عزیزه جعفرزاده

 

عزیز جعفرزاده
چالیشما ساحه‌سی	تاریخی رومان یازیچیسی
دوْغوم تاریخی	29 دسامبر 1921 باکی آذربایجان شوروی سوسیالیست جومهوریتی
اؤلوم تاریخی	4 سپتامبر 2003 (81یاشیندا) باکی آذربایجان جومهوریتی
مرازلیق	حاجی قبول رایونو مزارلیغی
پئشه	یازیچی، ادبیاتشوناس، ایجتیماعی خادیم
تاثیر قویموش	{{{تاثیر قویموش}}}

جعفرزاده عزیزه محمد قیزی (29 دسامبر 1921، باکی، آذربایجان شوروی – 4 سپتامبر 2003، باکی) — یازیچی، ادبیاتشوناس، ایجتیماعی خادیم، فیلولوژی علم‌لری دوکتورو، پروفسور، 1946-جی ایلدن آذربایجان یازیچی‌لار بیرلیگی‌نین عوضوو. 

یاشاییشی

  1921-جی ایل دسامبرین 29-دا باکی شهرینده آنادان اولموشدور. ایلک تحصیلینی 25 سایلی مکتبده آلمیش، سونرا تئاتر تکنیکی مکتبینده و ایکی‌ ایللیک موعلیم‌لر اینستیتوتوندا اوخوموش، 1942-1944-جو ایللرده آغسو رایونونداکی چاپارلی کندینده موعلیم ایشله‌میشدیر. 1946-1947-جی ایللرده اِکستِرن یولو ایله آذربایجان دؤولت بیلیم‌یوردونون فیلولوژی فاکولته‌سینی بیتیرمیشدیر. 1944-1946-جی ایللرده جعفر جبارلی آدینا  " آذربایجان‌فیلم "  کینواستودیوسو سناریو شؤعبه‌سی نین رئیسی، 1947-1949-جو ایللرده تئاتر تکنیکی مکتبی نین مودیری، 1950-1955-جی ایللرده پداقوژی اینستیتوتدا دوچنت، کافِدرا مودیری، 1956-جی ایلده کامچاتکا پداقوژی اینستیتوتوندا دوچنت، 1957-1974-جو ایللرده آذربایجان علم‌لر اکادمی‌سی‌ نین ا‌ل‌یازمالار اینستیتوتوندا باش علمی ایشچی، شؤعبه  مودیری، 1974-جو ایلدن ایسه باکی دؤولت بیلم‌یوردونون پروفسورو وظیفه‌لرینده چالیشمیشدیر. عزیزه جعفرزاده 19. عصر آذربایجان ادبیاتی تاریخی‌نین بیلیجیسی کیمی تانینیردی و بو ساحه‌ده 1950-جی ایلده  " 19. عصر آذربایجان ادبیاتیندا معاریفچی-ضیالی صورت‌لری "  مؤوضوسوندا نامیزدلیک، 1970-جی ایلده  " 19. عصر آذربایجان پوئزیاسیندا خالق شعیری اوسلوبو "  مؤوضوسوندا دوکتورلوق تِزلرینی مودافیعه  ائتمیشدیر. 

یارادیجی‌لیغی

  ادبی فعالیته 16 یاشیندا باشلامیش و  " عزراییل "  آدلی ایلک حکایه‌‌سینی 1937-جی ایلده  " ادبیات "  قزئتینده چاپ ائتدیرمیشدیر. ایلک کیتابی 1948-جی ایلده چاپ ائدیلمیش، لاکین موسکونون خوصوصی قراری ایله ساتیشا چیخمامیشدان اول قاداغان اولونوب یاندیریلمیشدیر. عزیزه خانیمین نثر اثرلری اساساً تاریخی رومان ژانریندا یازیلمیشدیر. او، موعاصیر آذربایجان نثر تاریخینده بو ژانری یئنیدن حیاتا گتیرمیشدیر. اونون بو قبیلدن یازدیغی اثرلری آشاغیداکی‌لاردیر: 

