قاراپاپاقلار
قاراپاپاق آذربایجانین بورچالی تورکلرینین بیر طایفاسی و ائللریندن ساییلیر[۳][۴] و ایندیلیکده باتی آذربایجان اوستانیندا و هابئله بعضی قونشو اؤلکه‌لرده او جومله‌دن آذربایجان، گورجوستان، تورکیه‌ده واردیرلار. ۱۲۴۰-نجی قمری ایلینده قاراپاپاق ائلی قافقازدان کؤچوب سولدوز دوزلوغونده یئرلشدیلر. قاراپاپاق تورکجه‌ده یانی قره بؤرک. ایندیلیکده قاراپاپاق ائلینین بیر بؤلومو قزاق آدیلا زامان کئچندن سونرا کوردلشیبلر. باشقا طایفالار او جومله‌دن (چاخیرلی، آلواشلی (آلباشلی)، جان‌احمدلی، شمس الدینلی، سارال، تورکاوون، آرپالی،...) و هابئله سولدوزون باشقا طایفالاری (ایناللی، مقدم، حیدرلو، بالخانلی،...) تورک و شیعه دیرلر. بورچالی طایفاسی کمیجان مرکزی اوستانیندا ایندی ده یاشاییرلار.
| Qarapapaqlar, Tərəkəmələr | |
|---|---|
 قاراپاپاق عسگرلری عثمانلی ایمپیراتورلوغو (۱۹۰۱) | |
| اهالی سایی‌سی | |
ایران‌دا بیلگیسیز (تخمین‌لره گوره ۱۰۰٬۰۰۰ نفره یاخین)[۱]
| |
| چوْخلی اهالی اولان بؤلگه‌لر | |
| ایران، تورکیه، گورجیستان، روسیه، قازاقیستان، آذربایجان جومهوریتی (باکی، سومقاییت، لنکران، شیروان), اوکراین، کانادا، آمریکا، ارمنیستان (شوروی), اوزبکیستان، آلمان، بلاروس | |
| دیل‌لری | |
| آذربایجان تورکجه‌سی | |
| دین‌لری | |
| شیعه و سونی موسلمان[۲] | |
| مربوط اولان قومی قروپلار | |
| آذربایجان تورکلری |
بورچالی ائلی
دَییشدیربورچالی ائلی آذربایجانین آدلیم و تاریخی تورک ائللریندن بیری اولموشدور. تاریخده بو ائلین ایسلام دؤورو کئچدیگی ائنیش-یوققوشلو یولونون اؤزتلیگی بوندان عیبارتدیر:
صفویلر دؤنَمینده، بو ائل اراک و همدانین «بورچالی» بؤلگه سینده یاشاییردیلار. ائلین اولدوقجا ایگید، دؤیوشکن و رشادتلی اولدوغو اۆچون، صفوی شاهلاری بو ائلی توتدوغو قوزئی سینیرلارینی قوروماق اۆچون، گورجوستانا کؤچوردولر. بورچالیلار ۳۰۰ ایل گورجوستاندا صفویلرین قوزئی سینیرلارینی، روسلارین قارشیسیندا قورودولار:اورایاقدر کی فتحعلیشاه ددؤَمی قاجار-روس دؤیوشلَری باشلاندی. بو موحاریبه‌ده بورچالی ائلی قاجار اوردولارینین اؤن سیراسیندا گئدیردی.
تورکمانچای موقاویله‌سیندن سونرا گورجوستان، یعنی بو ائلین یاشادیغی یئرلر روسلارین الینه کئچدی، بونا گؤره ده بورچالی ائلینین بؤیوک حیصه‌سی ایرانا دؤغرو حرکت ائتدیلر، آنجاق یوللار باغلی اولدوغو اۆچون عثمانلی تورپاقلارینا کئچیب، بیر قیش اورادا قالدیلار. بورچالیلارین بؤرکلری قارا اولدوغو اۆچون عثمانلیلار بو ائله «قاراپاپاق» دئدیلر.
بورچالیلارین معین ائل و اوبالاری گورجوستاندا قالدیلار و ایندی ده اورادا یاشاییرلار و سایلاری بیر میلیونا یاخیندیر. ایستانبول دارالفنونونون مشهور تورکچو عالیمی «محرم ارگین» همین بو گورجوستان تورکلریندن اولموشدور.
ه. ق ۱۲۴۵ -نجی ایلین قیشی کئچندن سونرا بورچالی ائلی ایران تورپاقلارینا کئچیب، خوی-سالماس منطقه‌سینده یئرلشدیلر. عباس میرزا اونلاری «سولدوز» یعنی چاغداش «نقده» ده یئرلشدیردی. بو گون ده اونلار همین سولدوزدا یاشاییرلار.
۱۳۲۴–۲۵-نجی ایللرده آذربایجانین موعاریف ناظیرینین موعاوینی آدلیم تورک شاعیری «قولو خان بورچالی» همین بو سولدوز-نقده بورچالی ائللرینین بؤیوکلریندن اولموشدور.[۵]
قایناق
دَییشدیر- ^ (دیل:تورکیه تورکجه‌سی) The Great Borchali and the Karapapak Archived 1 June 2007 at the Wayback Machine. by Seyfullah Türksoy
- ^ Alexandre Bennigsen & Enders Wimbush. (1986). Muslims of the Soviet Empire
- ^ "Азербайджанцы". БСЭ. Archived from the original on 2012-11-20
- ^ "Карапапахи". Российский Этнографический музей. Archived from the original on 2012-11-20[دائمی اولو باغلانتیلی]
- ^ تئلیم خان، حیات و یارادیجیلیغی. دوکتور م.ت. زهتابی، دوکتور علی کمالی. نشر اختر. تبریز: ۱۳۸۲. صص ۴۱–۴۲.