ستارخان
ستارخان، (ستارخان، قره‌داغلی ستارخان، میلّی سردار) (۱۸۶۸ - ۱۹۱۴) ایران مشروطه انقلابی‌نین باشچیسی. ستارخان، حاج حسن قره داغی نین اۆچونجو اوْغلو ۱۸۶۸-جی ایلده (۱۲۸۵ق) قاراداغ ماحالی‌نین بیشک یا سردار (ایندی کی آدی ) کندینده بیر آلوئرچی عاییله‌سینده آنادان اولموشدور.
| ستارخان | |
|---|---|
 | |
| آد | ستّار خان |
| قیسا بیلگی | مشروطه‌چی‌لرین ایلک باشچیسی |
| دوْغوم تاریخ | ۱۸۶۸ میلادی قاراداغ |
| اؤلوم تاریخ | ۱۹۱۴ میلادی تهران |
| مزارلیغی | شاه عبدالعظیم توربه‌سی، رئی |
| میللیت | ایران |
| آیری آدلار | ستّارخان |
مشروطه حرکاتی
دَییشدیرمشروطه حرکتلرینده باقرخان ایله بیرلیکده آذربایجان، قفقاز و خصوصاً تبریز اینقلابچیلارین نظم انتظام ایله قاجار شاهین قوشونونا قارشی قوردولار.
۱۹۰۵-۱۹۱۱-جی ایللرده باش وئرمیش مشروطه حرکاتی ستارخانی بؤیوک سرکرده سویه‌سینه قالدیردی. ۱۹۰۷-جی ایلده تبریز شهری‌نین امیرخیز محلّه‌سی‌نین فدایی‌لرینه رهبرلیک ائدن ستارخان اؤزونون قهرمانلیغی و شوجاعتی ایله بوتون فدایی‌لرین سئویملی سرکرده‌سینه چئوریلدی.
شورا مجلیسی توپا توتولدوقدان سوْنرا شاهین ۴۰ مین نفرلیک سیلاح‌لی قوه‌سی اینقیلابین بئشیگی تبریز شهرینه هوجوم ائتدی. ۱۹۰۸-جی ایلین ژوئن آییندا ستارخانین رهبرلیگی آلتیندا عالی حربی شورا یاراندی. عالی شورانین باش کوماندانی ستارخان و اونون موعاوینی باقرخان، عوضولری علی میسیو، حاجی علی ، سئید هاشم خان تعیین ائدیلدیلر. ۱۹۰۹-جو ایلین آوریل آیینا قدر تبریز عوصیانی دوشمنه بؤیوک تلفات وئرمک‌له اونون سیلاح‌لی قوه‌لرینی تبریزدن چیخارماغا نایل اولدو. بۇ ووروش‌دا ستارخان و باقیرخانین قهرمانلیغی نظره آلیناراق آذربایجانین اوستان انجمنی اؤز ایجلاسی‌نین قراری ایله ستارخانا " سردار ملّی " (خالق سرکرده‌سی) و باقیر خانا "سالار ملّی" (خالق رهبری) فخری آدلاری وئردی.
تبریزین مودافیعه‌سی حربی شورایا تاپشیریلدی. عوصیانچی‌لارین بۇ غلبه‌سی آذربایجانین باشقا ویلایت‌لرینه و بوتون ایرانا موهوم تاثیر ائتدی. تهران، قزوین، رشت، ایصفاهان و باشقا شهرلرده "ستارخان" آدلی کومیته‌لر یاراندی. ۱۹۰۸-جی ایلین اوکتوبر آیینا قدر آذربایجانین بیر چوْخ ویلایتلری دوشمنلردن تمیزلندی. اؤلکه‌ده اینقیلابی حرکاتین گوجلنمه سیندن قورخویا دوشن شاه و ایرتیجاع قوه لری تهراندا شورا مجلیسی‌نین یئنیدن آچیلماسینا ایجازه وئرمه‌یه مجبور اولدولار. ۱۹۰۸-جی ایلین دکابر آییندا آچیلان ایکینجی شورا مجلیسی ستارخان ایله باقیرخانین خیدمت‌لرینی قییمتلندیرمک مقصدیله اونلارین شکیل‌لری اوزرینه قیزیل سویو ایله باسیلمیش فخری لؤوحه یارانماسینی تصدیق ائدیب، مجلیسین یئنیدن آچیلماسی زامانی اونو تریبونادان آشماغا فرمان وئردی.
