میرزا علی اکبر صابر
میرزا علی اکبر طاهر زاده صابر (هوپ هوپ) (1862- 1911 م.) آذربایجان شعر تاریخینین اَن آدلیم و تاثیر ائدیجی طنز شاعیری ساییلیر. اونون اثرلری دفعه‌لرله ایراندا و خاریجده نشر اولوبدور. و سون علمی تنقیدی نشری آذربایجانین آدلیم تورکولوق و عالیمی حسین محمدزاده صدیق تهراندا 1393 ایلینده نشر ائتمیشدیر.[۱]
| علی اکبر زین العابدین اوغلو طاهیرزاده | |
|---|---|
 | |
| دؤغوم‌تاریخی | 30 May 1862 شاماخی, آذربایجان جومهوریتی |
| اؤلوم‌تاریخی | ۱۲ جولای ۱۹۱۱ (۴۹ یاش) شاماخی, آذربایجان جومهوریتی |
| یازیچی آدی | میرات, صابیر, هوپ-هوپ, فاصیل |
| میللیت | آذربایجان تورکلری |
| چالیشما ایللری | 1903-1911 |
| ژانر | Lyric poetry, طنز, ادبی رئالیسم |
| تاثیرلری | سید عظیم شیروانی |
یاشاییش
دَییشدیردوغوم
دَییشدیرمیرزا علی اکبر طاهرزاده صابر 1278 هـ . ایلینده (1862 م.) شماخی شهرینده دنیایا گلمیش‌دیر. اونون عائله‌سی دیندار و مذهبی اولدوقلاری اۆچون، صابر متدیّن و تقوالی بؤیوموشدور.[۲]
آتاسی
دَییشدیرآتاسینین آدی زین‌العابدین ابن میرزا طاهر ایدی. میرزا طاهر چوخ تقوالی، متدین و مذهبی رفتاری اولان معروف بیر شخص ایمیش. یازیلانلارا گؤره آتاسی زین العابدین بقاللیق ائدرمیش. آناسی سلطنت خانیم دا سون درجه دیندار ایدی.[۳]
اوشاقلیق
دَییشدیرآتا- آناسی، صابره اوشاق ایکن، اوروج توتدورور، نماز قیلدیریر، طلبه لباسی گئیدیریر، اونا مذهبی شعرلر اوخوماغی اؤیره‌دیردیلر. صابر 8 یاشیندا ایکن اؤز محله‌لرینده اولان مکتب‌خانایا گئتدی و قدیم اصول ایله درس اوخوماغا باشلادی. لاکن، سونرالار، اؤزونون دئدیگی کیمی، مکتبدارین تند اخلاقی و بدنی تنبیه ائتمه‌سیندن اینجیک ایدی.[۳]
ایلک تحصیل
دَییشدیر12-یاشیندا ایکن، باکی شهری‌نین انجمن ایالتی طرفیندن تأسیس اولان و یئنی اصول ایله اداره اولان بیر مدرسه‌یه گئتدی. بو مدرسه‌ده سید عظیم شیروانی تورکجه، فارسجا و عربجه متنلر تدریس ائدیردی. او صابره اوّلدن تأثیر قویدو، حتی اونون استعدادلی اولدوغونو بیلدیکدن سونرا، اونو شعر یازماغا وادار و تشویق ائتدی. سید عظیم، صابرده شعر قابلیّتینی گوجلندیرمک اۆچون، اونا فارسجا شعرلرین ترجمه‌سینی توصیه و امر ائدیردی. صابرین او زمان ائتدیگی ترجمه‌لردن بیریسی سعدی‌نین: «دیدم گل تازه چند دسته» مصراعی ایله باشلایان شعردیر: گؤردوم نئچه دسته تازه گوللر، باغلانمیش ایدی گیاه ایلن تر. دئدیم:«- نه اولار گیاه ناچیز، تا اگلشه گول صفینده عزیز؟» اوت آغلایاراق دئدی:«- اوتور سن، صحبت ائله‌ییم غمیم گؤتور سن. عالیلر ائدرمی ترک صحبت؟ حال آن که اولاردا وار سخاوت.»[۴]
آلیش-وئریش
دَییشدیرآتاسی زین العابدین، اونو مدرسه‌دن چیخاریب دکانا آپاردیقدان سونرا، یئنه‌ده صابر آلیش- وئریشدن چوخ، اوخوماغا و شعر یازماغا اهمیت وئریردی. بونا گؤره آتاسی اونو مذمّت ائتمیش و شعر دفترینی جیریب داغیتمیشدیر. صابر ایسه شیرواندان چیخماغا مصمم اولموشدور. آشاغیداکی شعر او زمانا عائددیر: من خلیل الله عصرم، پدرم چون آزر، سفر از بابل شیروان کنم، ان شاء الله. گرچه او دفتر اشعار مرا پاره نمود، وصله با طبع دُر افشان کنم، ان شاء الله![۵]
نوحه خوانلیغی
دَییشدیرمیرزا علی اکبر صابر، گنجلیگینده محرم و صفر آیلاریندا نوحه‌خوانلیق ائدردی. اوخودوغو نوحه‌لری ده اؤزو یازاردی. عباس صحت دئمیشکن: «چوخ آز زاماندا، علما، اعیان و عوام جماعت آراسیندا معروف و مشهور اولور و عمومون محبّتینی جلب ائدیر.»[۵]
سید عظیمین یانیندا
دَییشدیرصابرین گنجلیگینده معروفیتی و استعدادی سید عظیم‌ـین توجّهونو جلب ائدیر. بیر وقت سید ایله برابر، سفردن گلمیش بیر نفر شخصین گؤروشونه گئدیرلر. مسافر چمدانلاریندان اون دنه لیمو چیخاریب ایکی دانه‌سینی سیده، بیر دانه‌سینی صابره وئریر. بونا مناسب صابردن بداهتاً بیر شعر ایسته‌ییر. صابر بیر آز فکر ائدندن سونرا دئییر: خمس شرابی سیّده ساقی وئریب دئدی: صابر فقیردیر، یئتر آنجاق ذکات اونا.
