ایراندا کاریکاتور قالماقالی
ایراندا کاریکاتور قالماقالی و یا ۱۳۸۵ آذربایجان آیاقلانماسی — ایراندا ۲۲ اوردیبهشت ۱۳۸۵-جی ایلده (۱۲ مئی ۲۰۰۶)[۱] دؤولت قزئتی اوْلان «ایران» قزئتی‌نین اۇشاق صفحه‌سینده تۆرک دیلینی و میلّتینی تحقیر ائدن کاریکاتور و مقاله‌نین یئرلشدیریلمه‌سیندن سوْنرا ایرانین تۆرک شهرلرینده باش وئرن آیاقلانمالار. قزئتده پیسپیسا اۇشاغین سؤیله‌دیکلرینه قارشی «نمنه؟» دئیه جاواب وئریر.
آیاقلانمانین سببلری
دَییشدیرکاریکاتوردا یئرلشن مقاله‌ده «پیسپیسایا نئجه مانع اوْلاق کی٬ بیزدن پیسپیسا ائتمه‌سینلر» آدلانیردی. یازی‌نین بیرینجی بؤلومو[۲]:
|
بعضیلری دۆشونور کی٬ بیرینجی دفعه گؤروشن کیمی دالاشماق لازیم دئییل٬ چۆنکو ماراقسیزدیر. اوْندا بیز اوْتوروب پیسپیسالارلا مۆتمدّین اوْلاراق دانیشمالی‌ییق. آنجاق مسأله اوْندادیر کی٬ پیسپیسا آدام دیلی باشا دۆشمه‌ییر. پیسپیسالارین اؤز دیلی ائله چتیندیر کی (هله هانسی فعل‌لری‌نین «اینق» گؤتوردوگونو تام اوْلاراق کیمسه بیلمه‌ییر)٬ پیسپیسالارین ۸۰٪-ی باشقا دیل‌لرده دانیشماغا اۆستونلوک وئریر.
فارسجا: |
|
ایران امنیتی مسئوللاریندان علی اصغر احمدی٬ تبریزده تظاهوراتلارین ساده‌جه قزئتین تحقیرینه قارشی بیر عکس‌العملدن داها یۆکسک اوْلدوغونو اعتیراف ائتمیشدیر. اصلینده٬ ایران آذربایجانیندا بؤلگه‌نین ایقتیصادی و ایجتیماعی چتینلیک‌لرینه باغلی بؤیوک ناراضیلیق واردیر. بۇ ناراضیلیغی٬ فارسلارین تۆرکلره قارشی داورانیشی داها شیدّتلندیریر — بۇ داورانیشی فارسلار طرفیندن تۆرکلره ایستیفاده اوْلونان «تورک-خر» سؤزو قیساجا گؤستریر؛ اوْنلارین باخیشیندان تۆرکلر ایران ایقتیصادی‌نین «قوْللاری» اوْلاراق فارس «بئیینلری» سۆلطه‌سی آلتیندا اوْلمالیدیرلار.[۳]
اعتیراضلار
دَییشدیربۇ کاریکاتورون آردیندان یۆز مینلرجه تۆرک ایران آذربایجانی‌نین مۆختلیف شهرلرینده آیاغا قالخیب یاخلاشیق ۱۰ گۆنلوک اعتیراضلارلا بئله سیاستلرین دایاندیریلماسینی ایسته‌دیلر. حؤکومت گۆجلری بۇ اعتیراضلاری باسدیرماغا چالیشاراق٬ اوْنلارجا تۆرکو اؤلدوروب یۆزلرجه تۆرک میلّتچینی آغیر حؤکملارلا محبسه سالدیلار.[۴]
مۆناقیشه‌لی کاریکاتورون یاییملاندیغیندان سوْنرا٬ اعتیراضلار ایران آذربایجانی‌نین شهرلرینده باشلایاراق تهران و باشقا شهرلره ده چکیلدی. ۲ خورداددا تهران بیلیم‌یۇردونون تۆرک اؤیرنجیلری ده کاریکاتورا و تبریزده حؤکومتین اعتیراضلارا قارشی گؤستردیگی خوشونته قارشی تظاهورات ائتدیلر.[۵]
ایران حؤکومتی اعتیراضلاری دایاندیرماق اۆچون٬ ایران قزئتینی باغلاییب یازار و کاریکاتورچوسونو تۇتدوغو کیمی٬ امنیه و بسیج گۆجلرییله اعتیراضچیلارا هۆجۇم ائتدی. ایران تهلۆکه‌سیزلیک گۆجلری٬ تبریز٬ اورمیه٬ اردبیل٬ خیاو٬ زنجان٬ تهران و ... شهرلرینده اعتیراض اۆچون خیاوانلارا چیخمیش اوْن‌مینلرجه تۆرکله چاتیشدیلار. ایران ایطّیلاعات سیستمی گئنیش بیر سوْروشدورما پروژه‌سی باشلایاراق٬ داها اؤنجه تۇتوقلانمیش تۆرکچولرین قوْهوملارینی سوْروشدومالارا چکدی.[۳]