•    " ناتوان حاقیندا حکایه‌لر " (1963) – بو حکایه‌ لرده یازیچی قاراباغین سون خانی خورشیدبانو ناتوانین (19. عصر) حیاتینی قلمه آلمیشدیر؛ 
•  " عالمده سسیم وار منیم " (1973-1978)- ایلک تاریخی رومانی 19. عصرده شاماخیدا یاشاییب-یاراتمیش مشهور شاعیر سئیید عظیم شیروانی‌نین ادبی حیاتی حاقیندادیر؛ 
•  " وطنه قاییت "  (1977) – 18. عصرده روس قوشون‌لاری‌نین آذربایجانا ایلک گلیشی فونوندا شاعیر نشاط شیروانی نین حیاتی و شیروانین سالیان بؤلگه‌سینده باش وئرن حادیثه‌لر؛ 
•  " یاد ائت منی "  (1980) – 19. عصرین سونو 20. عصرین اول‌لرینده رومانتیک شاعیر عباس صحتین حیات و یارادیجی‌لیغی ایله باغلی رومان؛ 
•  " باکی-1501 "  (1981) – شاه اسماییل ختایی و اونون باکی یا یوروشو تاریخینه حصر اولونموش رومان؛
•  " جلالیه "  (1983) – 12. عصر ناخچیوانین قادین حؤکمداری جلالیه‌نین اؤلکه‌نین مودافیعه‌سی اوغروندا آپاردیغی موباریزه‌نین تاریخی؛ 
•  " صابر "  (1989) – 19. عصرین سونو 20. عصرین اول‌لرینده یاشاییب-یاراتمیش مشهور ساتیریک شاعیر میرزه علی اکبر  صابیره حصر ائدیلمیش اثر؛ 
•  " ائلدن ائله "  (1992) – 19. عصرده 37 ایل دونیا سیاحتینده اولان جوغرافیاشوناس زین‌العابدین شیروانی‌نین حیاتی حاقیندا رومان؛ 
•  " بیر سسین فاجیعه‌سی " (1995) – 19. عصرین سونوندا یاشامیش موغنی میرزه گوللرین فاجیعه‌لی حیاتیندان بحث ائدن اثر؛ 
•  "  " گولوستان " دان اؤنجه "  (1996) – 19. عصرین اوّل‌لرینده روس قوشون‌لاری‌نین شیروانا هوجومو تاریخینه حصر اولونموش رومان؛ 
•  " زرّین‌تاج-طاهره " (1996) – 19. عصرده ایران آذربایجانیندا یاشاییب-یاراتمیش قادین شاعیره و باب حرکاتی نین لیدرلریندن بیری طاهره غرة العین‌ین حیاتی حاقیندا اثر؛ 
•  " ایشیغا دوغرو "  (1998) –20. عصرده ایراندا باب حرکاتی نین عکس-صداسی کیمی باش وئرن فاجیعه‌وی تاریخه حصر ائدیلمیش پووِست؛ 
•  " بلا "  (2001) 16. عصرده شاه ایسماییل ختایی‌دن سونرا آذربایجاندا باش وئرن و سونو آزبایجانین خیردا خانلیق‌لارا پارچالانماسی ایله نتیجه‌لنن حاکیمیت اوغروندا گئدن سارای چکیشمه‌لری حاقیندا اثر؛ 
•  " ربابه-سولطانیم " (2001) – 20. عصرده باش وئرن ایجتیماعی-سیاسی حادیثه‌لر فونوندا یاری بیوقرافیک رومانی؛ 
•  " خزرین گؤز یاشلاری " (2003) – 1938-جی ایلده آذربایجاندا یاشایان ایران آذربایجانلی‌لاری نین استالین رژیمی طرفیندن 3-4 گون عرضینده ایرانا مجبوری تعبید حاقیندا پووِست؛ 
•  " عشق سولطانی "  (اؤلوموندن بیر آز اول بیتیرمیشدیر)- 15-16 عصرده یاشاییب-یاراتمیش بؤیوک آذربایجان شاعیری محمد فضولی‌نین حیاتی حاقیندا رومان. 
•   یازیچی نین  " صاحیبسیز ائو "  (1966)، " اللرینی منه وئر " (1970)،  " سنسن اومیدیم "  (1984)،  " خیالیم منیم "  (2002) کیمی بیر سیرا پووِست‌لری نین مؤوضوسو موعاصیر حیاتدان گؤتورولموشدور. 
•  " قیزیمین حکایه‌‌لری " (1964)،  " آنامین ناغیل‌لاری "  (1982)،  " چیچک‌لریم "  (1988)، " پیشیک دیلی "  (2001) و سایر اوشاق‌لار اوچون یازدیغی حکایه‌ و ناغیل‌لاردیر. 

