صفوی خاندانی‌نین شجره‌سی
صفوی سولاله‌سی‌نین منشألری حاقّیندا موباحیث‌لر هئچ‌ده سون زامانلار مئیدانا گلمه‌میشدیر.
بو باره‌ده یگانه تاریخی منبع ایسماعیل ابن بزارین "صیفت الصفا" ("صافلیغین صافلیغی") عصری حساب اوْلونور. صفوةالصفا صفوی شجره‌سی‌نین ان قدیم اثری‌دیر و اونو ۱۳۵۰–جی میلادی ایلده شیخ صفی‌الدین اردبیلی‌نین اوغلو شئیخ صدرالدین اردبیلی‌نین طلبه‌سی ابن بزاز اردبیلی یازمیشدیر.[۱] بۇ عصره گؤره صفوی منشیی ۷-جی شیعه ایمامی موسی کاظیمه چاتیر. باشقا سؤزله بۇ عصره گؤره صفویلر منشأجه عربدیرلر. لاکین اکثر تدقیقاتچی‌لار (مس. احمد کسروی، و.و. بارتولد) بۇ بارده بئله فیکیرلری واردیر کی، صفویلرین اجدادلاری هئچ‌ده سیدلر (محمد پئیغمبرین نسلی) نسلیندن دئییلدیر. ساده‌جه اولاراق صفوی تاریخ‌شوناس‌لاری صفوی نسلینین معتبرلیگینی گؤسترمک اۆچون نسیل شجره‌سی سوْنرادان اویدورولموش و ابن-بزارین عصرینین متنینه داخیل ائدیلمیشدیر.
صفویلرین تورک منشألی اولماسی باره‌ده
دَییشدیرصفویلر تورک دیلینده دانیشیردیلار و صفوی شاه‌لاریندان چوخلو تورک شعرلر و یازیلار قالیبدیر و اونلارین تورک دیللی اولماقلارینا چوخلو سندلر واردیر.[۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸] هابئله بیرینجی شاه اسماعیل صفوی تورک دیلینده شعر یازاراق، اؤزونه «شاه اسماعیل ختائی» و یا «شاه اسماعیل خاتایلی» تورکجه بیر تخلّوص سئچمیشدیر.[۹] دئمک کی «خاتای» یوخسا «ختای» اَسکی تۆرکۆستاندا بیر شهرین آدی‌ایمیش.[۱۰]
شاه اسماعیل صفوی‌نین آنا نسلی تورکدور و آغ‌قویونلو سولاله‌سینه منسوبدور. شاه اسماعیل عالم‌شاه بیگیم خاتونون اوغلو، عالم‌شاه بیگیم ایسه اوزون‌حسن آغ‌قویونلونون قیزی ایدی. آنجاق صفویلر سولاله‌سی‌نین و شاه اسماعیل صفوی‌نین آتا نسلی ایله باغلی موختلیف باخیشلار وار. شاه اسماعیلین آتاسی شیخ حیدر، شجره‌سی شیخ صفی‌الدین اردبیلیه یئتیشیر. بعضیلری شاه اسماعیلین آتا نسلینین دیلی تورکجه اولدوغو اوچون صفویلرین آتا نسلینی تورک حساب ائدیرلر، بعضیلری ایسه صفویلرین آتا نسلینین دیلی‌نین تورکجه اولماسینا باخمایاراق، اونلارین سویونو تورک حساب ائتمیرلر، و صفویلرین نَسَبلرینی عرب، فارس و یا کورد بیلیرلر و اونلارین دیلین تورکلشمیش حساب ائدیرلر.
تورک اولمایان تدقیقاتچیلارین چوخو «صفات الصفا» عصرینده شیخ صفی‌الدین‌ین اِتنیک منسوبیّتی حاقداکی معلوماتلارین اوزرینده سوکوتلا کئچیرلر.
بو عصرده دفعه‌لرله شیخ صفینین سفرلری زامانی اونا "پیر تورک" ("تورکون پیری") دئییلمه‌سی گؤستریلیر. هابئله شیرازدا (فارس تورپاغی) موریدلر اونا بۇ جور موراجعت ائدرمیشلر. حیکایت‌ده بئله بیر مقام دیقته لاییقدیر: "یوکسک منسب صاحیبی اولان و بوتون فارسدا جسارتی ایله تانینان امیر عبدالله" (صفیه موراجیعت‌له) دئدی: "ای تورکون پیری..."