تبریز
دَییشدیرخورداد آیی‌نین بیرینده ساعات ۴-ده٬ تبریزده مینلرجه اعتیراضچی راستا کۆچه خیاوانی و ناماز مئیدانیندا اعتیراضلارا باشلادیلار. شهرین آیری طرفینده اؤیرنجیلردن اعتیراضلارا قاتیلاراق تبریز بیلیم‌یۇردونون اؤنوندن تظاهوراتا باشلادیلار. تبریز بازاری باغلی ایدی٬ آنجاق بازار اهلی ده اعتیراضلارا قاتیلمیشدیلار. گئتدیکجه خالقین اعتیراضلارا داها چوْخ قاتیلماسی بۇ ایکی حرکتی بیربیرینه باغلادیردی٬ آنجاق مأمورلار حرکتین یوْلونو کسه‌رک باغلانتی‌یا مانع اوْلدولار؛ اعتیراضچیلار اوستانداری‌نین قاباغینا گئده‌رک اوْردا دا تظاهورات ائتدیلر. یانقین ماشینی تاپیلماسی و مأمورلارین خالقا ساری حرکتی ایله بۇ ساکین حرکت خۆشونته چکیلدی. اوستانداری قاباغیندا مأمورلار خالقا ساری گاز آتدیلار؛ اعتیراضچیلار دا اوستانداری و فرمانداری‌یه طرف داش آتدیلار. جمعیت ساعات مئیدانیندان گئچیب منصور یوْل آیریمی٬ آبرسان و تبریز بیلیم‌یۇردونا ساری گئده‌رک اعتیراضا داوام ائتدی. اعتیراضچیلار دؤولت بانکلاریندان ایکی‌سینی اوْدلادیلار. تبریزده آخشام ساعات ۷ و ۸ حۆدۇدوندا تۆفک آتما سسی ائشیدیلدی؛ دۇیوملارا گؤره تۆفک آتما اثرینده ۵-۱۰ نفر یارالاندی.[۶]
اورمیه
دَییشدیرخورداد آیی‌نین ۲-سینده٬ بیر گۆن تبریزین آیاقلانماسیندان سوْنرا٬ اۇرمیه خالقی دا تظاهورات ائتدیلر. اعتیراضچیلار یوْللاریندا ایمام و عطایی خیاوانلاریندا امنیت گۆجلری ایله اۆزلشدیلر٬ آنجاق یوْلو آچیب حرکتلرینه داوام ائتدیلر. اعتیراضچیلار «اوْ تای بۇ تای بیر اوْلسون٬ مرکزی تبریز اوْلسون»٬ «اؤلوم اوْلسون شوونیزمه» کیمی شۆعارلارلا اؤز ایستک‌لرینی سؤیله‌ییردیلر. بۇگۆن اۇرمیه بازاری باغلاندی. اوتوبوسلارین عطایی خیاوانینا گئتمه‌سی دایاندیریلدی. اۇرمیه‌یه گیرن چوْخلو یوْللار دا کسیلدی. غربی آذربایجان اوستان باشقانی رحیم قربانی تلویزیوندا «دۆنن تبریزده باش وئرن حادیثه تکرارلانماسین دئیه خالق پان‌تۆرکلر و تجزیه‌ایسته‌ینلره آلدانماسین» دئیه سؤیله‌دی. اۇرمیه‌ده اعتیراضچیلار ایران قزئتی‌نین دفتری و صداسیما مرکزینی اوْدلادیلار. اعتیراضچیلاردان تۆرکیه کونسوللوغونون قاباغینا گئده‌رک تۆرکیهدن کؤمک ایسته‌دیلر.[۷]
سولدوز
دَییشدیرخورداد آیی‌نین دؤردونده٬ سولدوزدا مأمورلارین اعتیراضچیلارا قارشی تۆفک آتماسییلا نئچه نفر اؤلدورولدو. ایران تلویزیونو ۴ نفرین اؤلدوگونو تأیید ائتدی: توحید آذریون (۲۵ یاشلی)٬ همت اسدزاده (۳۵ یاشلی٬ ائولی)٬ حسین فتحی پور (۱۷ یاشلی٬ اؤیرنجی)٬ عسگر قاسمی (۳۹ یاشلی٬ ائولی). بۇ حادیثه‌ده٬ فرمانداری قاباغیندا فرماندار محمد امین فرد امرییله اؤلدورولموش اینسانلارین عائیله‌لری محمد امین فرد اۆستونه شیکایت ائتدیلر. آنجاق ۱۳۸۷-ده٬ تهران جزا محکمه‌سی ۱۰۵۹ شؤعبه‌سی٬ بۇ شیکایتی یئرسیز تانیداراق محمد امین فردی گۆناهسیز بیلدی.[۸]
