بیل کی ساوالان دی ساوالان دی (شاعیر؟)
دده قورقوت سسین آلدیم، دئدیم آرخامدی، ایناندیم --- آرخا دوردوقدا سهندیم ساوالان تک هاوالاندیم
(سهندیه منظومه سی)
ساوالان آتا سؤزلرینده
دَییشدیر- ساوالاندا قار اسگیک اولسا قیامت قوپار