مؤولانه احمد و مؤولانه ایبراهیم تبریزی سرئوی قئید ائدیردیلر کی، «(بیز) اردبیله گلدیک، شئیخین یانیندا (ائوینده)، قوی (آللاه) اونون روحونو عزیز توتسون، بیزه قارا چؤرک و سو گتیردی‌لر. غفلتاً بیر نئچه تورک داخیل اولدو. اونلارا آغ چؤرک و بال گتیردی‌لر». بۇ حکایت تورکلرین شیخ صفینین ائوینده اوستونلوک وئریلدیگینی گؤستریر.
توکل ابن بزار همچنین شیخین "تورک کندینده" ("ده تورک") اولماسیندان یازماسی اردبیل اراضیسینده تورک اهالیسینه ایشاره‌دیر.
صفویلرین عرب (سادات) منشألی اولماسی باره‌ده
دَییشدیربعضی صفوی شاهلاری اؤز حؤکومتلرینه مشروعیت وئرمک هدف ایله اؤز نسیل‌لرین ایسلام پیغمبرینه و یا شیعه ایماملارا منسوب ائدیردیلر و حضرت محمد (ص) و یا سادات نسلیندن اولدوقلارینی ایدعا ائدیردیلر. آنجاق چوخلو تاریخچیلر بو ایدعانی رد ائدیبلر.
صفویلرین کورد منشألی اولماسی باره‌ده
دَییشدیربو باره‌ده زکی ولیدی توقانین فیکیرلری اولدوقجا ماراقلیدیر. توقای اکثر تدقیقاتچیلارین اویدورما حساب ائتدیک‌لری «صفات الصفا» دان کورد قوشونلارینین آذربایجانا گلمه‌سی حاقدا روایته اساسلاناراق بونو ۱۰۲۵-جی ایلده روادی‌لرین آذربایجانی توتماسی ایله علاقه‌لندیریر. شیخ صفینین اجدادلاری اولان شئیخ زاهیدین اجدادلاریدا «روائدیلرین حربی عملیات‌لاری زامانی گیلان و اردبیله گلمیش، موغان و آراز ویلایت‌لرینده ایسلامی یایمیشلار». اونون فیکرینجه «اردبیل کورد شیخینین» نسلی «تامامیله تورکلشمیشدیر». اونون فیکرینجه ۱-اینجی شاه ایسماعیل و ۱-اینجی شاه طهماسیب اؤز کورد منشیینی تاریخدن سیلمک اۆچون الیندن گلنی ائتمیشدیر.
صفویلرین فارس/تاجیک منشألی اولماسی باره‌ده
دَییشدیربعضی ایران تاریخچیلری شاه ایسماعیلی تورک حؤکمداری کیمی دئییل، خوصوصی شرایط اوجباتیندان تورکجه دانیشماغا و شعرلر یازماغا «مجبور اولان» ایران دیللی–فارس کیمی قبول ائدیلیر. اونلارین دوشونجه‌لری اساسیندا؛ «ایران تورکلری، تورکمن و تاتار عیرقینین محصولودور. آذربایجان تاتارلاری تورکجه دانیشسالاردا فعلاً ایرانلیدیرلار، اونلار صاف ایرانلی‌لارین منشأجه تورکمن، یاخود تاتار عیرقی ایله قاریشیغینی تشکیل ائدیرلر.»
