قیرمیزی گۆنبز توربه‌سی
قیرمیزی گومبد توربه‌سی (فارسجا: گنبد سرخ) – اوْرتا عصرلر ایرانینین معمارلیق مرکزلرین‌دن بیری اوْلان ماراغا شهرین‌ده مؤوجود اوْلان بیر نئچه قوللواری توربه‌دن ان قدی‌می. توربه هیجری ۵۴۲–جی ایلده (میلادی ۱۱۴۸) اینشا ائدیلمیش‌دیر.
قیرمیزی گۆنبز بیر نئچه جهت‌دن دَیَرلی معمارلیق اثری‌دیر. بۇ عابیده سردابه‌سینین اورتاسین‌دا دایاق سوتونو اوْلان ان اسکی عابیده‌دیر. آذربایجان معمارلیق تاریخین‌ده کاشی ایستیفاده‌سینین ایلک بل‌لی اؤرنیی ده بۇ عابیده‌ده‌دیر. بیرده آذربایجان معمارلیق ارثین‌ده «معمار» ایختیصاص آدینا بیرینجی دفعه قیرمیزی گۆنبز توربه‌سینین تیکینتی کیتابه‌سینده توش گلینیر. عابیده نین مؤلفی بنّا بن‌دانین اوغلو، معمار محسن نوه‌سی بکر محمددیر. آذربایجان‌دا تیکینتی صنعتینین یوکسک ایختیصاصلاشما سوییه‌سینی توتارلی عکس ائتدیره‌ن بۇ فاکت ۱۱-جی یوزیل‌ده آذربایجان‌دا معمار سولاله‌لرینین اوْلدوغونو ثبوت ائدیر. قیرمیزی گۆنبز توربه‌سی ایکی قات‌لی اوْلوب هم سردابه، هم ده اۆست قولله‌سی پلان‌دا مربّع بیچیم‌لی‌دیر. سردابه‌نین اورتاسین‌دا دؤردبوجاق‌لی سوتون قویولموش، سوتونلا سردابه‌نین بوجاق‌لی تیز پروفیل‌لی تاغلا بیرلش‌دیریله‌رک مؤحکم کؤبلکواری کونستروکتیو سیستم یارادیلمیش‌دیر. شرق طرف‌ده داش کورسولوک‌ده آچیلمیش کیچیک قاپی گؤزون‌دن سردابه‌نین ایچینه دوشمک اولور. اۆست گؤوده داش کورسولوک اۆستون‌ده قالدیریلدیغین‌دان سردابه یاریمزیرزه‌می شکلین‌ده‌دیر.
توربه‌نین یئر اۆستو کرپیج گؤوده‌سی کوبواری توتوم‌لو اوْلوب داش کورسو اۆزرینده اوجالیر. ایری داشلارلا اوزلنمیش کورسو کرپیج گؤودنی روتوبت‌دن قوروماقلا اونون داها مونومئنتال گؤرونمه‌سینه سبب اولور. گؤودنین شیمال دیواری اورتاسین‌دا دوزبوجاق‌لی قاپی گؤزو اوْلان ایری باشتاغ شکلین‌ده ایشلنمیش‌دیر. قالان اوچ دیوارین ایسه هر بیرین‌ده (هم ایچری‌ده، هم ده باییردا) قوشا تیز تاغچا قورولموش‌دور. بئله بؤلگو توربه‌نین گؤروم اوجالیغینی گوجلندیریر. توربه‌نین باییر کونجلرینی قاپایان سیلیندریک قوللجیکلر – کرپیج سوتونلار دا اساساً بدیعی کومپوزی‌سییا رولو اوْیناییر. بۇ سوتونلار خررقان توربه‌لرینین سوتونلارینا بنزه‌ییب، اونلار کیمی ناخیشلا اوزلنمیش‌دیر.
کرپیج گؤودنین کوبواری بیچی‌می یوخاری‌دا پیرامیدال توتملارلا سککیزوزلو بویونا چئوریلیر. واختیله بۇ بویون اۆزرینده پیرامی‌دا بیچیم‌لی باییر گۆنبز اوجالیرمیش. سککیزوزلو بویون توتومون‌دا جهتلره یؤنه‌له‌ن و ائنیش‌لی شکیل‌ده توربه‌نین ایچینه آچیلان دؤرد پنجره گؤزو وار. باییر اوزلرده‌کی تاغچالارین ایچری‌سی کرپیج هؤرگو اۆصولو ایله یارادیلان سایا ناخیشلارلا دولدورولموش‌دور. توربه‌نین شیمال باش فاسادی داها زنگین بزدیلمیش‌دیر. قاپی گؤزو اۆستون‌ده‌کی مورکّب هن‌ده‌سی ناخیش قۇرولوشو گؤزل کوفی خط‌لی کیتابه زولاغی ایله هاشیلنمیش‌دیر. هاشییه کیتابه‌ده توربه‌نین سیفاریش‌چی‌سی – آذربایجان حاکمی ابولزیز محمود اوْغلونون آدی یازیلمیش‌دیر. تیز تاغچا ایری‌سینین اۆستو کرپیج‌دن ییغیلمیش هؤرمه ناخیشلارلا سوسلنمیش‌دیر. فیروزیی رنگ‌لی کاشی‌لی کرپیجلر باش فاسادین ناخیش کوپوزی‌سییاسینی چوْخ زنگینلشدیرمیش‌دیر. آنجاق بۇ توربه‌نین بیشمیش کرپیج‌دن اوجالدیلمیش قیرمیزیمتیل کولوریتینه حیس اوْلوناجاق تأثیر گؤسترممیش‌دیر. توربه‌نین آدین دا محض اینشا زامانی ایستیفاده ائدیلمیش کرپیج اوزلویون رنگی مُعییّن لشدیرمیش‌دیر.
قالری دَییشدیر
بیرده باخ دَییشدیر
بؤلمه:آذربایجان توربه‌لری بؤلمه:ماراغا عابیده‌لری بؤلمه:۱۱۴۸-جی ایلده یارانانلار
This مقاله has not been added to any content categories. Please help out by adding categories to it so that it can be listed with similar مقالهsشابلون:Stub other. (مئی ۲۰۱۷) |