  عزیزه جعفرزاده، عئینی زاماندا، بیر تدقیقاتچی عالیم کیمی آذربایجان علمی قارشیسیندا تقدیره‌لاییق خیدمت‌لر گؤسترمیشدیر. اونون کلاسیک آذربایجان ادبیاتی‌نین، خوصوصیله ده شیفاهی ادبی ایرثیمیزین اؤیره‌نیلمه‌سی ساحه‌سینده گرگین علمی آختاریش‌لاری‌نین بهره‌سی اولان اثرلر همیشه علمی ایجتیماعیتین ماراغینا سبب اولموشدور. عزیزه خانیمین علمی-تدقیقات‌لاری اونون ادبی یارادیجی‌لیغینا دا گوجلو تاثیر گؤسترمیش و یازیچی‌نین اثرلرینی آذربایجان دیلی‌نین صاف‌لیغی و تمیزلیگی اوغروندا موباریزه‌نین باریز نومونه‌سینه چئویرمیشدیر. عزیزه خانیم ادبی و علمی یارادیجی‌لیغی پداقوژی فعالیتله اوغورلو بیر شکیلده علاقه‌لندیرمگی باجاریردی. علمی تدقیقاتچی کیمی بیر سیرا آشیق و شاعیرلرین اثرلرینی توپلاییب چاپ ائتدیرمیشدیر کی، بونلارا  " فاطما خانیم کمینه "  (1971)،  " کؤنول چیرپینتی‌لاری "  (1972)، " آذربایجانین آشیق و شاعیر قادین‌لاری "  (1974، 1991)، " آذربایجانین شاعیر و آشیق قادین لاری "  (2. نشر 2003)،  " شیروانین اوچ شاعیری "  (1971)، " مجرم کریم واردانی. سونبولستان "  (1978)، " عبدالله پادارلی. سئچیلمیش اثرلری "  (1979)، " هر بوداقدان بیر یارپاق " (1983) داخیل‌دیر. اونون بیر چوخ توپلاییب چاپ ائتدیردیگی اثرلرین اساس حیصه‌سینی آنا و قادین مؤوضوسو تشکیل ائدیر کی، بونلار دا عزیزه خانیما رومان‌لاریندان آز شؤهرت گتیرمه‌میشدیر. بو کیتاب‌لار واسیطه‌سی ایله او، تا قدیم دؤورلردن آذربایجاندا یوکسک پوئتیک سویه‌لی یازیلی و شیفاهی قادین یارادیجی‌لیغی نین مؤوجود اولدوغونو و دونیا ادبیاتیندا اؤندر اولدوغونو ثوبوت ائتمیشدیر. بو اثرلرله یاناشی اونون یوزلرله مقاله، اوچِرک، علمی تدقیقات و پوبلیسیستیک مقاله‌لری دؤورو مطبوعاتدا چاپ ائدیلمیشدیر. 

    او، " ناتوان "  آدلی کینوسناریو، چوخلو سایدا رادیو-تلویزیون پیئس‌لری خاطیرات و سایسیز حسابسیز بایاتی یازمیشدیر. عزیزه خانیم فولکلوروموزون وورغونو ایدی،  " بایاتی دوشونجه‌لریم " ،  " خیزیر نبی " ،  " نوروز "  و باشقا آذربایجان عادت-عنعنه لری، اتنوقرافیاسی ایله باغلی یازی‌لاری، رادیو-تلویزیون چیخیش‌لاری اونو خالقین سئویملیسی ائتمیشدیر. بیر چوخ خاریجی اؤلکه‌لرده، او جومله‌دن یوقوسلاوی، سوریه، قیبریس، هیندیستان، سنگاپور، مالزی، ایسرائیل، عراق و تورکیه ده بین الخالق اهمیتلی تدبیرلرین ایشتیراکچیسی اولموشدور. بو اؤلکه‌لرین کیتابخانالاریندان تاریخی اثرلرله باغلی معلومات‌لار توپلامیش و سیاحت گونده‌لیک‌لری یازمیشدیر. بونلاردان بیرینده 1965-1966-جی ایللرده حیات یولداشی‌نین ایشی ایله باغلی قانایا سفری‌نین گونده‌لیکلری " قیزیل ساحیله سیاحت " (1968) خاطیراتینی یازماسی‌دیر. 