شجره
دَییشدیر| Firooz Shah Zarrin Kolah | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Avaad | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Qotb al-Din Mohammad | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Salah al-Din Rashid | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Qotb al-Din Abu Bakr | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| باسیل کومننوس | Irene of Trebizond | Zahediyya شیخ زاهد گیلانی | Amin al-Din Jebrail | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alexios III of Trebizond | Theodora Kantakouzene | Bibi Fatima | صفوی طریقتی شیخ صفی‌الدین اردبیلی ۱۲۵۲–۱۳۳۴ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Constantine I of Georgia 1369–1412 | Manuel III of Trebizond 1364–1417 | صفوی طریقتی شئیخ صدرالدین اردبیلی | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alexander I of Georgia 1386–1446 | Alexios IV of Trebizond 1382–1429 | قارا یولوق عوثمان بی | صفوی طریقتی Sheikh Khoja Alā ad-Dīn Ali | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Princess Bagrationi 1415–1438 | دؤردونجو ژان ترابوزان 1403–1459 | Ali Beyg | صفوی طریقتی Sheikh Ibrahim Shāh | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alexios 1455–1463 | دئسپینا خاتون | اوزون‌حسن 1423–1478 | Khadijeh Khatoon | صفوی طریقتی Sheikh Junāyd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alam-Shah Begum (Halima) | Sheikh شیخ حیدر | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sultan Ali Safawi Reigned: 1488–1494 | بیرینجی شاه اسماعیل July 17 1487 – May 23 1524 R. 1502–1524 | Ibrahim Safawi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بیرینجی شاه طهماسب 2۲ فوریه ۱۵۱۴ – 14 May 1576 R. 1524–1576 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شاه محمد خدابنده 1532–1595 R. 1577–1587 | ایکینجی شاه ایسماعیل 1537–1577 R. 1576–1577 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| بیرینجی شاه عباس صفوی January 27 1571 – January 19 1629 R. 1587–1629 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Safi Mirza born. 1587 killed 1615 Crown Prince 1587–1615 | Imam Quli Mirza Crown Prince 1627 Killed 1627 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شاه صفی 1611 – 12 May 1642 R. 1629–1642 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ایکینجی شاه عباس ۳۱ دسامبر ۱۶۳۲ – 25 October 1666 R. 1642–1666 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شاه سلیمان (Shah Safi II) 1659 – July 29 1694 R. 1666–1694 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شاه سولطان حسین 1669 – April 25 1726 R. 1694–1722 | Shahbanu Begum | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Maryam Begum Safavi | ایکینجی طهماسب 1704–1740 R. 1729–1732 | ایکینجی شاه سلیمان 1714–1763 R. 1749–1750 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اۆچونجو شاه ایسماعیل 1733 – 1773 R. 1750–1751, 1751-1773 | اۆچونجو شاه عباس 1731–1740 R. 1732–1736 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بیرده باخ
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ^ http://www.iranicaonline.org/articles/ebn-bazzaz
- ^ W. Barthold, Soçineniya, C. II, bölüm I, Moskova, 1963, s. 748.
- ^ Qulamhüseyn Məmmədov. Səfəvilər dövründə Azərbaycan dili. Milliyyət Araşdırmalar Mərkəzi. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 11 دسامبر 2019.
- ^ Turko-Persia in Historical Perspective - "the Safavid state, which lasted at least until 1722, was essentially a "Turkish" dynasty, with Azeri Turkish (Azerbaijan being the family's home base) as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment. Shah Ismail wrote poetry in Turkish. The administration nevertheless was Persian, and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence (insha'), of belles-lettres (adab), and of history (tarikh)."
- ^ Mazzaoui, Michel B; Canfield, Robert (2002). "Islamic Culture and Literature in Iran and Central Asia in the early modern period". Turko-Persia in Historical Perspective. Cambridge University Press. pp. 86–7. ISBN 978-0-521-52291-5. "Safavid power with its distinctive Persian-Shi'i culture, however, remained a middle ground between its two mighty Turkish neighbors. The Safavid state, which lasted at least until 1722, was essentially a "Turkish" dynasty, with Azeri Turkish (Azerbaijan being the family's home base) as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment. Shah Ismail wrote poetry in Turkish. The administration nevertheless was Persian, and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence (insha'), of belles-lettres (adab), and of history (tarikh)."
- ^ Zabiollah Safa (1986), "Persian Literature in the Safavid Period", The Cambridge History of Iran, vol. 6: The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-20094-6, pp. 948–65. P. 950: "In day-to-day affairs, the language chiefly used at the Safavid court and by the great military and political officers, as well as the religious dignitaries, was Turkish, not Persian; and the last class of persons wrote their religious works mainly in Arabic. Those who wrote in Persian were either lacking in proper tuition in this tongue, or wrote outside Iran and hence at a distance from centers where Persian was the accepted vernacular, endued with that vitality and susceptibility to skill in its use which a language can have only in places where it truly belongs."
- ^ Savory, Roger (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge University Press. p. 213. ISBN 978-0-521-04251-2. "qizilbash normally spoke Azari brand of Turkish at court, as did the Safavid shahs themselves; lack of familiarity with the Persian language may have contributed to the decline from the pure classical standards of former times"
- ^ Price, Massoume (2005). Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook. ABC-CLIO. p. 66. ISBN 978-1-57607-993-5. "The Shah was a native Turkic speaker and wrote poetry in the Azerbaijani language."
- ^ https://www.isna.ir/news/91083019553/دست-نوشته-منسوب-به-شاه-اسماعیل-صفوی-در-آلمان-شناسایی-شد
- ^ https://azens.az/az/news/ah-smay-l-X-tai-t-x-ll-s-n-hardan-g-t-r-b