تبریز شهری نین غلبه‌سیندن سوْنرا اینقیلاب‌چی‌لارین نوفوذلاری‌نین آرتماسی ایرانین ایرتیجاع قوه‌لرینی، خوصوصی‌له روسیه ایمپئرییاسی و اینگیلیس ایمپریالیزمینی قورخویا سالدی. اونلار ستارخانی و اونون فدایی‌لری‌نی نوفوذدان سالماق اۆچون ستارخان و باقیرخانی فدایی‌لردن، تبریزدن آییرماغا چالیشدیلار. اینگیلیسین خاریجی ایشلر ناظیری ادوارد کارینین بۇ اؤلکه‌نین ایرانداکی سفیری جورج بیرلی‌یه گؤندردیگی تلگرامدا (۱۹۱۰/۳/۱۶) دئییلیردی کی، ستارخان و باقرخان تئزلیکله تبریزدن چیخاریلمالیدیر. بوندان سوْنرا ایرانین باش ناظیری، میلّی شورا مجلیسی ایشه قاریشیب ستارخان و باقرخانی تهرانا گئتمه‌یه مجبور ائتدیلر. ۱۹۱۰-جو ایل مارس آیی نین ۶-سیندا ستارخان و باقرخان ۳۰۰ نفر فدایی ایله تهرانا یولا دوشدو. ۱۹۱۰-جو ایلین اپرئل آیی نین ۳-اونده ستارخان تهرانا چاتدی. قوربانلار کسیلدی، تهران اهالی‌سی اونو نیجات‌وئریجی رهبر کیمی قارشیلادی.
شعر
دَییشدیرمیرزا علی اکبر صابر، ستارخان موردینده بو شعری یازمیشدیر:
حال مجذوبوم گؤروب، قاره ، دئمه دیوانه دیر،
نعره شوریده می ظن ائتمه بیر افسانه دیر،
شاعرم، طبعیم دنیز، شعر تریم دردانه دیر،
بهجتیم ، عیشیم ، سروروم، وجدیم احرارانه دیر،
انجذابیم جرات مردانه مردانه دیر،
آفرینیم همت والای ستارخانه دیر،
تاکی، ملت مجمعین تهراندا ویران ائتدیلر،
تورک لر ستارخان ایله عهد و پیمان ائتدیلر،
ظلم استبداده قارشی نفرت اعلان ائتدیلر،
ملته، میللیته جان نقدی قوربان ائتدیلر،
آیه ذبح عظیم اطلاقی او قوربانه دیر،
آفرینیم همت والای ستارخانه دیر،
حق مددکار اولدو آذربایجان اتراکینا،
آل قاجارین پروتئست ائتدیلر ضحاکینا،
او شهیدانین سلام اولسون روان پاکینا،
کیم ، توکولموش قانلاری تبریز وتهران خاکینا،
اونلارین جنت دئییلدیر منزلی، آیا نه دیر؟
آفرینیم همت والای ستارخانه دیر .
ایشته ستارخان، باخیز بیر نوع اقدامات ائدیب،
بیر وزیر و شاهی یوخ، دونیانی یکسر مات ائدیب،
عرض اسلامی، وطن ناموسونو یوز قات ائدیب،
حرمت و حیثیت و ملتینین اثبات ائدیب،
ایندی دونیانین توجه نقطه سی ایرانه دیر،
آفرینیم همت والای ستارخانه دیر.
ایشته ستارخان، باخیز، ایرانی احیا ائیله دی،
تورک لوک، ایرانلی لیق تکلیفین ایفا ائیله دی،
بیر رشادت ، بیر هنر گؤستردی، دعوا ائیله دی،
دولتین بیر عینی نی دونیاده رسوا ائیله دی،
قاچماییب پروانه تک اوددان، دئمه ، پروا ، نه دیر؟
آفرینیم همت والای ستارخانه دیر.
آفرین، تبریزیان ، ائتدیز عجب عهده وفا !
دوست و دوشمن ال چالیب ائیلرسیزه صد مرحبا !
چوخ یاشا ، دولتلی ستارخان ، افندیم ، چوخ یاشا !
جنت اعلا ده پیغمبر سیزه ائیلر دوعا،
چون بو خدمتلر بوتون اسلامه دیر، ایرانه دیر،
آفرینیم همت والای ستارخانه دیر.