سید عظیم ایسه آشاغیداکی بیتی دئییب و صابردن ایسته‌ییرکی ایکی بیتی بیری- بیرینه ملحق ائتسین: سید دیر اوستا منه نظم و نثرده، محتاج استفاده اولور کائنات اونا.[۶]
خراسان زیارتی
دَییشدیرصابر 1301 هـ . ایلی 23 یاشیندا خراسانا امام رضا (ع) نین زیارتینه گئدیر و تاریخ اولاراق بو شعری یازیر: صابر شیدا که ترک شهر شیروان ائیله‌دی، بولبوله بنزه‌ردی کیم میل گلستان ائیله‌دی. مین اوچ یوز بیرده هجرتدن سورا میمون ایلی، آخر شوّال‌دا عزم خراسان ائیله‌دی.
بو زیارتده، نئچه گون سبزوار، نیشابور، تربت جام، تربت حیدریه، سمرقند، بخارا و باشقا یئرلری گزیب و دست‌فرو‌ش‌لوق ایله گذران ائدیردی.[۷]
ائولَنمه
دَییشدیرصابرین اون بئش ایل تأهل اختیار ائتدیگینده، 8 قیزی اولور. بؤیوک بیر عائله‌نین تحصیلی اۆچون، قویروق یاغی اریتمک و صابون پیشیریب ساتماقلا گذران ائدیردی. صابر، آتاسی وفات ائدنده عشق آباددان بیر داها شماخی شهرینه گلمیش و بورادا قوهوملاریندان اولان بیر قیز ایله ائولنمیشدیر. عائله قوردوغو اۆچون، بیر داها کسبه باشلادی و صابونچولوق ائله‌دی. ولاکن یئنه شعر یازماغا دوام ائتدی.[۸]
ادیبلر دونیاسی
دَییشدیر1319 هـ.(1901 م.) ایلینده، صابر، او زمانین ادیبلری عباس صحت، سلطان مجید غنی‌زاده و باشقالاری ایله یاخین دوستلوق ائتدی. اونلارین ییغینجاق و جلسه‌لرینده اشتراک ائدیب، انقلابی شعر یازماغا باشلادی. 1321 ق.(1903 م.) ایلینده معروف ادیب فریدون کؤچرلی ایله تانیش اولدو و بیرینجی شعرینی «شرق روس» نشریه‌سینده تفلیسده نشر ائتدیردی. 1905 م. ایلینده روسلار ژاپون ایله ساواشدا باسغین یئدیلر و بوتون روسیه مستملکه‌لرینده اجتماعی حیاتدا گرگین حرکتلر و نهضت‌لر باشلادی. خصوصیله مسلمانلار روس جایناغیندان قورتارماق اۆچون حرکته گلدیلر. بونا گؤره‌ده ادبیات، تئاتر، موسیقی، اینجه صنعت، رسّاملیق رونق تاپدی. همین ایللرده ملانصرالدین آدلی بیر نشریه چاپ اولماغا باشلادی.[۸]
ملانصرالدین
دَییشدیرملانصرالدین نشریه‌سینی، اصلی خویلو اولان میرزا جلیل محمدقلی‌زاده (1866- 1932 م.) تأسیس ائتمیشدیر. اونون 4 ـنجو نمره‌سینده 15 ربیع‌الاول 1324 هـ. (28 آوریل 1906 م. – 8/2/1275 ش.) تاریخینده هوپ‌هوپ امضاسی ایله «ملت نئجه تاراج اولور اولسون، نه ایشیم وار» مصراعی ایله باشلانان شعر نشر اولدو. صابرین ملانصرالدین ایله امکداشلیغی 1911 م. ایلینه کیمی دوام ائتدی.[۸]
امید مدرسه‌سی
دَییشدیرصابر 1908 ـنجی ایلده شماخی شهرینده امید آدلی بیر مکتب آچدی. لاکن بو مکتب بیر ایلدن چوخ دوام ائتمه‌دی و نهایت 1328 هـ . (1910 م.) ایلینده عائله‌سی‌نین گذرانینی دولاندیرماق اۆچون ایش دالینجا باکی شهرینه گئتدی و جمعیت نشر معارف مدرسه‌سینده فارسی و شرعیات معلمی اولدو. بونونلا بئله، گذرانی چوخ آغیر کئچیردی. یئنه شعر یازیب نشریه‌لره گؤنده‌ریردی.[۸]
سئل خسته‌لیگی و اؤلومو