  عزیزه خانیم بیر سیرا خاریجی مؤلیف‌لرین او جومله‌دن س.سمیرنووون  " برست قالاسی " ، ش.رشیدووون  " گوجلو دالغا " ، آ. لیخانووون  " منیم گنرالیم " ، ه.کاباکله نین  " اژداها داشی " ، س.چوکومون  " بیزیم دیار "  و سایر اثرلری آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائتمیش، بیر چوخ کیتابین رداکتورو اولموشدور. اونون اثرلری ده بیر سیرا خاریجی دیللره، او جومله دن روس، فارس، تاجیک، عرب، قازاخ و سایر ترجومه ائدیلیب خاریجده نشر ائدیلمیشدیر. فاصیله سیز اولاراق تلویزیون و رادیو موختلیف مؤوضولاردا چیخیشلار ائتمیش، تلویزیوندا  " کلاسیک ایرثیمیزدن " ،  " آشیق پری "  و سایر چوخ‌سایی پروقرام‌لارین مؤلیفی و آپاریجیسی اولموشدور. بو وئریلیش‌لر واسیطه‌سی ایله خالقا آذربایجان کلاسیک و موعاصیر ادبی ایرثینی تبلیغ ائتمیشدیر. بونونلا یاناشی او رادیودا گونئی آذربایجان اوچون وئریلن پروقرام‌لارین و  " آنا "  رادیو ژورنالی‌نین اوزون ایللر دایمی ایشتیراکچیسی اولموشدور. 

1981-1989-جو ایللرده جومهوریت قادین‌لار شوراسی‌نین صدری وظیفه‌سینده ایشله‌میشدیر. آذربایجان قادین و اوشاق‌لاری نین حوقوق‌لاری نین قورونماسی ساحه‌سینده آکتیو فعالیت گؤسترمیش، جومهوریتین ان اوجقار رایون-کندلرینه بئله دفعه‌لرله گئتمیش و میلّتین تاریخی، طالعیی ایله باغلی پروبلم‌لرله تانیش اولموش، بو پروبلم‌لرین حلّ ائدیلمه‌سینده یاخیندان ایشتیراک ائتمیشدیر. او حیاتی بویو خئیریه‌چی‌لیکله مشغول اولموش، 1979-جو ایلده ایندیکی حاجی‌قابول رایونونون تاغیلی کندینده اؤز وسایتی حسابینا اورتا مکتب و کلوب بیناسی تیکدیرمیشدیر. آذربایجانین موستقیل‌لیگی اوغروندا و ائرمنی تجاووزونه قارشی حرکاتدا دایم اؤنده و فعال ایشتیراک ائدن بیر وطنداش اولموشدور. 

  عزیزه جعفرزاده‌نین آذربایجان علمی و ادبیاتی قارشیسیندا گؤستردیگی خیدمت‌لر یوکسک قییمت‌لندیریلمیشدیر. او، دؤنه-دؤنه موختلیف فخری فرمان‌لار، " خالق‌لار دوستلوغو "  اوردنی و موستقیل آذربایجانین عالی موکافاتی – " شؤهرت "  اوردنی ایله تلطیف ائدیلمیشدیر. آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتی نین فردی تقاعودچوسو ایدی. آذرتله‌فیلم بیرلیگی اونون حیات و یارادیجی‌لیغی حاقیندا 2 تله‌فیلم چکمیشدیر. عزیزه خانیمین ان بؤیوک موکافاتی ایسه خالقین اونا قارشی اولان بؤیوک محبتی ایدی. بو سئوگی‌نین منطیقی نتیجه‌سی کیمی، او 2001-جی ایلده  " آذربایجان آناسی "  و  " خالق یازیچیسی "  کیمی یوکسک آدلارا لاییق گؤرولموشدور. عزیزه جعفرزاده 2003-جو ایل سپتامبرین 4-ده عؤمرونون 82-جی ایلینده اوزون سورن آغیر خسته‌لیکدن سونرا حاقین درگاهینا قوووشموشدو و وصیتینه اساساً حاجی‌قابول رایونونون تاغیلی کندینده والدین‌لری، حیات یولداشی و قارداش‌لاری ایله بیر مزارلیقدا دفن ائدیلمیشدیر.