کول تیگین
کۆل تیگین — شرقی گؤی تورک خاقانلیغی‌نین باشچیسی اوْلان بیلگه خاقانلا بیرلیکده دؤولتی ایداره ائدن شخص. قاپاغان خاقانین قارداشی اوْغلو، ایلتریش خاقانین اوْغلو، بیلگه خاقانین قارداشیدیر.
حیاتی
دَییشدیرآتاسی ایلتریش خاقان اؤلنده بیلگه 8، کۆل تیگین ایسه 7 ياشیندا ایدی. قارداشی ایله بیرلیکده عمیسی قاپاغان خاقان طرفیندن بؤيودولدو. قاپاغان خاقانین بیر سێرا اۇغورلار قازانماسیندا بیلگه خان و کۆل تیگینین روْلو بؤيوک ایدی. قاپاغان خاقان اؤلنده تۆرکلرین قايدا-قانونونا ضد حرکت ائده‌رک، اوْغلونو ولی عهد اعلان ائتدی. لاکین داها سوْنرا کۆ لتیگین حاکمیتی اله کئچیرمه‌يه نایل اوْلدو و اوْ، قاپاغان خاقانین اوْغلونون حاکمیتینی دستکله‌ينلری اعدام ائتدیردی. داها سوْنرا بیلگه خاقان کۆل تیگینین اصراری‌ایله خاقان اوْلدو. بۇ زامان بیلگه خاقانین ياشی 32، کۆلتیگی‌نینکی ایسه 31 ایدی.
ایلتریس خاقانین زامانیندا بیلگه و کۆل تیگین باش وزیر توْنيوکوکون ان ياخین کؤمکچیلری ایدیلر. حتی اوْنلار حاکمیته گلدیکده‌ده قاپاغان خاقانین دؤورونده نۆفوذو دۆشموش توْنيوکوکو يئنیدن باش وزیر ائتدیلر. اوْ دؤولتی ایداره ائتمه‌يه ياخیندان کؤمک گؤستریردی. بیلگه و کۆلتیگین دؤولتین ان آغیر ایشلرینی گؤرموش، چین اوْردوسونو مغلوبیته اۇغراتماقدا بؤيوک روْل اوْينامیشدیلار. 50 مینلیک چین اوْردوسونو مغلوب ائتدیکدن سوْنرا چین اوْردوسونون ژنرالی اوْنقو 16 ياشلی کۆل تیگین اسیر آلمیشدی. بۇ کیمی اۇغورلاری و داورانیشلاری ایله خالق طرفیندن سئویلمیشدیرلر.
اؤلومو
دَییشدیر731-جی ایلده کۆل تیگین دوْغوز اوْغوزلارلا دؤيوشده هلاک اوْلدو. بیلگه خاقان اوْنون شرفینه بؤيوک عابده اۇجالتدی. بۇراداکی يازیدا دئيیلیردی:
|
کیچیک قارداشیم کۆل تیگین وفات ائتدی. ياسا باتدیم.گؤرن گؤزوم گؤرمز کیمی، بیلن آغلیم بیلمز کیمی اوْلدو. قايغی و هيجان ایچینده قالدیم. زامانی تانری ياشار. اینسان اوْغلو دایما اؤلمک اۆچون تؤره‌میش...ایکی شادین و کیچیک قارداش اوْغلومون،اوْغلومون، بَيلریمین، میللتیمین حالی فنا اوْلاجاق دئيه دۆشونجه‌يه دالدیم. | 
|
بۇ عابده، بايکال گؤلونون جنوبوندا يئرلشن کوْشوْ چايدام گؤلو ياخینلیغیندادیر. مرمر اۆستونده گؤی تورک يازیسی ایله "کۆل تیگین قوْيون ایلینده 17-جی گۆنده اۇچدو" دئيه يازیلیب.
قارداشی بیلگه خاقان تۆرک خالقی‌نین دۆشمنلری طرفیندن 734-جۆ ایلده زهرلنه‌رک اؤلدورولدو. بیلگه خاقانین و کۆل تیگینین ائتدیکلری اوْرخوْن عابده‌لرینده يازیلیب.
کول تیگین داش‌یازماسی
دَییشدیرکۆل تیگین عابده‌سی، کۆل تیگینین بؤيوک قارداشی و گؤی تۆرکلرین خاقانی بیلگه خاقان طرفیندن، 732-جی ایلده، قارداشی آدینا، قارداشی‌نین خیدمتلریندن اؤتری اوْنا دۇيدوغو منتی گؤسترمک مقصدی‌له، تیکدیریلمیشدیر. بۇ کیتابه‌ده بیلگه خاقان دانیشیر.
گؤرونتولر
دَییشدیر
قایناقلار
دَییشدیر- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Kültigin»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۱۹ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).