دَییشدیر1329 هـ. (1911 م.) ایلینده سلّ خسته‌لیگینه دچار اولدو. جیگری شیشمه‌گه باشلادی. درمان اۆچون تفلیسه گئتدی. گرچه ملانصرالدین تحریریه هیئتی اونو درمان ائتمه اۆچون پول ییغیب وئردی و جلیل محمدقلی‌زاده اونو اؤز ائوینده ساخلادی و عائله‌سی ایله اوندان مراقبته باشلادی، لاکن نتیجه وئرمه‌دی. چاره‌سیز قالاراق صابر شماخی شهرینه قاییتدی و همان ایل اورادا وفات ائتدی. روحو شاد اولسون.[۹]
سون گونلری
دَییشدیرصابرین سون گونلری باره‌سینده عباس زمان‌اف یازیر: «علاجسیز خسته‌لیک اونو آجلیغا محکوم ائتمیشدی. سون گونلرده بوغازیندان هئچ بیر شئی کئچمیردی. خسته شاعر آرتیق اؤلمه‌گی آرزو ائدیردی، لاکن بونادا موفق اولا بیلمیردی. بونو بیز اونون اؤلوموندن بیر نئچه گون اوّل یازدیغی آشاغیداکی بیتدن اؤیره‌نیریک: ایسته‌رم اؤلمه‌گی من، لیک قاچیر مندن اجل، گؤر نه بدبختم اجلدن‌ده گره‌ک ناز چکم!»[۹]
سون شعری
دَییشدیرصابر آخر نفسلرینده فارسجا بو رباعینی یازمیشدیر: راهم بدهید رو به راه آمده‌ام بر درگه حضرت الله آمده‌ام بی‌تحفه نیامدم، نه دستم خالی است با دست پر از همه گناه آمده‌ام
آشاغیداکی شعری ایسه اؤلوموندن بیر نئچه گون قاباق یازمیشدیر: منه بد کئچدی شهر شیرواندا مرضیم شدّت ائتدی هر یاندا بیر طرفدن تورّمِ جگریم بیر طرفدن اوره‌کده‌کی کدریم[۹]
صابرین امضاءلاری
دَییشدیرمیرزا علی اکبر صابر سیاسی و اجتماعی سیستم‌لر علیهینه یازدیغی شعرلری گیزلی امضاءلار ایله نشر ائدیردی. اونلارین آراسیندان ایندیه قده‌ر تدقیقاتچیلار طرفیندن تانینان گیزلی امضاءلاری بئله‌دیر: هوپ‌هوپ، دین دیره‌گی، مرآت، فاضل، آغلار گوله‌گن، ابونصر شیبانی، بوینو بوروق، سودایی. بو امضاءلارین ایچیندن یالنیز هوپ‌هوپ معروف اولدو و دیوانی ایسه هوپ‌هوپ‌نامه[۱] آدلاندی.[۱۰]
بیرده باخ
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- ^ طاهرزاده صابر، علی اکبر. کلیات اشعار میرزا علی اکبر صابر (هوپ هوپ)، مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1393.
- ^ طاهرزاده صابر، علی اکبر. کلیات اشعار میرزا علی اکبر صابر (هوپ هوپ)، مقدمه، تصحیح و تحشیه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، 1393، ص 40.
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 40.
- ^ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 41.
- ^ ۵٫۰ ۵٫۱ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 42.
- ^ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 43.
- ^ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 44.
- ^ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 45.
- ^ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 46.
- ^ دکتر ح. م. صدیقین نشری، ص 47.
- یوخاریداکی یازیلاری دکتر حسین محمدزاده صدیق ین کیتابا یازدیغی اؤن سؤزدن نقل ائتدیک.