اردبیل
دَییشدیرخورداد آیی‌نین ۵-اینده٬ بیر گۆن سولدوزون آیاقلانماسیندان سونرا، اردبیل خالقی دا تظاهورات ائتدیلر. اعتیراضچیلار یوْللاریندا ایمام و شریعتی خیاوانلاریندا امنیت گۆجلری ایله اۆزلشدیلر٬ آنجاق یوْلو آچیب حرکتلرینه داوام ائتدیلر. اعتیراضچیلار «اوْ تای بۇ تای بیر اوْلسون٬ مرکزی تبریز اوْلسون»٬ «اؤلوم اوْلسون شوونیزمه» کیمی شۆعارلارلا اؤز ایستک‌لرینی سؤیله‌ییردیلر. بۇگۆن اردبیل بازاری باغلاندی. اوتوبوسلارین شریعتی خیاوانینا گئتمه‌سی دایاندیریلدی.
کاریکاتورچو و باش‌یازارین تۇتوقلانماسی و بۇراخیلماسی
دَییشدیراعتیراضلارین شیدّتلنمه‌سییله٬ کاریکاتورو چکن و «ایران جمعه» هفته‌لیگی‌نین باش‌یازاری تۇتوقلاندیلار. ایرانلی قزئتچیلر و سیاسی چالیشانلار دفعه‌لرجه ایران قضایی سیستمیندن بۇ ایکی نفرین بۇراخیلماسی و ایران قزئتی‌نین یئنیدن یاییملانماسینی ایسته‌دیلر. ایران قزئتی‌نین مسئول ایداره‌چی‌سی٬ قزئتین آیلار اؤنجه پلان‌لانمیش بیر دسیسه‌یه دۆشدوگونو ایدّیعا ائتدی. ۹۰ گۆندن سوْنرا٬ ایران حؤکومتی بۇ ایکی نفری بۇراخدی.[۱]
آیاقلانمانین سوْنوجلاری
دَییشدیربۇ آیاقلانما٬ آذربایجان میلّی حرکتی دۆشونجه‌سینی خالق آراسیندا یایدی. آیاقلانمادان سوْنرا ایل‌لرجه بۇ آیاقلانمانین سببلری خالقین دانیشیق مؤوضوعلاریندان ایدی. بئله‌جه ایران تۆرکلری‌نین آیاقلانمیش حاقلاری ایجتیماع باخیشینی اؤزونه چکدی.[۴]
آیاقلانمادا ایشلنن شۆعارلار
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ آزادی موقت سردبير و کاريکاتوريست ايران جمعه (فارسجا). BBC (۲۲ آقوست ۲۰۰۶). یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.
- ^ soosk (فارسجا). iranian.com. یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ Iranian Azeris: A Giant Minority (اینگیلیسجه). washingtoninstitute (June 6, 2006). یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.
- ^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ بلال حاتمی (۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲). علل و پیامدهای قیام 1 خرداد سال 1385 ملت ترک آذربایجان (فارسجا). اویان نیوز. یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.
- ^ تجمع هاي اعتراضي در تبريز، اروميه و تهران (فارسجا). «اعتماد» قزئتی (4/3/85). یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.
- ^ تظاهرات خشونت‌آميز در تبريز (فارسجا). ایران امروز (۲۰۰۶/۵/۲۲). یوخلانیلیب ۲۳ مئی ۲۰۱۶.
- ^ ۷٫۰ ۷٫۱ آخرین گزارش ها از تجمعات اعتراضی در تبریز و ارومیه (فارسجا). اخبار روز (۲۳ مئی ۲۰۰۶). یوخلانیلیب ۲۳ مئی ۲۰۱۶.
- ^ «سولدوز: مراسم سالگرد شهدای قیام خرداد ماه 1385 با شکوه هرچه تمام برگزار شد» (فارسجا)٬ گوناز تی وی٬ (۲۰۱۴/۵/۲۶)٬ یوْخلانما تاریخی ۲۳ مئی ۲۰۱۶
